انجماد معاملاتی
بازارهای داخلی هفته گذشته را چگونه گذراندند؟
تعطیلات نوروزی به پایان رسید اما همچنان رونقی در بازارها مشاهده نمی‌شود. در این میان بازار سهام کم‌رمق‌ترین روزهای کاری را پشت سر می‌گذارد. فرسایشی شدن اصلاح قیمت‌ها در کنار دامنه نوسان نامتقارن سبب شده تا تقریباً خریداری در بازار مشاهده نشود و صرفاً معاملات کم‌مقداری در صورت جمع شدن صف‌های فروش آن نیز تنها برای دقایقی ثبت شود. در بازار سکه و دلار نیز نگاه‌ها به مذاکرات برجامی دوخته شده و معاملات چندانی مشاهده نمی‌شود. شاید به همین دلیل است که دلار این روزها به همان نرخ یک ماه گذشته معامله می‌شود. بازارهای جهانی نیز عمدتاً با آمار کرونا و برخی داده‌های اقتصادی بالا و پایین می‌شوند. در این بازارها شاید نفت بیشترین نوسان را تجربه کرد که بخشی از آن به هراس از بازگشت سریع نفت ایران به بازارهای جهانی بازمی‌گشت.
بورس در انجماد معاملاتی
دو هفته کاری از سال 1400 پشت سر گذاشته شده بود که یک هفته آن به دلیل تعطیلات نوروزی نیمه‌تعطیل بود و هفته دوم نیز بازارهای چندان رمقی نداشتند. در این میان بورس که در سنتی دیرینه نوروزها سبزپوش بود، این‌بار تن به اصلاح داد و در همان هفته ابتدای سال جدید افت یک‌درصدی را ثبت کرد. بررسی کارنامه بازار سهام در 20 سال گذشته نشان می‌دهد تنها در دو سال یعنی 93 و سال جاری شاخص کل بورس تهران نوروز را سرخ‌پوش به پایان رساند. در سال 93 این افت قیمتی به 3 /0 درصد محدود شد اما امسال با وجود دامنه نوسان نامتقارنی که شکل ظاهری بازار را خوب نشان می‌دهد شاهد ریزش یک‌درصدی میانگین وزنی قیمت سهام بودیم. هفته دوم کاری نیز با افت 4 /3درصدی نماگر اصلی بورس تهران به پایان رسید تا در مجموع 4 /4 درصد از آخرین سطح ثبت‌شده در سال 99 فاصله بگیرد.
ارمغان سیاست‌های ناپخته
دامنه نوسان نامتقارن همچنان بازار و سهامداران را قربانی می‌کند. به دنبال اعمال این قانون از 25 بهمن‌ماه سال گذشته شاهد کم‌رمق شدن معاملات سهام بودیم. این روزها اما شرایط بغرنج‌تر شده است. هفته گذشته رکورد جدیدی از رکودی شدن معاملات سهام ثبت شد و ارزش معاملات خرد بورس تهران به کمترین میزان طی 15 ماه اخیر سقوط کرد. از 21 دی‌ماه 98 تاکنون بورس تهران دادوستد کمتر از 1300 میلیاردتومانی را تجربه نکرده بود که به برکت نوسان نامتقارن قیمت سهام و در نتیجه سنگین شدن صفوف فروش این رکورد نیز ثبت شد. حالا سهامداران که شاید به دلیل آوازه نقدشوندگی روانه بازار سهام شده بودند، مدت‌هاست گرفتار صف‌های سنگین در سمت فروش هستند و شاید اگر در این مدت به جای سهم، ملکی در اختیار داشتند راحت‌تر می‌توانستند آن را به ریال تبدیل کنند. آمارها نیز شاهدی بر این مدعا هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ابتدای سال 99 تا 19 مردادماه یعنی درست زمانی که شاخص کل بورس تهران سطوح بالاتر از دو میلیون واحد را در کارنامه خود ثبت کرده بود، نسبت گردش پولی یا همان turnover ratio بیش از 63 درصد بود. با آغاز اصلاح قیمت‌ها هر چند این نسبت نیز کاهشی شد و به 40 درصد در بازه زمانی 20 مرداد تا 25 بهمن‌ماه سقوط کرد اما باز هم شرایط بهتر از زمانی بود که سیاستگذار تصمیم گرفت تا دامنه نوسان قیمت‌ها در بازارهای بورس و فرابورس را نامتقارن کند. به‌طوری که با اعمال این قانون نسبت گردش پولی بازار سهام از 20 درصد نیز کمتر شد و دیگر سهامداران حتی برای خروج از بازار نیز امیدی نداشتند.
