تاریخ انتشار:
احمد بخشایش در گفت‌وگو با «تجارت فردا» می‌گوید: توافق هسته‌ای رفتار عربستان را تغییر خواهد داد
نوگرایی سعودی‌ها به خواست آمریکا بود
ایران و عربستان؛ دو قطب و قدرت منطقه که حکایت دوستی و دوری‌شان بسان یک سریال درام بلندبالاست، چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن همواره یکی از چالش‌های بزرگ سیاست خارجه یکدیگر بوده‌اند.
ایران و عربستان؛ دو قطب و قدرت منطقه که حکایت دوستی و دوری‌شان بسان یک سریال درام بلندبالاست، چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن همواره یکی از چالش‌های بزرگ سیاست خارجه یکدیگر بوده‌اند. اما با انتخاب روحانی فرصت خوبی فراهم شد تا طرفین دوباره اختلافات را کنار بگذارند اما تنها به فاصله یک سال پس از مرگ ملک عبدالله و حمله ریاض به یمن، رابطه صمیمانه تهران و ریاض به سایه رفت. پوست‌اندازی سیاسی عربستان و تکیه امیدوارانه آنان به غرب دلایلی است که بر اساس آن احمد بخشایش‌اردستانی در گفت‌وگو با «تجارت فردا» رفتار آل‌سعود را توصیف می‌کند. این عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس که عربستان را «عزیز ایالات متحده» لقب می‌دهد معتقد است، «عربستان فکر می‌کند غرب هیچ‌گاه روی خوش به ایران نشان نخواهد داد ولی زمانی که ببیند پیش‌بینی‌اش اشتباه از آب درآمده است، رفتار خود را تغییر می‌دهد».
الان هر دو کشور از هم عصبانی هستند که این اتفاق برای منطقه خوب نیست چرا که هر دو کشور بسان لنگرگاه‌هایی برای منطقه محسوب می‌شوند. تقویت عربستان و ایران و تحکیم روابط آنان در منطقه ثبات و امنیت را رقم می‌زند. به ویژه آنکه ایران در منطقه مردم‌سالاری دینی را نمایندگی می‌کند و عربستان نیز خادمی حرمین را ادعا می‌کند.
به نظر شما چه بر سر روابط ایران و عربستان خواهد آمد؟
ارزیابی بنده چنین است که ایران تمایل به همکاری با عربستان دارد. اما عربستان چنین تمایلی از خود نشان نداده و در عین حال شأن جمهوری اسلامی را در منطقه رعایت نمی‌کند. در واقع عربستان ایران را قیچی آمریکا و اسرائیل و غرب در منطقه دانسته و بر همین اساس با تکیه بر روابط خود با غرب خیلی تمایل نسبت به همکاری با ایران از خود نشان نمی‌دهد.
روابط ایران و عربستان از گذشته تا به امروز فراز و فرودهای زیادی داشته است.
خب در دوره پیش از انقلاب دو کشور سابقه همکاری داشتند. اما حالا شرایط تغییر کرده است. الان ایران رهبر مقاومت در منطقه است و عربستان رهبر سازش.
حالا هم که جنگ یمن از راه رسیده است. فکر می‌کنید نتیجه این جنگ چه تاثیری بر روابط ایران و عربستان داشته باشد؟
بعد از قصه یمن که یا منتهی به شکست عربستان یا صلح خواهد شد، ریاض به چنین نتیجه‌ای می‌رسد که باید شأن ایران را در منطقه رعایت کند.
تغییرات درونی آل‌سعود را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در شرایط کنونی یک نوگرایی یا پوست‌اندازی در عربستان شکل گرفته و نسل دوم و سوم سیاستمداران وارد کار شده‌اند. حمله به یمن تکلیف این تغییرات را به روشنی مشخص کرد؛ تغییراتی که محمد بن سلمان 29ساله را به وزارت دفاع و محمد بن نایف 56ساله را به سیاست رساند. فراموش نکنیم همین بن سلمان 29ساله که فرزند پادشاه است حمله به یمن را کلید زد و مجموعه برنامه‌هایی که او در ریاض دنبال کرده است آشکارا از تمایل او به آمریکا پرده برمی‌دارد.
نظر شما درباره رابطه ایالات متحده با عربستان چیست؟ فکر می‌کنید این رابطه چقدر بر رابطه ایران و عربستان سایه انداخته است؟
رابطه عربستان و آمریکا رابطه حسنه‌ای است. عربستان برای آمریکا حتی از اسرائیل هم عزیزتر است. چون 11 میلیون بشکه نفت در روز تولیدات این کشور است. لذا نمی‌تواند بی‌تاثیر در رابطه عربستان با ایران باشد. در ثانی،رابطه تهران و عربستان چنین وضعی ندارد که رابطه‌ای سراسر تاریک و بن‌بست باشد. از گذشته تاکنون روابط دو کشور فراز و نشیب‌هایی داشته است. با این تفاوت که در گذشته چنانچه روابط در باطن حسنه و تعاملی نبود ولی طرفین در ظاهر حرمت و شأن یکدیگر را در منطقه رعایت می‌کردند.
