دانشگاه میزبان همه سلایق در روز دانشجو

حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران این روزها به شدت مورد توجه رسانه‌های جهانی قرار دارد و همه حرکات و سکناتش زیر ذره‌بین قرار گرفته است. در همین ابتدای هفته یکی از روزنامه‌های فرانسوی در تحلیلی به عکس روحانی با لباس ورزشی و کلاه پرداخته بود و در این زمینه برداشت‌های خود را منتشر کرده‌ بود. از سوی دیگر مجله آمریکایی فارین پالیسی رئیس‌جمهور جدید ایران را در میان فهرست 134 نفره متفکران جهانی خود در سال 2013 قرار داد. این مجله در معرفی روحانی به سوابق وی در بحث دیپلماسی آمریکا-ایران از سال 1986 اشاره کرده که در ازای دریافت سلاح برای جمهوری اسلامی، به آزادی گروگان‎های آمریکایی در لبنان - ماجرای مشهور کنترا - کمک کرده بود. در کنار این اخبار اما به نظر می‌رسد در داخل کشور دیپلماسی روحانی با موانع قدرتمندی مواجه باشد. به طور نمونه احمد خاتمی امام جمعه موقت پایتخت در هفته گذشته با اشاره تلویحی به مودب دانستن رئیس‌جمهور آمریکا توسط حسن روحانی، در نماز جمعه تهران اعلام کرد: «... بعد از این توافقنامه هنوز تیم مذاکره‌کننده ما به ایران نرسیده بود وزیر خارجه آمریکا گفت که ما حق غنی‌سازی ایران را نپذیرفتیم... اوباما هم بعد از این توافقنامه اظهار داشت همه گزینه‌ها روی میز است. او به دروغ گفت ما جلوی بمب اتم ایران را گرفته‌ایم، این چه ادبیاتی است؟ این همه دروغگویی اسمش ادب است. ما اوباما را از بی‌ادب‌ترین روسای جمهور دنیا می‌دانیم.» در این هفته با توجه به ارائه بودجه توسط رئیس‌جمهور به مجلس اخبار بهارستان نیز داغ بود. از قرار معلوم در اواخر هفته نمایندگان استان‌های خوزستان و مازندران در اعتراض به برخی از بندهای بودجه اعلام استعفا کردند. به نظر می‌رسد که متاسفانه هنوز در میان بعضی از اعضای نهادهای عالی تصمیم‌گیری کشور، نگاه‌های منطقه‌ای بر نگاه‌های ملی رجحان دارد.

جهان در سوگ ماندلا
روزنامه‌های شنبه پیش همگی تحت تاثیر مردی بزرگ از قبیله صلح و مقاومت بود. تا پیش از او داستان انقلاب و ماجراهای انقلابیون در خاطره جمعی بخش عمده‌ای از ملل جهان با تصاویری مملو از رنگ سرخ و واژه‌هایی چون خشم مقدس و انتقام‌های بزرگ حک شده‌ بود. از داستان‌های رابین‌هود، گیو‌م‌تل و اسپارتاکوس گرفته تا انقلاب‌ فرانسه. در آخرین سده هزاره سوم نیز شمایل رایج انقلابیون در افکار عمومی تغییر چندانی نیافته بود. از لنین گرفته تا کاسترو و چه‌گوارا و از قذافی و عبدالناصر گرفته تا موگابه همه در شعار خشم انقلابی و انتقام از ستمگران سابق مشترک بودند. جالب اینکه اگر سایر شعارهای انقلاب به نسیان سپرده می‌شد، این دو شعار تا جای ممکن با شدت و حدت پیگیری می‌شد. با همه این احوال دهه پایانی قرن بیستم شمایلی جدید از انقلابیون آرما‌نگرا را به جهانیان معرفی کرد. روزی که در ۲۲ بهمن‌ماه ۱۳۶۸ نلسون رولیهلاهلا ماندلا 72ساله پس از ۲۷ سال زندان از بند رژیم آپارتاید رهایی یافت، بسیاری منتظر سخنانی مشابه بسیاری از انقلابیونِ پیروز درباره خشم مقدس و... بودند. اما این پیرمرد سرد و گرم‌چشیده نه در لباس چریکی و نه با اسلحه‌ای در مشت که با میکروفنی در دست با صدایی آرام و لبخندی بر چهره، از تلاش برای اتحاد و آرامش ملت آفریقای جنوبی سخن گفت. هنگامی نیز که به قدرت رسید صادقانه از بخشش، «پازل» گمشده انقلاب‌ها سخن به میان آورد و آن را از عرصه مباحث نظری به دنیای واقعی وارد کرد. حال مسیح آفریقا پس از یک عمر مبارزه در سن 95سالگی جان ‌به جان‌آفرین تسلیم کرده بود و بسیاری از دوستداران صلح و برابری را در غم فقدانش به سوگ نشاند. بسیاری از چهره‌های سیاسی و فرهنگی کشور از