مامن سرمایه‌ها در اقتصادی تورمی
آمارهای رسمی نشان از ثبت بیشترین تورم متوسط و نقطه‌به‌نقطه پایان سال در یک دهه اخیر در پایان سال ۹۹ دارد. بر این اساس میزان تورم متوسط 4 /36 درصد و تورم نقطه‌ای نیز 7 /48 درصد برآورد شده است. این در حالی است که در هیچ‌یک از ماه‌های پایانی دهه ۹۰، این میزان از تورم نقطه‌ای و متوسط گزارش نشده بود و به همین دلیل اسفندماه ۹۹ بر قله تورمی دهه ۹۰ قرار گرفته است. در این شرایط دارندگان ریال برای حفظ ارزش اسمی سرمایه خود در تکاپو هستند. شاید یکی از مهم‌ترین دلایلی که در اواخر سال 98، سرمایه‌های سرگردان را روانه تالار شیشه‌ای کرد نیز همین اقتصاد تورمی بود. امسال اما به نظر می‌رسد در نبود چشم‌انداز روشن برای بازار سرمایه، این مامن نیز از دیدگاه سرمایه‌گذاران ناامن شده است و در ازای آن دریچه جدیدی به نام رمزارزها به روی صاحبان سرمایه گشوده شده است. بازار نوظهور که با تبلیغات زیادی سروصدا به پا کرده و در شرایطی که شاید هیچ بازاری برای مخاطبانش جذاب نیست توانسته بخشی از سرمایه را به خود جذب کند. اما آیا این بازار برای سرمایه‌گذاری مناسب است؟ چه چشم‌اندازی برای آینده رمزارزها وجود دارد؟ سوالاتی که لازم است هر فردی قبل از ورود به این بازار ناشناخته از خود بپرسد تا مبادا همان اتفاقی را تجربه کند که نوسهامدارانی که در اوج قیمت‌ها یعنی تابستان 99 روانه تالار شیشه‌ای شدند، دچار آن شدند.
حقیقی‌ها همچنان فروشنده
از زمان نامتقارن شدن دامنه نوسان تنها در یک روز آن هم به دلیل رشد نرخ دلار بود که حقیقی‌ها خریدار بودند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در حالی از ابتدای سال جاری تا ۱۹ مردادماه یعنی درست زمانی که شاخص کل بورس تهران به اوج تاریخی دو میلیون و ۷۸ هزار واحد رسید، شاهد ورود بیش از 108 هزار و 600 میلیارد تومان پول تازه از سوی معامله‌گران حقیقی به گردونه معاملات سهام (مجموع بورس و فرابورس) بودیم که همزمان با نزولی شدن شاخص سهام و کاهش بی‌وقفه قیمت‌ها سهامداران با همان هیجانی که در ورود به بازار از یکدیگر سبقت می‌گرفتند این‌بار در صف‌های فروش نشسته‌اند. ماحصل این رفتار خروج بیش از 75 هزار و 200 میلیارد تومان پول حقیقی از سهام بورسی از 20 مردادماه تا به امروز بود. تنها در 33 روز کاری گذشته (از زمان اجرایی شدن دامنه نوسان نامتقارن) رقم خروج حقیقی‌ها به 13 هزار و 100 میلیارد تومان رسیده است که حدود 18 درصد از کل رقم خارج‌شده از بازار است. در این میان نگاهی به عملکرد صنایع بورسی نیز خالی از لطف نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد در بازه زمانی مورد بررسی (25 بهمن 99 تا 18 فروردین 1400) در میان صنایع 38گانه بورسی، تنها دو گروه مواد و محصولات دارویی و انتشار و چاپ مورد توجه سهامداران خرد واقع شدند و این دسته از بازیگران سهام در دیگر صنایع نقش فروشنده داشتند. دارویی‌ها از جمله گروه‌هایی هستند که این روزها به دلیل ساخت واکسن کووید 19 مورد اقبال واقع شده‌اند. شرایطی که سبب شده تا این صنعت در 33 روز کاری گذشته با خالص خرید 15 هزار و 900 میلیاردتومانی از سوی سهامداران خرد همراه شود. در آن‌سوی بازار اما بیشترین خروج پول از گروه‌های بزرگ دلاری و غیردلاری رقم خورد. بانکی‌ها در صدر خروج حقیقی‌ها قرار داشتند و در این گروه شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش یک هزار و 630 میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بودیم. پس از آن قرعه به نام گروه‌های کامودیتی‌محور افتاد. صنایعی که از پتانسیل‌های بنیادی مناسبی برخوردارند اما شاید به دلیل روان‌تر بودن معاملات نسبت به سهام با ارزش بازار پایین‌تر بوده که شاهد خروج بیشتر سرمایه حقیقی‌ها بودند. در این خصوص می‌توان به فلزی‌ها اشاره کرد که در 33 روز کاری گذشته، با خالص فروش یک هزار و 600 میلیاردتومانی سهامداران خرد مواجه شدند. در چهار گروه کالایی دیگر یعنی پتروشیمی‌ها، پالایشی‌ها، معدنی‌ها و گروه شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی نیز در مجموع سهامی به ارزش چهار هزار و 900 میلیارد تومان از سبد سهام حقیقی‌ها به پورتفوی معامله‌گران عمده بورس تهران افزوده شد.
