حفظ سلامت مالی
اشتباهات رفتاری چگونه به فروپاشی‌های مالی منجر می‌شود؟
جهان در حال گذراندن دوران پساکروناست. این دوران پر از نااطمینانی به ما ثابت کرد که پیش‌بینی‌ها تا چه حد می‌تواند درست از آب درنیاید و اهمیت سلامت جسمی، روانی و مالی تا چه اندازه مهم است. سلامت مالی تعیین‌کننده توانایی شما در دستیابی به اهداف مالی بلندمدت و بقا در زمان‌های بحران است. این موضوع به قدرت برنامه‌ریزی مالی شما و سرمایه‌گذاری که در طول زمان برای رسیدن به اهداف مالی‌تان انجام می‌دهید بستگی دارد. اما چطور می‌توان قدرت تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی خود را تقویت کرد؟ یکی از راه‌هایی که به حفظ سلامت مالی افراد کمک می‌کند، پرهیز از اشتباهات و درس گرفتن از تجربه دیگران است. به هر حال وقوع اشتباه در تصمیم‌گیری‌ها اجتناب‌ناپذیر است اما درک درست از شرایط و آگاهانه عمل کردن می‌تواند از شدت اثرات منفی کاسته و از وقوع یک فاجعه و سقوط جلوگیری کند. البته در این میان علم اقتصاد هم دست روی دست نگذاشته و با گذشت زمان به تحلیل رفتارهای سرمایه‌گذاران پرداخته و اثرات آنها را بر نتایج مالی مورد بررسی قرار می‌دهند.
مالی رفتاری را شاید بتوان کاربرد روانشناسی در دانش‌های مالی تعبیر کرد که از دو دهه گذشته مورد توجه قرار گرفته است. مهم‌ترین پژوهش انجام‌شده در این حوزه مقاله پروفسور رابرت شیلر با عنوان کثرت عقلایی بود. در این تحقیق شیلر راجع به ترکیدن حباب ایجادشده در قیمت سهام شرکت‌ها، بر اساس معیارهای تاریخی هشدار داده بود. تحقیقات هرش شفرین بیشتر به توسعه دانش مالی رفتاری کمک کرد. کتاب «آن سوی حرص و نگرانی: درک مالی رفتاری و روانشناسی سرمایه‌گذاری» او نیز به‌طور جزئی به این موضوع پرداخت. او معتقد بود که سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی به رویدادهای مثبت بیش از رویدادهای منفی توجه می‌کنند که سبب خوش‌بینی بیش‌ازحد در بازار می‌شود.
پروفسور دانیل کانمن و ورنون اسمیت نیز دانش مالی رفتاری را به‌عنوان یک‌رشته مستقل دانشگاهی ایجاد کردند. پروفسور کانمن در تحقیقات خود عنوان کرد که تصمیمات افراد در شرایط عدم اطمینان به‌طور سیستماتیک از تصمیمات پیش‌بینی‌شده در تئوری‌های اقتصادی فاصله می‌گیرند. این دو پژوهشگر در سال ۱۹۷۹ در مقاله خود به نام «تئوری چشم‌انداز: تجزیه‌وتحلیل تصمیم تحت شرایط ریسکی» الگوی جدیدی را معرفی کردند. این الگو عنوان می‌کند که افراد به پیامدهای محتمل در مقایسه با پیامدهای مطمئن کمتر از حد لازم اهمیت می‌دهند. تئوری چشم‌انداز، همچنین نحوه ارزیابی سود و زیان از سوی افراد را نشان می‌دهد. در این تئوری، تابع ارزش در منطقه سود به‌صورت مقعر و در منطقه زیان به‌صورت محدب است؛ یعنی افراد در هنگام قرارگیری در سود، محافظه‌کارانه و در هنگام ضرر به‌صورت غیرمحافظه‌کار رفتار می‌کنند. کار مهم دیگری که در این زمینه انجام شده مطالعات بارن وال بوده است. وال دو گروه سرمایه‌گذار تعریف کرده است. گروه اول سرمایه‌گذاران منفعل هستند که ثروت خود را به‌صورت منفعلانه و از طریق دریافت ارث یا استفاده از ثروت دیگران کسب کرده‌اند. گروه دیگر سرمایه‌گذاران فعال هستند که با انجام فعالیت و پذیرش ریسک، ثروت خود را کسب کرده‌اند. با توجه به اینکه محصولات مالی بسیار زیادی وجود دارد، درک و برنامه‌ریزی مسیر سرمایه‌گذاری مناسب برای سرمایه‌گذاران دشوار است. همچنین اطلاعات بازار مالی دردسترس از منابع مختلف می‌تواند فرآیند تصمیم‌گیری را برای سرمایه‌گذاران بسیار پیچیده‌تر کند. این عوامل همراه با ترس از تصمیم‌گیری اشتباه سرمایه‌گذاری می‌تواند بر رفاه مالی شما تاثیر بگذارد. به همین دلیل است که اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری نقش مهمی در روند سرمایه‌گذاری و همچنین رفاه مالی و موفقیت شما به عنوان یک سرمایه‌گذار دارد.
