درد دود

تنها یک هفته مانده به روز جهانی مبارزه با دخانیات و اتفاقاً در هفته همین رویداد در ایران، خبری در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شد که نشان می‌داد اگر تا الان کمی در مورد برنامه‌های کنترل مواد دخانی صحبت می‌شد، دیگر از آن صحبت‌ها هم خبری نیست. «فست‌دود» اولین مرکز ارسال سریع قلیان آماده به در منزل خبر ویژه شبکه‌های اجتماعی بود. به گزارش سایت خبری تابناک قلیان‌های «مستر قلیان» در بسته‌بندی که روی آن نوشته شده «دخانیات عامل سرطان و برای سلامتی مضر است» با محتوای یک قلیان یک‌بارمصرف آماده، کمی تنقلات، انبر، کبریت و سرقلیونی به قیمت 17 هزار تومان با یک تماس به همه نقاط تهران ارسال می‌شود. این طرح چه مجوز داشته باشد و چه مجوز نداشته باشد نشان از علاقه و میل به مصرف این نوع دخانیات دارد. بازاری داغ و مشتاق که آنقدر جذاب است تا سرمایه‌گذار برای دسترسی سریع مشتری به فکر راه‌های جدید بیفتد و برای آن برنامه‌ریزی کند.
شاید شرایط امروز این بازار را با نگاه سریع به آمار به‌خوبی بتوان ارزیابی کرد. میل و علاقه به مصرف دخانیات بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت که در سال 1392 در میان 9 درصد ایرانی‌ها وجود داشته در سال 1394 به بیش از 5 /19 درصد رسید و زنان بیش از 5 /12 درصد از مصرف‌کنندگان هستند. قلیان، که هر بار مصرف آن معادل استعمال یک پاکت کامل سیگار است، با نفوذ سریع در این سال‌ها در بین خانواده‌ها میزان شیوع بیماری‌های صعب‌العلاج و همچنین بیماری‌های ریوی و قلبی را افزایش داده تا آنجا که دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات نسبت به سونامی مرگ زودرس در ایران هشدار داده است.
واقعیت آن است که غبار و دود این مصیبت آنچنان آسمان سلامتی ایران را تیره و تار کرده که به گفته رئیس مراکز بهداشت، «تاکنون بیش از 20 هزار میلیارد تومان برای درمان بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات توسط دولت هزینه شده است و با اینکه مصرف دخانیات، علت بیش از ۵۰ درصد از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های قلبی و سکته مغزی است، اما ایرانی‌ها در سال گذشته حدود 10 هزار میلیارد تومان هزینه مصرف سیگار و قلیان کرده‌اند.»
یعنی با یک حساب سرانگشتی ایرانی‌ها با صرف این مقدار از درآمد خود به احتمال 20 برابری مرگ خود براثر سرطان کمک کرده‌اند! چون آخرین آمار وزارت بهداشت نشان می‌دهد که امکان مرگ زودرس (چه براثر سرطان یا بیماری‌های قلبی و مغزی) در مردان بیش از 20 برابر و در زنان بیش از 13 برابر نسبت به زنان و مردان غیرسیگاری است.
حالا این روزها درست همزمان با هفته مبارزه با مصرف دخانیات همه از نگرانی‌های آماری صحبت می‌کنند، صحبت‌هایی که با مجموع اخبار همه این سال‌ها خیلی فرقی نکرده است. در حالی‌ که شرایط شیوع دخانیات نه‌تنها در ایران بلکه در همه کشورها در حال تغییر است و به گفته سازمان بهداشت جهانی عزمی جزم‌تر برای کنترل این فاجعه باید وجود داشته باشد. تغییر و رشد سریع مصرف مواد دخانی در میان زنان در سراسر جهان و به‌خصوص ایران آنچنان نگران‌کننده است که آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی تغییر هرم جنسی مصرف‌کننده‌ها را تهاجم شرکت‌های تولید دخانیات به آینده جهان نامیده است: «در حالی که اپیدمی مصرف سیگار میان مردان به آرامی در برخی کشورها در حال کاهش است، در میان زنان روند افزایشی به خود گرفته است. ویژگی‌های آینده اپیدمی مصرف دخانیات در میان زنان، در عادات دختران امروز قابل مشاهده است. از میان ۱۵۱ کشوری که توسط سازمان جهانی بهداشت مورد ارزیابی قرار گرفتند، دختران نوجوان به همان میزان پسران و حتی گاهی بیشتر از آنها سیگار می‌کشیدند، با این شرایط پیش‌بینی می‌شود مصرف دخانیات بیش از هشت میلیون نفر را تا سال ۲۰۳۰ از بین می‌برد که 5 /2 میلیون نفر آنها زنان هستند.»