چشم دلار به برجام
با ورود به سال 1400 حرف و سخن پیرامون برجام و توافق مجدد طرفین آن بازار هم در محافل اقتصادی و غیراقتصادی داغ شد. دلار اما با وجود اینکه انتظار می‌رود سریع‌ترین و بیشترین واکنش را به اخبار سیاسی نشان دهد چندان پرنوسان ظاهر نشد. به عبارتی این روزها تقریباً دلار در همان محدوده‌ای قرار دارد که یک ماه پیش بود. این کم‌نوسانی اما به دلیل عدم واکنش و بی‌تفاوتی دلار نسبت به تحولات برجامی نیست بلکه به نظر می‌رسد معامله‌گران در این بازار نیز منتظر دریافت سیگنال‌های دقیق‌تری برای برآورد وضعیت آتی هستند و در واقع کم‌رمقی معاملات در بازار ارز بوده که قیمت را در بازه‌ای کوچک نگه داشته است. از مهم‌ترین تحولات سیاسی که می‌تواند بر روند بازارها اثرگذار باشد می‌توان به نشست روز سه‌شنبه (17 فروردین‌ماه) در وین اشاره کرد که هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام خواهد بود. در این میان اظهارات اخیر مقامات سیاسی کشور، خوش‌بینی خاصی را به بازارها و فعالان اقتصادی القا کرده است. در دو هفته اخیر بیشتر معامله‌گران در انتظار مشخص شدن نتیجه مذاکرات وین بودند و تنها به رصد وضعیت بازار اکتفا کرده بودند. در این بازار معامله‌گران دو دسته‌اند. دسته‌ای معتقدند در صورتی که خبر مثبتی از لغو تحریم‌ها به بازار مخابره نشود، دلار با سرعت بیشتری در مسیر افزایشی حرکت خواهد کرد و گروه دیگر اعتقاد دارند رشد دلار در سال‌های گذشته به حدی بوده که دیگر جایی برای افزایش بیشتر باقی نمانده است.
معامله‌گران دست‌به‌عصا در بازار سکه
سکه همواره بیش از آنکه از نوسانات نرخ طلا در بازار جهانی تبعیت کند به بازار ارز چشم دوخته است. از این‌رو در این بازار نیز معامله‌گران دست‌به‌عصا حرکت می‌کنند و منتظر نتیجه مذاکرات هستند. از نکات قابل توجه در این بازار، افزایش حباب قیمتی در قطعات کوچک‌تر سکه است. به‌طوری که فاصله قیمت بازاری سکه گرمی با ارزش ذاتی آن به بالای ۸۰ درصد رسیده است. ربع سکه بیش از ۶۰ درصد بیشتر از ارزش ذاتی خود در بازار قیمت خورده است و ارزش طلایی که در نیم‌سکه به‌کار رفته، ۲۶ درصد کمتر از قیمت بازاری آن است. کمترین حباب در میان انواع سکه به سکه امامی تعلق دارد که تنها پنج درصد گران‌تر از ارزش ذاتی خود معامله می‌شود. روی دیگر این رخداد اما بالا بودن قیمت سکه است. به عبارتی بسیاری افراد توان خریداری قطعات بزرگ سکه را نداشته و از این‌رو تقاضا برای سکه‌های یک‌گرمی بیشتر از سایرین است.