اگرچه سرمایه‌گذاری پولی که به زحمت به دست آورده‌اید کاری پیچیده است اما یک اشتباه رفتاری یا مالی می‌تواند کل دارایی‌های شما را بر باد دهد. بسیاری از سرمایه‌گذاران از این موضوع بی‌اطلاع هستند و اغلب اشتباهات سرمایه‌گذاری را مرتکب می‌شوند که سلامت مالی آنها را به خطر می‌اندازد. به عنوان مثال، در زمان سقوط و افت بازار، بسیاری از سرمایه‌گذاران بدون درک کل وضعیت، با هراس بسیار سرمایه‌گذاری‌های خود را نقد می‌کنند و این بر رفاه مالی آنها تاثیر منفی می‌گذارد. متاسفانه، سرمایه‌گذاران به دلیل عدم آگاهی خود، همچنان مرتکب این اشتباهات رایج سرمایه‌گذاری می‌شوند و حتی از اشتباهات سایر سرمایه‌گذاران نیز درس نمی‌گیرند.
اما چه اشتباهات رایج سرمایه‌گذاری موجب سقوط‌های مالی بزرگ می‌شود؟
سرمایه‌گذاری بدون داشتن هدف مالی
«هیچ بادی درست نیست مگر اینکه بدانید به کدام بندر باید برسید.»
یک برنامه سرمایه‌گذاری که حول اهداف مالی معنادار می‌چرخد می‌تواند به حفظ رفاه مالی شما کمک کند. برای دستیابی به آینده امن مالی، اهداف شما باید S.M.A.R.T بوده (مشخص، قابل اندازه‌گیری، قابل واگذاری، واقع‌گرایانه و زمان‌مند) و با سرمایه‌گذاری‌های شما مطابقت داشته باشد.
این سرمایه‌گذاری‌های هدف‌محور تمرکز و عزم لازم را برای دنبال کردن یک زندگی مستقل از نظر مالی فراهم می‌کنند. بنابراین برای مثال اگر فکر می‌کنید خیلی زود است که برای بازنشستگی خود برنامه‌ریزی کنید،
در اشتباهید. تعیین اهداف مالی بلندمدت مانند برنامه بازنشستگی به شما کمک می‌کند افق سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای ایجاد یک مجموعه را ارزیابی کنید و زمان کافی به سرمایه‌گذاری‌های خود بدهید که بدون به خطر انداختن سطح تحمل ریسکتان رشد کنند.
ریسک کردن بیش از حد توان شما
«کت خود را بر اساس پارچه‌تان برش دهید.»
اصل معاوضه ریسک-بازده یک اصل سرمایه‌گذاری بسیار اساسی و عمیق است. به عنوان یک اصل کلی، ریسک کمتر با بازده بالقوه پایین همراه است، در حالی که سطح ریسک بالا با بازده بالقوه بالا همراه است. برای ایجاد بازده بالاتر، بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل دارند در پیشنهادهای سرمایه‌گذاری با ریسک بالا بدون تجزیه و تحلیل میزان تحمل ریسک خود، سرمایه‌گذاری کنند.
در حین سرمایه‌گذاری، تحمل ریسک خود را به‌طور عینی ارزیابی کنید و در مورد کسب بازدهی بالاتر مضطرب یا حریص نباشید. اگر ریسک بیشتری نسبت به تحملتان انجام دهید، از دست دادن سرمایه بسیار اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. هنگامی که تصمیمی برای سرمایه‌گذاری می‌گیرید، تحمل ریسک، توانایی و تمایل خود را برای از دست دادن بخشی یا تمام سرمایه اولیه خود در ازای بازده بالقوه بیشتر در نظر بگیرید.
اگر نمی‌توانید میزان ریسکی را که دارد تحمل کنید، هرگز نباید در مسیرهای سرمایه‌گذاری پرخطر سرمایه‌گذاری کنید، این موضوع به رفاه مالی شما آسیب می‌زند.
سرمایه‌گذاری حوزه‌های مالی که درکی نسبت به آنها ندارید
«بدانید چه چیزی دارید و بدانید که چرا مالک آن هستید.»
