هشدارها و هراس‌ها از بیت‌کوین

همایش سالانه معتبرترین انجمن آکادمیک اقتصاد مالی (فایننس) آمریکا ((American Finance Association(AFA) حدود دو هفته پیش در شهر فیلادلفیا برگزار شد. یکی از نکات چشمگیر همایش امسال برگزاری میزگردی با موضوع بلاک‌چین و کاربرد آن در صنعت مالی بود. معرفی کوتاهی از تکنولوژی بلاک‌چین و بیت‌کوین به عنوان قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین کاربرد آن، ظرفیت بالای این تکنولوژی در بهبود بسیاری از خدمات ارائه‌شده در صنعت مالی و چشم‌انداز آینده آن را می‌توان سرفصل‌های مهم این نشست دوساعته برشمرد. حضور چهار تن از سرشناس‌ترین اساتید فایننس در آمریکا از جمله رئیس AFA، کمپل هاروی (Campell Harvey) هم بر جذابیت آن افزوده بود که مورد توجه بسیاری از شرکت‌کنندگان در همایش قرار گرفت. به شخصه از دانستن این نکته که کمپل هاروی چهار سال است درسی با موضوع بلاک‌چین و کاربرد آن در صنعت مالی در دانشگاه دوک (Duke) ارائه می‌کند شگفت‌زده شدم.1 دیگر سخنران جلسه دیوید یرمک (David Yermack) که رئیس دپارتمان فایننس دانشگاه نیویورک است پیش‌بینی کرد که در 5 تا 10 سال آینده بسیاری از بانک‌ها و موسسات مالی امروزه دیگر وجود نخواهند داشت. جالب اینکه حدود دو سال پیش که او را برای ارائه مقاله‌ای به دانشگاه تگزاس دعوت کرده بودیم هم او همین پیش‌بینی را تکرار کرده بود.2 یکی دیگر از سخنرانان این نشست سوزان ایتی (Susan Athey) استاد اقتصاد دانشگاه استنفورد بود که اتفاقاً عضو هیات مدیره شرکت ریپل (Ripple) هم هست. ریپل تولیدکننده رمزارزی (cryptocurrency) با همین نام است که هم‌اکنون سومین رمز‌ارز با‌ارزش (از نظر ارزش کل بازار) دنیاست. سوزان ایتی بدون اشاره به نامی مشخص عنوان کرد که از طریق ارتباطاتی که در چارچوب مسوولیتش در ریپل دارد مطلع است که بانک مرکزی حداقل یکی از کشورهای پیشرفته در سال ۲۰۱۸ پول دیجیتال منتشر خواهد کرد. این مقدمه برای جلب نظر خواننده به اهمیت موضوع و لزوم آمادگی برای این تحول تکنولوژیک بزرگ بود. یک سوال مهم این است که قانونگذار چگونه باید با این پدیده برخورد کند. برای شروع می‌توان نگاهی به برخورد کشورهای گوناگون با این پدیده انداخت.

 آمریکا

بانک مرکزی آمریکا تاکنون علاقه زیادی از خود به معرفی پول دیجیتال با پشتیبانی دولت آمریکا که جایگزین بیت‌کوین شود نشان نداده است. جروم پاول، رئیس جدید این بانک، در اوایل سال جاری گفت که تکنولوژی جدید هنوز مشکلات فنی‌ای دارد که مانع کاربرد فراگیر آن می‌شود. او همچنین مسائل مربوط به حکمرانی و مدیریت ریسک آن را حیاتی دانسته بود. از نظر او این چالش‌ها به همراه مسائل مربوط به حفظ حریم خصوصی افراد می‌تواند باعث شود ارز دیجیتال حمایت‌شده از سوی بانک‌های مرکزی شکست ‌خورده و جایگزین‌های بخش خصوصی بهتر عمل کنند. او اخیراً در پاسخ به این سوال که آیا بانک مرکزی آمریکا برنامه‌ای برای قانونگذاری بیت‌کوین دارد پاسخ داده بود که اندازه این بازار هنوز به حد نگران‌کننده‌ای نرسیده است.

 اتحادیه اروپا

بانک مرکزی اتحادیه اروپا تاکنون بارها در مورد خطرات سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال هشدار داده است. نایب‌رئیس این بانک چند ماه پیش گفت که بیت‌کوین یک ارز نیست و آن را به حباب معروف گل لاله قرن هفدهم در هلند تشبیه کرد. یکی دیگر از مسوولان این بانک ارزش ناپایدار بیت‌کوین و کاربرد احتمالی آن در فرار از پرداخت مالیات و جرم و جنایت را خطرات عمده آن دانسته است. رئیس این بانک ماریو دراگی در مهرماه گفت که تاثیر ارزهای دیجیتال در اقتصاد منطقه یورو محدود بوده و تهدیدی برای انحصار بانک‌های مرکزی در مورد پول ایجاد نکرده است.