جمله حسن روحانی، سید‌محمد خاتمی، سید‌حسن خمینی و... در پیام‌های جداگانه‌ای فقدان وی را به ملت آفریقای جنوبی و همه دوستداران اندیشه «مادیبا» تسلیت گفتند. مرگ ماندلا همه کشورهای جهان را مورد تاثیر قرار داد، اما در ایران یک مساله مهم دیگر را نیز پدید آورد. از ساعاتی پس از اعلام خبر درگذشت ماندلا بحث بر سر اینکه چه چهره‌هایی از ایران در این مراسم حضور خواهند یافت به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسوولان ایرانی بدل شد. ابتدا شایعه‌ای درباره سفر رئیس‌جمهور به آفریقای جنوبی مطرح شد. خب در اینجا این پرسش مطرح می‌شد که اگر جناب روحانی اوباما را در مراسم ببیند چه باید بکند؟ به نظر می‌رسد که همین امر سبب انصراف جناب روحانی از حضور در این مراسم شد. از سوی دیگر سیدمحمد خاتمی یکی دیگر از گزینه‌ها برای این سفر بود. رئیس‌جمهور سابقی که در میان ایرانیان نزدیک‌ترین روابط را با ماندلای فقید داشت. این روزها برنامه‌های شبکه‌های بین‌المللی پر است از حضور کلینتون به عنوان دوست صمیمی ماندلا و خاطرات وی از همنشینی با وی، اما صدا و سیما حتی لحظه‌ای نیز به این امر فکر نکرد که می‌تواند از ذخیره‌ای مانند خاتمی در این زمینه بهره ببرد. با همه فراز و فرودها خاتمی نیز نتوانست به مراسم تشییع ماندلا برود تا از سویی محمد شریعتمداری به عنوان نماینده ایران در این مراسم حضور یابد و از سوی دیگر دلایل محکم‌تری برای اثبات ممنوع‌الخروجی رئیس‌جمهور سابق مطرح شود.

دانشگاه میزبان همه گروه‌ها در روز دانشجو
روز دانشجوی امسال برای بسیاری از دانشجویان کشور، عجیب و تا حدود زیادی رویایی بود. از 16 آذر 1383 که سیدمحمد خاتمی خطاب به دانشجویانی که مانع سخن گفتن وی در دانشگاه شدند تاکید کرد که «منتظر مردان عمل باشید»، کمتر 16 آذری را شاهد بودیم که همه طیف‌ها و سلایق امکان حضور و بروز در این مراسم را داشته باشند. اما امسال فضا کاملاً متفاوت بود. در این روز رئیس‌جمهور، چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب و اصولگرا و حتی حسین شریعتمداری هر کدام در دانشگاهی حضور یافته و با دانشجویان به گفت‌وگو پرداختند. رئیس‌جمهور در صبح 16 آذر مهمان دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی بود. اعتماد در این باره نوشت: روحانی سخنرانی‌اش را زودتر از موعد آغاز می‌کند... جمعی شعار «زندانی سیاسی، دانشجوی سیاسی آزاد باید گردد» سر می‌دادند، جمعی مرگ بر آمریکا، جمعی خواستار شکستن حصر و ممنوعیت‌های سیاسی می‌شدند و در مقابل شعار بصیرت بصیرت می‌شنیدند، جمعی باز هم مرگ بر آمریکا می‌گفتند، بسیجی واقعی همت بود و باکری از دیگر شعارهای دانشجویان بود. حسن روحانی که برای نخستین‌بار در مقام ریاست‌جمهوری در روز دانشجو سخنرانی می‌کرد سخنانش را در لابه‌لای شعار «فضای امنیتی نمی‌خواهیم» این‌گونه آغاز کرد که: 16آذر، روز آزادی، استقلال، روز حاکمیت ملی است... در بخشی از سخنان رئیس‌‌جمهور برخی از دانشجویان شعار «زندانی سیاسی آزاد باید گردد» و «موسوی و کروبی آزاد باید گردند» سر دادند و در مقابل نیز تعدادی دیگر شعار «فتنه‌گر منافق اعدام باید گردد» سر دادند. روحانی در پاسخ به این شعارها گفت: دولت به همه وعده‌هایی که به مردم داده، پایبند است. ما برای دستیابی به اهداف‌مان نیاز به ایجاد اجماع داخلی داریم. در دانشگاه‌های ما شخصیت‌هایی بودند که فضای جنبش دانشجویی و حرکت سیاسی دانشگاه را هدایت کردند؛ شخصیت‌هایی همچون آیت‌الله طالقانی (تشویق دانشجویان)، آیت‌الله مطهری (دانشجویان صلوات فرستادند)، آیت‌الله بهشتی (تشویق دانشجویان)، مهندس بازرگان (کف و سوت دانشجویان)، دکتر علی شریعتی (فریادهای خوشحالی