یک خبر خوب برای مردم

صفدر حسینی، رئیس و عضو هیات عامل صندوق توسعه ملی ایران، در نشست خبری هفته گذشته به دغدغه‌ای که سال‌ها بر سر میزان ذخیره صندوق توسعه ملی وجود داشت، پایان داد. او در این نشست اعلام کرد از زمان تشکیل تا پایان خردادماه سال 13۹۳ میزان واریزی‌ها به صندوق توسعه ملی ۶۴ میلیارد و ۸۲۷ میلیون دلار بوده است. مبلغی که در این سال‌ها بنا بر درگیری که میان دولت احمدی‌نژاد و برخی نمایندگان مجلس مطرح بود در اظهار نظرها نوسان بسیار داشت. تا جایی که برخی نمایندگان منتقد دولت مانند احمد توکلی این میزان را تا ۱۷۱ میلیارد دلار نیز تخمین زده بودند، البته با این توضیح که از این مقدار در سال‌های پایانی دولت دهم، حداکثر ۱۵ میلیارد، بیشتر باقی نمانده بود.

در فضای اقتصادی کشور، وقتی سیدصفدر حسینی درباره صندوق توسعه ملی صحبت می‌کند؛ در صحت سخنان این نام‌آشنای حوزه مذکور کمتر خدشه‌ای قابل تصور است. به ویژه آنکه تاریخ حضور او در سیاستگذاری‌های کلان اقتصادی به برنامه‌ریزی دولت اصلاحات برای جذب و ذخیره ۲۰ درصد از درآمدهای صادرات نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی بر اساس برنامه توسعه سوم و چهارم بازمی‌گردد. یعنی همان زمانی که شاکله تاسیس حساب ذخیره ارزی که بعدها به صندوق توسعه ملی بدل شد، مطرح شد و با شروع کار دولت هشتم فعالیت آن نیز کلید خورد. احتمالاً به یاد می‌آورید که سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهور وقت در جلسه رای اعتماد وزرای کابینه‌اش درباره ضرورت صندوق توسعه ملی سخن گفت و در بخشی از آن اظهار کرد که «در گذر از سال ۱۳۷۷ به، ۷۸ شب‌های متمادی خواب نداشتیم و روزها نگرانی‌مان در اوج بود. چون فقط سه روز ذخیره گندم در کشور داشتیم...» و در پایان نیز به این مساله اشاره می‌کند که «آیا شما می‌دانید به خاطر نداشتن ارز، در جایی که نمی‌توانستیم بدهی‌هایمان را بپردازیم، با سیلی صورت خود را سرخ نگه داشتیم». در همین جلسه حسینی به عنوان وزیر کار و امور اجتماعی و یکی از سکانداران اقتصاد کشور بیشترین رای اعتماد را از مجلس ششم دریافت کرد. البته در سال پایانی و پیش از روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد او به عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی به فعالیت مشغول شد. حال که سخن از اظهارات صفدر حسینی به میان می‌آید و بر نگاه اقتصادی و رفتار مدیریتی او تاکید می‌شود، نباید این امر را فراموش کنیم که علت قابل ‌پذیرش بودن نظرات او از سوی بسیاری از کارشناسان تنها فعالیت‌های او در کسوت وزیر نیست. پیش از آن، حسینی که با مدرک دکترای اقتصاد کشاورزی از دانشگاه ساسکاچوان کانادا در سال 13۷۴ فارغ‌التحصیل شد با گذشت یک سال به عنوان مشاور سازمان برنامه و بودجه شروع به فعالیت کرد و در سال 13۷۶ نیز به عنوان استاندار استان چهار محال و بختیاری منصوب شد. با گذشت سه سال از حضور او در این استانداری، او به تهران بازگشت و معاون امور تولیدی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور شد. چندی نگذشت که با پیروزی محمد خاتمی در انتخابات ریاست‌جمهوری او که مشربی اصلاح‌طلبانه داشت به عنوان وزیر برای رای اعتماد به مجلس معرفی شد. همان‌طور که پیشتر به آن اشاره شد همزمان با فعالیت او فضای اقتصادی ایران نیز تحول یافت و یک گام دیگر در راستای رسیدن به اهداف برنامه توسعه سوم برداشته شد. با شروع به کار صندوق توسعه ملی تلاش‌های دولت نیز در راستای افزایش درآمد نفتی و گازی و به تبع آن افزایش ذخیره ارزی کشور آغاز شد؛ به گفته صفدر حسینی در سال 13۸۱ حساب ذخیره ارزی منابعی برابر با ۱۲ میلیون دلار داشت و در پایان دولت اصلاحات، این میزان به ۱۲ میلیارد دلار رسیده بود. قطعاً وقتی ظرف سه سال ذخیره ارزی کشور، با نفت حداکثر بشکه‌ای ۳۴ دلار، هزار برابر می‌شود انتظار از فعالیت هشت‌ساله با فروش نفت و گازی به مراتب بیشتر و قیمتی بالاتر (هر بشکه ۱۱۰ دلار)، این نخواهد بود که در سال ۱۳۹۰ خبر از پایان ذخیره ارزی آن هم از زبان رئیس دولت وقت به میان بیاید. مثلاً شاید در یک نگاه گذرا با همه فراز و نشیب‌های اقتصادی حداقلی که می‌توان تصور کرد، میزانی برابر با آنچه احمد توکلی درباره ذخیره ارزی‌ای که در اختیار دولت نهم قرار گرفته است، به ذهن خطور کند یعنی همان ۱۷۱ میلیارد دلار. درباره عملکرد دولت احمدی‌نژاد و نحوه بهره‌برداری او از صندوق توسعه ملی خبرها و شایعات بسیاری وجود دارد، خبرهایی که پایان کار صندوق را رقم می‌زد. اگرچه بر اساس قوانین برنامه سوم و چهارم توسعه، دولت در صورتی مجاز به برداشت از این حساب است، که درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت خام نسبت به ارقام پیش‌بینی‌شده کاهش پیدا کرده باشد و به عبارتی برداشت از حساب ذخیره ارزی برای تامین کسری ناشی از عواید غیر‌نفتی بودجه عمومی ممنوع است. اما در این اخبار شایع است، احمدی‌نژاد ۳۰ درصد ذخیره ارزی را به صندوق مهر رضا برای وام ازدواج تخصیص داده است و حتی برخلاف قانون برای واردات کالا و میوه شب عید و عیدانه از این ذخیره استفاده کرده است. البته مجموعه این اخبار در صورتی که آمار و ارقامی به همراه داشته باشد به زمانی بازمی‌گردد که هنوز انتشار ارقام صندوق توسعه از سوی احمدی‌نژاد (در سال ۱۳۸۷) ممنوع نشده بود. البته این اختلالات در نحوه برداشت از ذخیره ارزی تنها به این موارد در دولت احمدی‌نژاد باز‌نمی‌گردد. در فضای آن زمان با انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی توسط احمدی‌نژاد بهره‌برداری‌های بی‌حساب و کتاب ادامه پیدا کرد تا حدی که نمایندگان مجلس وزیر بازرگانی را به دلیل چنین برداشت‌هایی احضار می‌کنند. البته برخلاف دوره فعلی که نمایندگان در برابر وزرا بسیار ثابت قدم و برای پاسخگویی آنها مصر و حتی گاه چون عملکرد وزیری همسو با دیدگاه آنها نیست دست به استیضاح می‌زنند، در آن زمان همه چیز با گفت‌وگو حل و فصل شد. در همین‌جا باید انصاف را رعایت کرد و به اصطکاک میان مجلس و دولت نیز اشاره کرد. افرادی همچون احمد توکلی و الیاس نادران بارها به عملکرد اقتصادی دولت ایراد گرفتند و خواستار پیگیری آن شدند اما با شدت گرفتن انتقادات به نحوه عملکرد دولت، احمدی‌نژاد هیات امنای صندوق را که به موجب ماده ۶۰ اصلاحی قانون برنامه سوم توسعه، از رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس کل بانک مرکزی و چهار نماینده به انتخاب رئیس‌جمهور (حداقل دو نفر از بین وزیران) جهت نظارت بر عملکرد صندوق و اتخاذ تصمیم در موارد تعیین‌شده در این آیین‌نامه و موارد دیگری تشکیل شده است، منحل کرد و با انحلال آن اختیارات این گروه را به کمیسیون اقتصادی دولت واگذار کرد. در چنین شرایطی بود که کم‌کم خبرهایی از پایان ذخیره صندوق توسعه ملی مطرح شد، در اواسط سال ۹۰ قاسم حسینی قائم‌مقام وقت صندوق توسعه ملی ایران، موجودی صندوق را ۱۰۰ میلیون دلار اعلام کرد و اولین بار احمدی‌نژاد در همین سال خود اعلام کرد که صندوق ذخیره ارزی خالی است و وقتی که دولت احمدی‌نژاد کنار رفت احمد توکلی با اشاره به آنچه بر سر صندوق توسعه ملی در این هشت سال اتفاق افتاده است، گفت: صندوق ذخیره ارزی جارو شد. حال هم این صندوق با ذخیره ناچیزی که باقی مانده است به دولت یازدهم رسیده است و پس از هشت سال بار دیگر صفدر حسینی در چند و چون آن وارد شده است و این بار به عنوان عضو هیات امنا و رئیس این صندوق در این حوزه به فعالیت مشغول شده است. به احتمال زیاد او که می‌داند این صندوق با چه خون‌دل خوردنی برپا شد و چقدر برای حفظ آن در سال‌های اولیه تلاش شده است، مسولانه‌تر رفتار خواهد کرد.