 چین

چین به روشنی بیان کرده است که بانک مرکزی کنترل کاملی بر رمزارزها دارد.  آنها در سال 2014 تیم تحقیقاتی برای توسعه پول دولتی دیجیتال راه‌اندازی کرده‌اند و بانک مرکزی چین بر این باور است که شرایط برای پذیرش این تکنولوژی جدید آماده است. با وجود این آنها با رمزارزهای خصوصی مقابله کرده و خریدوفروش آن را ممنوع کرده‌اند. در حالی که هیچ تاریخ رسمی برای معرفی ارز دولتی دیجیتال چین وجود ندارد مقامات چینی می‌گویند که ارز دیجیتال می‌تواند به بهبود کارایی سیستم‌های  پرداخت کمک کرده و کنترل دقیق‌تر پول را میسر کند. 

 ژاپن

رئیس بانک مرکزی ژاپن حدود یک ماه پیش درباره بیت‌کوین گفته بود که بیت‌کوین هنوز روش مناسبی برای پرداخت به نظر نمی‌رسد اما آن را مانع یا تحدیدی برای سیاست پولی بانک مرکزی ژاپن ندانسته بود. او حدود سه ماه پیش گفته بود که «بانک مرکزی ژاپن هیچ طرح قریب‌الوقوعی برای صدور ارز دیجیتال ندارد، اگرچه مهم است که دانش را در مورد آنها تقویت کنیم.» او همچنین گفته بود که چنین اقداماتی نیازمند بازخوانی اصول اولیه بانکداری مرکزی است چراکه این امر عملاً امکان دسترسی به حساب‌های بانک مرکزی را به عموم مردم می‌دهد.

 آلمان

در آلمان کشوری که بسیاری از شهروندان هنوز ترجیح می‌دهند از پول نقد برای پرداخت‌هایشان استفاده کنند، ظهور بیت‌کوین و دیگر رمزارزها هراسناک بوده است. رئیس بانک مرکزی آلمان حدود یک ماه پیش ‌خرید و فروش بیت‌کوین را بیشتر به قمار شبیه دانسته بود اما در عین حال گفته بود «فقط به این دلیل که سرمایه‌گذاران ممکن است پول خود را از دست بدهند نیازی به دخالت قانونگذار نیست». یکی دیگر از اعضای  هیات مدیره بانک مرکزی آلمان در مهرماه اعلام کرد که انتقال سپرده‌های بانکی  به بازار رمزارزها مدل کسب‌وکار بانک‌ها را مختل خواهد کرد. در همین حال بانک مرکزی آلمان به طور فعالانه امکان کاربرد فناوری جدید را در سیستم پرداخت مطالعه می‌کند.

 انگلیس

در انگلیس رئیس بانک مرکزی رمزارزها را به عنوان بخشی از یک انقلاب بالقوه در امور مالی معرفی کرده است. بانک مرکزی انگلیس حتی  سال 2016 مرکزی را در دره سیلیکون آمریکا راه‌اندازی کرده که از طریق آن از شرکت‌های جوان این صنعت حمایت کنند.  رئیس بانک مرکزی انگلیس می‌گوید تکنولوژی مبتنی بر بلاک‌چین ظرفیت‌های عظیمی برای بانک‌های مرکزی برای تقویت قوه دفاع آنها در برابر حملات سایبری و بازنگری نحوه پرداخت بین موسسات و مصرف‌کنندگان ایجاد خواهد کرد. او با این حال عنوان کرده است که  بانک مرکزی انگلیس هنوز راه درازی برای معرفی نسخه دیجیتال پوند استرلینگ در پیش دارد.

 هند

بانک مرکزی هند با رمزارزهای خصوصی مخالف است چراکه معتقد است این رمزارزها می‌توانند برای پولشویی و تامین مالی تروریست‌ها استفاده شوند. با وجود این بانک مرکزی هند گروهی را برای مطالعه امکان‌سنجی ارزهای دیجیتالی که از سوی بانک‌های مرکزی پشتیبانی شوند راه‌اندازی کرده است.

 برزیل

بانک مرکزی برزیل در بیانیه‌ای در ماه آبان اظهار داشت رمزارزها هیچ خطر فوری برای سیستم مالی برزیل ندارد اما در مورد تحولات استفاده از این ارزها هشدار می‌دهد. این بانک همچنین از تعهد خود برای حمایت از نوآوری‌های مالی از جمله فناوری‌های جدید که باعث می‌شود سیستم مالی امن‌تر و کارآمدتر ایجاد شود سخن گفته است.

 فقدان اتفاق نظر

بررسی واکنش‌های متفاوت کشورهای مختلف جهان به روشنی نشان می‌دهد که هنوز اتفاق نظری در مورد رمز‌ارزها وجود ندارد. گرچه به نظر می‌رسد توافق بیشتری روی کاربردهای مفید تکنولوژی بلاک‌چین وجود دارد که می‌بایست با مطالعه آن خود را برای آینده آماده کنیم.