راه‌های سرمایه‌گذاری متعددی برای سرمایه‌گذاری پولی که به سختی به دست آورده‌اید وجود دارد، مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سهام، اوراق قرضه، طلا، بازار ارز، بازار رمزارز و... . برخی سرمایه‌گذاران بدون داشتن درک صحیح از یک بازار و تنها به دلیل هیجان و جو حاکم در یک محصول مالی سرمایه‌گذاری می‌کنند و این اشتباه رفتاری بزرگی است. به عبارت ساده، اگر تصمیم به سرمایه‌گذاری در یک طرح صندوق سرمایه‌گذاری مشترک دارید که کارکرد آن را متوجه نمی‌شوید، نمی‌توانید در مورد بازدهی آن اظهارنظر کرده و نمی‌دانید که باید منتظر چقدر بازدهی باشید.
برای انجام یک سرمایه‌گذاری درست باید اطلاعات کافی نسبت به حوزه سرمایه‌گذاری خود داشته باشید. سرمایه‌گذاری‌هایی که صرفاً بر اساس ایده ایجاد بازده بالاتر بدون درک ویژگی‌ها و مناسب بودن آن مسیر سرمایه‌گذاری خاص در سبد سهام شما انجام می‌شود، معمولاً ناموفق هستند. در نتیجه، این امر بر رفاه مالی شما تاثیر می‌گذارد زیرا بازدهی کل سبد سرمایه‌گذاری شما را به دلیل چنین سرمایه‌گذاری‌های بدون منطقی ضعیف می‌کند.
زمان‌بندی بازار
«نوسان ماهیت هر بازاری است.»
یکی از رایج‌ترین اشتباهاتی که سرمایه‌گذاران مرتکب می‌شوند این است که سعی می‌کنند برای بازار زمان تعیین کنند. نوسانات ذاتی بازارهای مالی، پیش‌بینی حرکات آن را به یک کار چالش‌برانگیز و بی‌ربط تبدیل می‌کند. اگرچه بازارها دارای برخی الگوها و داده‌های تاریخی هستند که می‌توانند شاخص‌های مفیدی در هنگام تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری آینده باشند، اما همیشه نشان‌دهنده جهتی نیستند که بازار در آن حرکت خواهد کرد. این اشتباه سرمایه‌گذاری بر عملکرد سبد سرمایه‌گذاری شما تاثیر می‌گذارد که در نهایت به عدم تعادل در رفاه مالی شما منجر می‌شود.
عدم تنوع
«تنوع یک اصل ثابت سرمایه‌گذاری محافظه‌کارانه است.»
سرمایه‌گذاران با قرار دادن تمام تخم‌مرغ‌های خود در یک سبد اشتباه می‌کنند. آنها یک سرمایه‌گذاری بزرگ را به یک طبقه دارایی خاص اختصاص می‌دهند. تنوع بر مدیریت ریسک تاکید می‌کند و به سبد سرمایه‌گذاری شما ارزش ارائه می‌دهد، زیرا طبقات مختلف دارایی‌ها همبستگی کمی با یکدیگر دارند. به عبارت دیگر، هیچ دو طبقه دارایی در یک جهت عمل نمی‌کنند و تنوع به کاهش ریسک کلی سبد شما کمک می‌کند.
با این حال، تنوع ندادن، پولی را که به سختی به دست آورده‌اید در معرض خطر شدید قرار می‌دهد و سرمایه‌گذاری متمرکز با تخصیص به یک طبقه دارایی خاص می‌تواند بر کل پورتفوی شما و در نتیجه بر رفاه مالی شما تاثیر منفی بگذارد. در راستای اهداف مالی شما، تنوع می‌تواند مجموعه‌ای متعادل ایجاد کند که می‌تواند هر طوفانی را تحمل کند.
سرمایه‌گذاری در «آنچه سرخط اخبار است»
«گوشت یک نفر زهر مرد دیگری است.»
سرمایه‌گذاران تمایل دارند به سمت بازاری بروند که در حال رشد است. این افراد معمولاً با جابه‌جایی مداوم خود از بازاری به بازار دیگر، سودهای مناسبی را از دست می‌دهند و حتی گاهی اوقات با دیر رسیدن به یک بازار زیان‌های سنگینی را متحمل می‌شوند. «ذهنیت گله» بر سرمایه‌گذاران تاثیر می‌گذارد تا بر اساس فشار همتایان، تصمیم سرمایه‌گذاری بگیرند. در بسیاری از موارد، اکثر مردم تنها زمانی در مورد سرمایه‌گذاری می‌شنوند که از قبل عملکرد خوبی داشته باشد.
