تاریخ انتشار:
رجب طیب اردوغان چگونه به قدرت رسید؟
فراز و فرود رجب
از دوران کمال مصطفی آتاتورک، پدر جمهوری ترکیه مدرن، تا به امروز هیچ‌کس به اندازه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور کنونی، نتوانسته بود در فضای سیاسی تاریخ معاصر ترکیه به چهره‌ای غالب تبدیل شود. اردوغان همان‌طور که با موفقیت از پله‌های قدرت سیاسی در ترکیه بالا رفت، هم بر محبوبیتش افزود و هم بر تعداد مخالفانش؛ تا جایی که در نیمه ماه جولای ۲۰۱۶ کودتایی نظامی علیه او انجام شد که در کمتر از ۱۲ ساعت شکست خورد و اردوغان با قدرتی بیشتر به جایگاه تضعیف‌شده‌اش بازگشت. هوادارانش او را فردی می‌دانند که رشد اقتصادی را در ترکیه احیا کرده است و منتقدانش او را رهبری مستبد می‌دانند که هر صدای مخالفی را سرکوب می‌کند.
از دوران کمال مصطفی آتاتورک، پدر جمهوری ترکیه مدرن، تا به امروز هیچ‌کس به اندازه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور کنونی، نتوانسته بود در فضای سیاسی تاریخ معاصر ترکیه به چهره‌ای غالب تبدیل شود. اردوغان همان‌طور که با موفقیت از پله‌های قدرت سیاسی در ترکیه بالا رفت، هم بر محبوبیتش افزود و هم بر تعداد مخالفانش؛ تا جایی که در نیمه ماه جولای 2016 کودتایی نظامی علیه او انجام شد که در کمتر از 12 ساعت شکست خورد و اردوغان با قدرتی بیشتر به جایگاه تضعیف‌شده‌اش بازگشت. هوادارانش او را فردی می‌دانند که رشد اقتصادی را در ترکیه احیا کرده است و منتقدانش او را رهبری مستبد می‌دانند که هر صدای مخالفی را سرکوب می‌کند.
دوران پیشاسیاست
رجب طیب اردوغان 26 فوریه 1954 در محله قسیم‌پاشا واقع در منطقه بی‌اوغلو در همسایگی استانبول به دنیا آمد. اردوغان دوران کودکی خود را در استان ریزه (Rize) در شمال شرق ترکیه گذراند. جایی که پدرش به عنوان گارد ساحلی ترکیه خدمت می‌کرد.
اردوغان 13ساله بود که به همراه خانواده به استانبول آمد. او از نوجوانی مشغول به کار شد و در خیابان‌های استانبول شربت لیمو و نان کنجدی (به ترکی سیمیت) می‌فروخت. او در یک خانواده مسلمان بزرگ شد. در قسیم‌پاشا دوره ابتدایی را گذراند و بعد به مدرسه امام خطیب رفت که جزو مدارس مذهبی بود و بعدها تعطیل شد. پس از پایان تحصیلات در مدرسه، به دانشکده علوم بازرگانی و اقتصادی آکسارای رفت و مدیریت بازرگانی خواند. این دانشکده اکنون جزئی از دانشگاه مرمره است. او در تیم اس.کی. قسیم‌پاشا توپ می‌زد و فوتبالش آنقدر خوب بود که حتی تیم مطرح فنرباغچه خواهان به خدمت گرفتن او بود اما ممانعت پدرش مانع از تداوم راه او در مستطیل سبز شد.
اردوغان در چهارم جولای 1978 با آمینه گلباران ازدواج کرد. حاصل زندگی مشترک این دو چهار فرزند، دو پسر و دو دختر است. پدرش را در سال 1988 و مادرش را در سال 2011 از دست داد.
ورود به عرصه سیاست ترکیه
ورودش به عرصه سیاست همزمان با تحصیل در دانشکده و بازی نیمه‌حرفه‌ای فوتبال رخ داد. او به عضویت اتحادیه ملی دانشجویان ترک درآمد که یک گروه ضدکمونیستی بود. او وارد شاخه جوانان حزب ملی رستگاری به رهبری نجم‌الدین اربکان شد و تا رهبری شاخه جوانان این حزب در استانبول نیز پیش رفت. این حزب در کودتای نظامی 1980 تعطیل شد و اربکان و همفکرانش از جمله اردوغان وارد حزب اسلامگرای رفاه شدند. اردوغان در حزب جدید هم توانست به ریاست دفتر حزب در استانبول برسد.