با توجه به اینکه شما تاکید بر عدم رعایت شأن ایران در منطقه از سوی عربستان دارید، به چه علت ایران به همکاری با عربستان ابراز تمایل می‌کند؟ در واقع چه نیاز و مطالبه‌ای سبب می‌شود ایران خواستار برقراری رابطه با عربستان باشد؟
ایران به خاطر حج به عربستان نیاز داشته است. این عمره رفتن‌ها باعث شده بود عربستان به ایران زور بگوید. البته می‌خواهم این نکته را هم اضافه کنم که بعد از جنگ یمن شرایط متفاوت خواهد شد. البته من فکر می‌کنم پایان جنگ می‌تواند زودتر رقم بخورد.
آیا توافق تهران و واشنگتن در چارچوب مذاکرات هسته‌ای می‌تواند روابط ایران و عربستان را بهبود ببخشد؟ به ویژه آنکه شما از عربستان به عنوان «عزیز ایالات متحده» یاد کردید.
این سناریویی است که شما تعریف می‌کنید. چندین و چند سناریو درباره مذاکرات هسته‌ای، رابطه ایران و آمریکا و همچنین ایران و عربستان مطرح شده است. جالب آنکه در برابر هر سناریو نیز سناریوی دیگری مطرح می‌شود تا پیش‌بینی را پیچیده‌تر کند. به عنوان مثال شما چنین سناریویی را مطرح کردید ولی در مقابل، همین عربستان بود که به یمن حمله کرد تا شاید ایران به حمایت از یمن در مقابل ریاض ایستادگی کند و در نهایت از مذاکرات هسته‌ای جا بماند.
یعنی نتیجه مذاکرات را مستقل از تعاملات منطقه به ویژه خاورمیانه می‌دانید؟
اول آنکه در مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 هنوز به صورت قطعی چیزی مشخص نیست. دوم آنکه در همین مذاکراتی که شما به آن اشاره داشتید، آمریکاست که نیاز به توافق با ایران دارد. سوم آنکه موفقیت در مذاکرات مسلماً بی‌تاثیر در تحولات منطقه نیست. توافق در مذاکرات یک فهم مشترک بین ایران و غرب را رقم خواهد زد که این اتفاق در ادامه فهم مشترک در منطقه را نیز به همراه خواهد داشت. فراموش نکنیم که در این اصل عربستان از سایر کشورهای منطقه استثنا نیست.
فهم مشترک چگونه رابطه تهران و ریاض را بهبود می‌بخشد؟
عربستان بفهمد که ایران در پی نابودی آن و رژیم وهابی نیست. اساساً ایران و عربستان در چند موضوع اصطکاک دارند که سوریه، عراق، بحرین و یمن مهم‌ترین آنهاست. ما در سال بیش از 75 هزار حج‌گزار و عمره‌گزار داریم. ما مسائل مشترکی داریم که می‌توانیم در گفت‌وگوهای مستقیم با تکیه بر آنها اختلافات را حل کنیم.
شما در ابتدای گفت‌وگو این موضوع تاکید داشتید که عربستان برای ایران در منطقه شأنیت قائل نمی‌شود. اگر چنین خط‌مشی‌ای بنا شود که در عربستان دنباله داشته باشد، چگونه اختلافات برداشته خواهند شد؟
آل‌سعود باید به این فهم برسد که ایران در منطقه قدرتمند و تاثیرگذار است. عربستان از آنجایی برای ایران شأنیت قائل نمی‌شود که فکر می‌کند غرب هیچ‌گاه روی خوش به ایران نشان نخواهد داد و دست آخر ایران را در مذاکرات هسته‌ای تنها می‌گذارند و مذاکرات به نتیجه نمی‌رسد. ولی زمانی که ببیند پیش‌بینی‌اش اشتباه از آب درآمده است، رفتار خود را تغییر می‌دهد. در عین حال حتماً لازم نیست که ایران برای توافق با عربستان، رابطه خوبی با آمریکا داشته باشد. ایران و عربستان می‌توانند رابطه خوبی با هم داشته باشند. کما اینکه چنین رابطه‌ای نیز بین ایران و عمان برقرار است، آن هم در حالی که عمان رابطه دوستانه‌ای با آمریکا دارد.
دیدگاه تان را بنویسید