اکثر سرمایه‌گذاران محافظه‌کار وقتی تصمیمی مشابه آنچه اطرافیانشان گرفته‌اند، می‌گیرند، احساس امنیت می‌کنند. اما توجه داشته باشید که یک محصول مناسب برای همکار یا دوستانتان لزوماً برای شما نیز مناسب نیست. بنابراین، از سرمایه‌گذاری در روند بازار خودداری کنید. در عوض ببینید که کدام سرمایه‌گذاری از جهات مختلف با دیدگاه‌ها و اهداف شما سازگارتر است.
تصمیمات متاثر از سوگیری‌های رفتاری
«متضادترین چیز این است که با جمعیت مخالفت نکنی، بلکه به فکر خودت باشی.»
یکی دیگر از اشتباهات رایج سرمایه‌گذاری تکیه بر سوگیری‌های رفتاری شماست که باورهای غیرمنطقی هستند. این موارد ممکن است به‌طور ناخودآگاه بر فرآیند تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری شما تاثیر بگذارد. ممکن است با چندین سوگیری روبه‌رو شوید که می‌تواند بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و تولید ثروت شما تاثیر بگذارد. برای محافظت از سرمایه‌گذاری و رفاه مالی خود، هر تصمیم سرمایه‌گذاری را بر اساس تحقیق و تحلیل عمیق و نه خودسرانه اتخاذ کنید.
نداشتن سواد مالی
«سرمایه‌گذاری در دانش بهترین سود را می‌دهد.»
فقدان دانش مالی اشتباهی است که اغلب به آن توجهی نمی‌شود. یکی از شاخص‌های کلیدی توانایی شما برای تصمیم‌گیری موثر برای سرمایه‌گذاری، سطح سواد مالی شماست. سرمایه‌گذاران ایده افزایش دانش مالی خود را نادیده می‌گیرند، موضوعی که می‌تواند به فرد برای تصمیم‌گیری آگاهانه سرمایه‌گذاری قدرت دهد. دانش مالی آگاهی شما را افزایش می‌دهد و از انجام هرگونه اشتباه سرمایه‌گذاری که می‌تواند موجب فروپاشی رفاه مالی شما شود جلوگیری می‌کند. یک فرد باید به سواد مالی دست یابد تا برنامه‌ریز و سرپرست مالی خانواده خود شود. شایان ذکر است، فقدان دانش مالی پیامدهایی مانند قضاوت ضعیف سرمایه‌گذاری و تکرار اشتباهات قبلی سرمایه‌گذاری و... دارد. هدف سواد مالی کمک به سرمایه‌گذاران برای درک بهتر پیچیدگی‌های برنامه‌ریزی مالی، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری است. این یک مهارت زندگی است که برای حفظ رفاه مالی مناسب باید آن را درک کنید.
سوگیری‌های رفتاری و سقوط مالی
سوگیری‌های رفتاری در امور مالی اغلب می‌تواند برای سرمایه‌گذاران تله‌هایی باشد و بر انباشت ثروت در طول زمان تاثیر منفی بگذارد. اما این اشتباهات رفتاری چه هستند و چگونه می‌توان از آنها اجتناب کرد؟ اشتباهات رفتاری اغلب ریشه در سوگیری‌های شناختی دارند، خطاهای سیستماتیک در تفکر که می‌تواند زمانی رخ دهد که افراد در حال پردازش و تفسیر اطلاعات در دنیای اطراف خود هستند. هنگامی که افراد با تصمیمات پیچیده‌ای روبه‌رو می‌شوند، اغلب به قضاوت‌ها و ترجیحات اساسی برای ساده‌سازی وضعیت تکیه می‌کنند. تفکر به این شیوه خاص می‌تواند به انحراف سیستماتیک از تصمیم‌گیری منطقی منجر شود. مغز ما به راحتی می‌تواند ما را گمراه کند، مخصوصاً در مورد پول! این تمایلات می‌توانند از میانبرهای پردازش اطلاعات، انگیزه‌های عاطفی، تحریف در افکار یا تاثیر اجتماعی ناشی شوند. وقتی صحبت از سرمایه‌گذاری و امور مالی می‌شود، سوگیری‌های شناختی اغلب به تصمیمات سرمایه‌گذاری نامطلوب و نتایج مالی نامطلوب منجر می‌شود. در نظر گرفتن چند مثال رایج از سوگیری‌های شناختی و راه‌هایی که می‌توانند به اشتباهات رفتاری در سرمایه‌گذاری منجر شوند، ممکن است مفید باشد. سوگیری‌های شناختی می‌توانند بر رفتارها و نتایج سرمایه‌گذار تاثیر منفی بگذارند. تصمیمات ضعیف می‌تواند در طول زمان تلفات معناداری بر انباشت ثروت داشته باشد. انسان‌ها مستعد سوگیری‌های شناختی هستند و این می‌تواند به اشتباهات رفتاری منجر شود.
