پایان عصر ثبات

  زهرا اکبری: دوران ثبات جهانی پس از سال 1945 به سر آمده است. از دوران جنگ سرد گرفته تا دنیای تک‌قطبی تحت سلطه آمریکا که جایگزین آن شد، جهان از نظمی استراتژیک بهره‌مند بود. اگرچه در طی این مدت جنگ‌هایی در سراسر نقاط جهان از کره و ویتنام گرفته تا افغانستان، سوریه و یمن وجود داشت، اما نظام بین‌الملل به‌طور کلی پایدار باقی ماند. با آغاز هزاره جدید، این ثبات به‌طور فزاینده‌ای جای خود را به رقابت مجدد بین قدرت‌های بزرگ از جمله آمریکا، چین و روسیه داده است. جنگ روسیه علیه اوکراین و رقابت چین و آمریکا جهان را در آستانه وضعیت خطرناکی قرار داده است. در سال 2022 بود که روسیه تهاجم تمام‌عیاری را به اوکراین آغاز کرد، حمله‌ای که تقریباً بلافاصله به ترکیبی از تحریم‌ها و حمایت نظامی مستقیم از کی‌یف منجر شد. ایالات‌متحده و متحدانش سیاست‌هایی را دنبال می‌کردند که موجب تضعیف روسیه می‌شد. این جنگ تاثیر موج‌مانندی بر صحنه جهانی داشته است و به‌طور چشمگیری خطر اختلافاتی را که برای چندین دهه بی‌سروصدا در حال کاهش بوده افزایش داده است. موضوع دیگر وخامت روابط چین و آمریکاست. اگرچه فاصله چین با آمریکا هنوز زیاد است، اما این کشور تلاش دارد این فاصله را به مرور زمان کمتر و کمتر کند تا جایی که بتواند به هدف میان‌مدت خود، یعنی تصرف تایوان، و سپس هدف اصلی و بلندمدت خود، یعنی پی ریختن یک نظم جدید جهانی با محوریت چین، دست یابد. چین مدت‌هاست که دیگر اهداف خود را در مورد تایوان پنهان نمی‌کند. شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین طی یک سخنرانی در کنگره حزب کمونیست که در ماه اکتبر برگزار شد، گفت، «برای ایجاد چشم‌انداز وحدت صلح‌آمیز تایوان با بیشترین جدیت و زحمات تلاش می‌کند». در واکنش به این صحبت‌ها جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا گفت، «اگر چین حمله‌ای تحریک‌آمیز انجام دهد، ایالات متحده آمریکا مداخله خواهد کرد». در این زمینه هنری کیسینجر معتقد است ما در موقعیت کلاسیک قبل از جنگ جهانی قرار داریم؛ جایی که هیچ‌یک از طرفین از امتیازهای سیاسی زیادی برخوردار نیست و هرگونه اختلال در تعادل می‌تواند به عواقب فاجعه‌باری بینجامد. از نظر او، سرنوشت بشریت بستگی به این دارد که آمریکا و چین می‌توانند با هم کنار بیایند یا خیر.

در این پرونده تلاش می‌کنیم علاوه بر بررسی تحولات اخیر بین‌المللی به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که احتمال وقوع جنگ جهانی سوم چقدر است؟ اگر جنگی درگیرد، کشورها چگونه صف‌بندی می‌کنند؟ ایران کجای مرزبندی می‌ایستد؟