دانشجویان)، مصطفی چمران و از این قبیل سرداران و عزیزان بودند. آنها پیشتازان حرکت دانشجویی هستند. به‌دنبال این سخنان روحانی بود که نظم سالن برای دقایقی به هم ریخت. روحانی در ادامه واکنش به شعار دانشجویان مبنی بر اینکه «بسیجی واقعی همت بود و باکری» گفت: یادمان باشد آنهایی که حرکت دانشجویی را بر عهده داشتند نه ریالی دریافت می‌کردند و نه از حکومت و دولت دستور می‌گرفتند. ما باید پیرو راه آن عزیزان باشیم. البته همه آن سردارانی که شما نام می‌برید از همت، باکری، خرازی، بابایی، ستاری و صیاد شیرازی و... همه بسیجیان قهرمان و الگوهای بزرگ ما هستند. در بعد از ظهر این روز مراسم روز دانشجو به همت انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران برگزار شد. در این برنامه پیام ویدئویی رئیس‌جمهور پیشین-سیدمحمد خاتمی- منتشر شد. وی در این پیام گفت: «امروز پس از همت شما مردم در 24 خرداد دولتی بر سر کار آمده که عقلانیت و اعتدال را شعار خود قرار داده است.» علی شکوری‌راد و سیدمحمدرضا خاتمی نیز در این مراسم سخنرانی کردند. در سالن دانشکده فنی دانشگاه تهران نیز سردار محمدباقر قالیباف و سعید جلیلی سخنرانی کردند. اما بدون شک جنجالی‌ترین برنامه در دانشگاه شریف و با حضور حسین شریعتمداری مدیر‌مسوول روزنامه کیهان برگزار شد. احتمالاً مدیرمسوول کیهان هیچ‌گاه باور نمی‌کرد که پس از چهار سال اقناع افکار عمومی! در کیهان و صدا و سیما دانشجویان در مخالفت با او و تحلیل‌هایش شعار بدهند. او در ابتدای سخنانش تاکید کرد: «ما از بیدهایی نیستیم که با این بادها بلرزیم.» وی در پاسخ به شعار دانشجویان مخالفش که می‌گفتند کیهان - اسرائیل پیوندتان مبارک، هم تصریح کرد: اگر یقین بدانید که اسرائیل به خاطر حرف‌های ما ناراحت می‌شود و عصبانی است، ما حاضریم هر شب این حرف‌ها را بزنیم. وی در پاسخ به در‌خواست تند گروهی از دانشجویان برای گم شدن وی نیز تصریح کرد‌: ما بچه تهران هستیم و در تهران گم نمی‌شویم ... شریعتمداری در واکنش به شعار «اصلاحات زنده باد/خاتمی پاینده باد» گفت: آقای خاتمی اگر می‌خواست پاینده باشد، دست دبیر کل ناتو را نمی‌فشرد... وی در بخش دیگری از سخنان خود مدعی شد: اگر سران فتنه را آزاد کنند همین فتنه‌گران آنها را می‌کشند، همان‌طور که ندا آقاسلطان را کشتند. وی در ادامه و در مقابل شعار «یا حسین میرحسین» پرسید: منظورتان صدام حسین است دیگر!؟ صدام حسین به دنبال براندازی انقلاب بود و فتنه‌گران نیز به دنبال همین بودند. فردای آن روز کیهان در تنظیم خبر این برنامه به گونه‌ای عمل کرد که گویی در دانشگاه شریف کنسرت همه‌چی آرومه برگزار شده بود: «دانشجویان یکصدا فریاد می‌زدند «حاج‌حسین دوست داریم». روزنامه اصولگرای رسالت فردای این مراسم در سرمقاله خود تصریح کرد: «... دیروز صدای مرگ بر آمریکا و مرگ بر اسرائیل در سخنرانی رئیس‌جمهور در دانشگاه شهید بهشتی، که همان شعار مرگ بر آمریکا در 16 آذر سال 32 بود، شنیده شد، با همان قدرت و صلابت! این نشان حیات و پویایی دانشگاه و جنبش دانشجویی است. دیروز همزمان با صدای مرگ بر آمریکا، صداهایی هم شنیده می‌شد که حکایت از باز‌تولید فتنه دارد. این صدا دنبال پوشش جدید و تضمین امنیت خود است و آن را می‌خواهد با خرج دولت تامین کند. دانشجویان انقلابی باید هوشیار باشند اگر دست‌هایی وجود دارد که می‌خواهد این صدا را تا مرز فتنه جدید همراهی کند، با هوشمندی سیاسی آن را قطع کنند... دانشجویان باید هوشیار باشند اگر دولت اعتدال همانند دولت سازندگی غفلت کرد و این صدا را تا مرز فتنه همراهی کرد آنها با حضور در صحنه نگذارند این صدا به صدای مرگ بر آمریکا و مرگ بر اسرائیل غلبه کند.»