شبکه ۲۲ میلیونی

از زمانی که سخن گفتن از فیس‌بوک جرم محسوب می‌شد، تا امروز که بیش از نیمی از جمعیت کشور عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند مدت زیادی نمی‌گذرد اما، فراز و فرودهای کوچ کاربران در این شبکه‌ها و اخبار اختلال یا مسدودسازی آنها به مثنوی هفتاد من تبدیل شده است. حدود دو سال پیش، شبکه اجتماعی واتس‌آپ مسدود شد و میدان را به وایبر واگذار کرد، اما روزگار طلایی وایبر هم چندان نپایید. با وجود محبوبیت و کاربرد فراگیر، از اسفندماه 93 این شبکه هم با کندی و اختلالات جدی مواجه شد؛ اتفاقی که مسوولان دلیل اصلی آن را نشر محتوای غیراخلاقی و توهین به چهره‌ها و مقامات اعلام کردند. همین امر کاربران وایبر را واداشت تا برای تداوم ارتباط در فضای مجازی به شبکه دیگری بیندیشند. برخلاف شبکه‌های اجتماعی قبلی که حاصل نوآوری طراحان آمریکایی بودند، این بار اپلیکیشنی روسی بازار مشتریان پر و پا‌قرص شبکه‌های اجتماعی را تسخیر کرد و به رقیب بی‌بدیل آنان تبدیل شد. تلگرام؛ شبکه‌ای که به دلیل داشتن قابلیت‌های توام واتس‌آپ و وایبر حرف جدیدی برای گفتن داشت، در مدت کوتاهی توانست سهل و آسان به گوشی‌های هوشمند هزاران کاربر ایرانی راه پیدا کند. گر چه میزان استقبال از این شبکه جدید بی‌سابقه بود اما طراحان آن برای جذب کاربران بیشتر بیکار ننشستند و از ابتدای مهرماه (22 سپتامبر) از قابلیت جدیدی در این نرم‌افزار ارتباطی رونمایی کردند. این قابلیت به کاربران اجازه می‌داد «کانال» بسازند و پیام‌های یک‌سویه خود را بدون محدودیت، به مخاطبانی فراتر از گروه‌های قبلی ارسال کنند. «کانال» به زودی با استقبال چشمگیر افراد حقیقی و حقوقی، کارآفرینان، سازمان‌ها و نهادها، نشریات و خبرگزاری‌ها و... مواجه شد و حالا یکی از ابزارهای مهم اطلاع‌رسانی، بازاریابی، و سرگرمی در فضای مجازی است. اندکی بعد امکان ساختن سوپر گروه نیز به قابلیت‌های این شبکه افزوده شد. در به‌روزرسانی جدید تلگرام، سقف اعضای هر گروه از 200 نفر به هزار نفر افزایش پیدا کرد، ضمن آنکه اعضای جدید می‌توانستند به محتوای قبلی هر گروه دست پیدا کنند. در سوپر گروه، مدیران گروه‌ها می‌توانند چند نفر از کاربران را به عنوان ادمین معرفی کنند؛ قابلیتی که تلگرام آن را گردهمایی ادمین‌ها می‌نامد. اما تلگرام هم از دردسرهای بزرگ دیگر شبکه‌ها بی‌نصیب نماند. در حالی که این شبکه اجتماعی نوپا، رفته‌رفته بر طرفداران خود می‌افزود، کم‌کم چالش‌ها آغاز شد. نشر شایعات و اخبار کذب، نقض حریم خصوصی افراد و بازنشر تصاویر شخصی آنان، بازنشر محتوا و استیکرهای غیراخلاقی و از همه مهم‌تر فراگیری گسترده‌ای که برای برخی نگران‌کننده بود، به بحث داغ کارشناسان حوزه‌های مختلف و مسوولان امر تبدیل شد. اختلال در تلگرام شوک بزرگی بود که در دی‌ماه، کاربران نگران را واداشت تا برای کوچ آماده شوند و توئیتر جنجالی مدیر تلگرام به این نگرانی دامن زد. پاول دوروف در توئیتر نوشت: «وزارت ارتباطات ایران خواسته است که برای آنها امکان جاسوسی و ابزار سانسور فراهم کنیم. ما این درخواست را رد کردیم و آنها نیز ما را مسدود کردند.» این توئیت که با سرعت عجیبی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، واکنش سریع مسوولان را نیز در پی داشت. واعظی، وزیر ارتباطات در یک نشست مطبوعاتی ادعای دوروف مبنی بر درخواست جاسوسی را رد کرد و دلیل مکاتبه با این شبکه را حذف محتوای غیراخلاقی به منظور ممانعت از فیلتر شدن آن خواند. از این تاریخ تاکنون، بحث فیلترینگ تلگرام هر از گاهی در دستور کارِ کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه قرار گرفته اما نظر مثبت اعضا را با خود همراه نکرده است. تلگرام در ایران، اینک با 22 میلیون نفر عضو و 15 میلیون نفر کاربر فعال، پرجمعیت‌ترین شهر کشور است. شهری شلوغ که هر کس در آن خواسته‌های خود را جست‌وجو می‌کند. برخی می‌آیند تا سرگرم شوند، برخی به ترویج اندیشه یا کسب و کار خویش مشغول‌اند و گروهی نیز هوشمندانه‌تر برای کسب اطلاعات و نیز اطلاع‌رسانی از آن استفاده می‌کنند. تلگرام، خوب یا بد، هر چه هست، محبوب‌ترین شبکه اجتماعی ایران است.