درد مشترک درمان مشترک

آلودگی هوای تهران، معضلی است که هر‌سال در بخش‌هایی از سال در صدر توجهات قرار می‌گیرد؛ آن هم زمانی است که میزان آلودگی به حد بسیار خطرناک برای سلامت می‌رسد. هر بار هم اقدامات مقطعی برای رفع این مشکل انجام می‌گیرد. اما راهکار دائمی و پایدار چیست؟
وزیر بهداشت در کانال تلگرامی‌ خود یادداشتی درباره آلودگی هوا با عنوان «درد مشترک، درمان مشترک» منتشر کرد. وی در این یادداشت با انتشار عکسی از آلودگی هوای تهران، بارش باران و برف و امداد از شرایط اقلیمی را راهکاری موقت برای حل مشکل دانست و تاکید کرد که باید برنامه‌ای جامع و اساسی برای پاک‌ کردن شهر از آلودگی‌هایی که به دست خودمان ایجاد می‌کنیم ایجاد کرد. وی در این رابطه گفت تا وقتی یک مدیریت جامع و متمرکز و تصمیم‌گیر با در اختیار داشتن تمام ابزارهای لازم برای مبارزه با آلودگی هوا تثبیت نشود؛ تا وقتی آلودگی هوا را هم دستاویز رقابت‌های سیاسی می‌کنیم، تا وقتی اعتماد و مشارکت مردم را پایه و اساس برنامه مبارزه با آلودگی هوا قرار ندهیم، اوضاع همین خواهد بود. به عقیده وی، مشکلاتی مثل آلودگی هوا، مشکل همه مردم بوده ولی بزرگ‌ترین مشکل، عادت مسوولان به انداختن توپ در زمین دیگران است. نوعی آلودگی در رفتار جمعی و مدیریتی ما وجود دارد که نیازمند درمان فوری است.
تهران تنها شهری نیست که با مشکلات شدید آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند. کلانشهرهای دیگری نیز در سراسر دنیا مشکلات مشابه و حتی بسیار حادتری در زمینه آلودگی هوا دارند و یا قبلاً آن را تجربه کرده‌اند. اما هر کدام با توجه به نوع آلودگی و شرایط جغرافیایی و صنعتی خود اقداماتی زیربنایی در راستای بهبود کیفیت هوا و پایین آوردن سطح آلاینده‌ها انجام داده‌اند. دهلی، پکن و مکزیکوسیتی نمونه‌ای از این فهرست هستند.
قاضی‌زاده‌هاشمی با اشاره به مکزیکوسیتی به عنوان یکی از موفق‌ترین تجربه‌های دنیا، اعلام کرد شهر مکزیکوسیتی در دهه 1990 یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان بود؛ اما با اجرای یک برنامه جامع موسوم به proAire نه‌تنها توانست ظرف حدود ده سال، مساله را حل کند، بلکه در سال ۲۰۱۳ جایزه پاک‌ترین شهر دنیا را هم از آن خود کرد.
اما مکزیکوسیتی برای رفع این بحران آلودگی چه کرد؟ در دهه 1990 دو برنامه پیچیده به منظور مقابله با آلودگی هوا طراحی شد: برنامه یکپارچه در برابر آلودگی اتمسفریک (PICCA) و برنامه بهبود کیفیت هوا در دره مکزیک (PROAIRE). هر دو برنامه دارای پیشنهادهای اقدامات تکنولوژیک قابل اجرا در چهار بخش اصلی بودند: حمل‌ونقل، صنعت،‌ سوخت‌های احتراقی و موسسات خدماتی. علاوه بر این، هر دو برنامه دربرگیرنده اقدامات مقابله‌ای با جنگل‌زدایی، آموزش زیست‌محیطی و مشارکت جامعه مدنی به عنوان عناصر اساسی بهبود زیست‌محیطی شهر بودند. دور دوم و سوم برنامه پرو ایر تا سال 2010 به طول انجامید. و در حال حاضر هم برنامه PROAIRE چهارم در حال انجام است.
برنامه PROAIRE IV شامل هشت مرحله اصلی است: کاهش مصرف انرژی، انرژی پاک‌تر و پربازده‌تر در تمامی بخش‌ها، ترویج حمل‌ونقل عمومی و تنظیم مصرف سوخت، انتقال تکنولوژی و کنترل انتشار، آموزش زیست‌محیطی، ایجاد فرهنگ مشارکت شهروندی، ایجاد مناطق سبز و کاهش جنگل‌زدایی و ظرفیت‌سازی نهادی و تحقیقات علمی،‌ این هشت مرحله را تشکیل می‌دهند.
برآورد می‌شود اقدامات برنامه پروایر 4 که تا سال 2020 ادامه خواهد داشت موجب کاهش 490 هزار‌تنی انتشار آلاینده‌های خطرناک و 5 /5 میلیون‌تنی گازهای گلخانه‌ای شود.