بازار مسکن در ابتدای سال
نوروز امسال نیز همانند سال‌های گذشته در بازار مسکن با افت تقاضا همراه بود هرچند کاهش سفرهای نوروزی به دلیل شیوع کرونا سبب شد تا نسبت به سال‌های گذشته تحرک‌های اندکی در بازار دیده شود. به اعتقاد برخی از فعالان بازار مسکن، بخشی از تقاضای شب عید در هفته دوم سال نو و همزمان با بازگشایی بازارها و کسب‌وکارها وارد شد که البته این حجم از تقاضا صرفاً نسبت به نوروز سال گذشته بیشتر بود و در مجموع نسبت به تقاضای روزهای معمول سال بسیار پایین بود. در بازار اجاره نیز چندی پیش معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که بر اساس مصوبه ستاد مقابله با کرونا افزایش نرخ اجاره‌بها نباید بیشتر از ۲۵ درصد در تهران، 20 درصد در کلانشهرها و ۱۵ درصد در شهرستان‌ها باشد و با همین مقدار افزایش نرخ کرایه، مالکان مجبور به تمدید قرارداد اجاره مسکن با مستاجران هستند. این قانون بعد از شیوع کرونا یعنی تیرماه 99 اعلام شد و حالا نیز تمدید شده است. در این بازار همچنین معاون مسکن شهری بنیاد مسکن از موافقت بانک مرکزی با افزایش سقف وام طرح اقدام ملی مسکن خبر داد و گفت: سقف وام مسکن ملی از ۱۰۰ میلیون تومان به ۱۵۰ میلیون تومان افزایش می‌یابد.
طلا در قله یک‌هفته‌ای
طلای جهانی روز چهارشنبه 1736 دلار قیمت خورد که نسبت به آخرین روز کاری پایان سال 1399 با افزایش نامحسوس 02 /0درصدی همراه شده است اما در مقیاس هفته رشد حدود دودرصدی را نشان می‌دهد. انتشار گزارش‌های امیدوارکننده اقتصادی آمریکا سبب شد تا ارزش دلار به عنوان یکی از پناهگاه‌های امن دارایی کاهش پیدا کند. ازاین‌رو طلا که در هفته‌های گذشته بیشتر از هر چیزی تحت تاثیر ارزش دلار و نرخ سود اوراق قرضه بود از این فرصت استفاده کرد تا افزایشی هر چند اندک داشته باشد. از سوی دیگر شاخص دلار در کف دو هفته‌ای خود قرار دارد و نرخ سود اوراق 10ساله آمریکا نیز که در سقف 14ماهه خود قرار داشت مقداری از آن فاصله گرفته است. آمارهای بهتر از انتظاری که از اقتصاد آمریکا منتشر می‌شود سبب شده است تا علاقه سرمایه‌گذاران به بازارهای پرریسک از جمله بازارهای سهام افزایش پیدا کند.
نگاه نفت جهان به ایران
باز شدن باب گفت‌وگوهای جدید حول پرونده هسته‌ای ایران و بازگشت احتمالی ایران و آمریکا در آینده‌ای نه‌چندان دور به تعهدات برجامی خود توجه بازار جهانی نفت را به خود جلب کرده است. ایران از یک‌سو خواهان رفع همه تحریم‌هاست و می‌گوید که هیچ پیش‌شرطی را هم نمی‌پذیرد و مذاکره‌ای هم با آمریکا نخواهد داشت تا زمانی که تحریم‌ها لغو نشوند. در مجموع امیدواری‌ها نسبت به بازگشت سریع‌تر جریان نفت ایران به بازار جهانی افزایش یافته و در عین حال سیگنال‌هایی از روابط اقتصادی ایران و چین، افزایش صادرات نفت ایران به این کشور و تاثیر تولید نفت ایران بر تولید کلی اوپک هم گمانه‌زنی‌ها را درباره حضور پررنگ‌تر ایران در بازار بیشتر کرده است و این امر نگرانی بازار درباره افزایش عرضه پیش‌بینی‌نشده را تقویت کرد. از این‌رو طی دو هفته گذشته، هر بشکه طلای سیاه با افت بیش از 5 /2درصدی مواجه شد.