در انتخابات 27 مارس 1994 اردوغان با کسب 19 /25 درصد آرا به عنوان شهردار استانبول انتخاب شد. اردوغان در حالی به این مقام رسید که مخالفانش دغدغه داشتند او، نخستین شهردار اسلامگرای استانبول، تنها به پیاده کردن قوانین اسلامی سنتی بپردازد. اردوغان توانست چهره‌اش را به عنوان یکی از موفق‌ترین شهرداران این شهر ثبت کند. او مشکلات عمده‌ای چون آب شرب، دفع زباله، ترافیک و آلودگی هوا را تا حدود زیادی رفع کرد.
شهردار استانبول اما در یک سخنرانی در دسامبر 1997 به شعری استناد کرد و ابیاتی خواند که دادگاه عالی آن را ترویج خشونت و بنیادگرایی مذهبی تشخیص داد و اردوغان را به ممنوعیت برای شرکت در انتخابات پارلمانی و 10 ماه زندان محکوم کرد. او مجبور به استعفا از مقام شهرداری و گذراندن چهار ماه در زندان شد. کمتر از یک سال بعد حزب رفاه از سوی دادگاه قانون اساسی ترکیه تهدیدکننده سکولاریسم ترکیه شناخته و منحل شد.
اردوغان در سال 2001 حزب عدالت و توسعه (AKP) را تاسیس کرد؛ حزبی که به پشتوانه او و دیگر همفکرانش تنها یک سال بعد پیروزی خیره‌کننده‌ای در انتخابات به دست آورد و نزدیک به دوسوم صندلی‌های پارلمان را از آن خود کرد. به دلیل محکومیت قضایی خودش نمی‌توانست نخست‌وزیر باشد و این سمت را به عبدالله گل سپرد. پس از برطرف شدن ممنوعیت و شرکت در انتخابات پارلمانی، اردوغان بالاخره به مقام نخست‌وزیری رسید. او در 14 مارس 2003 به عنوان نخست‌وزیر معرفی شد و تا 28 آگوست 2014 این مقام را در اختیار داشت. دوره‌ای که برای ترکیه همراه با رونق و رشد اقتصادی بود. اردوغان که هیچ تمایلی به ترک قدرت نداشت، با نزدیک شدن به پایان مدت قانونی نخست‌وزیری دست به اصلاحات قانون اساسی زد و توانست اولین رای‌گیری برای انتخاب مستقیم رئیس‌جمهور را برگزار کند و خود برنده آن باشد. تبدیل اردوغان نخست‌وزیر به اردوغان رئیس‌جمهور عملاً تغییری در قدرت او ایجاد نکرد. بااینکه تا قبل از آن ریاست‌جمهوری در ترکیه مقامی تشریفاتی بود او برنامه‌ای تدریجی برای تغییر ساختار قانونی حاکمیت در ترکیه در پیش گرفت که با افزایش اختیارات رئیس‌جمهور نظام پارلمانی ترکیه را به
نظام ریاستی نزدیک کند.
اختلاف‌افکنی
قدرت‌طلبی اردوغان و دیدگاه‌های خاص او ابتدا در داخل حزب عدالت و توسعه منجر به اختلافاتی شد که برای نمونه به کناره‌گیری داود اوغلو؛ با سابقه وزارت خارجه و نخست‌وزیری و به حاشیه رانده شدن عبدالله گل منجر شد. اختلافات او با مرشد سابقش فتح‌الله گولن به قدری در سال‌های اخیر تیره شد که کودتای نافرجام جولای سال قبل نیز به گولنیست‌ها نسبت داده شد. اردوغان ابتدا با سوریه، بعد مصر، بعد روسیه، کشورهای عضو اتحادیه اروپا و حتی اعضای ناتو دچار اختلافات عمده شد. او به سادگی آنچه را در مذاکرات صلح با کردها به دست آورده بود و سلاح‌ها را به غلاف‌ها سپرده بود، از دست داد و دوباره آتش اختلاف شعله‌ور شد. اکنون ترکیه از نظر سیاسی دچار بی‌ثباتی است و از نظر اقتصادی به شدت تحت تاثیر حملات تروریستی و انتحاری. این حملات در حالی رخ می‌دهد که ترکیه مدت‌ها به خاطر ارتباط با داعش و گروه‌های تندروی مخالف بشار اسد مورد شماتت و سرزنش بود. این در حالی است که ترکیه حتی
سال نو را با یک حمله تروریسی در یک باشگاه شبانه آغاز کرده است. اقتصاد ترکیه هنوز ویران نشده و توانسته است روی بنیان‌های مستحکم یک دهه اخیر خود بایستند. با این همه ارزش لیر ترکیه روز به روز در حال کاهش است و این ریسک فعالیت در این کشور را بالا برده است. اقتصاد اردوغان در حال فروپاشی است و تنها کسی که می‌تواند این اقتصاد را نجات دهد در حال حاضر کسی جز اردوغان نیست.
دیدگاه تان را بنویسید