سکوی پرش
خداداد غریب‌پور از چالش‌های اجرای طرح‌های معدنی می‌گوید
معدن و صنایع معدنی از جمله صنایعی است که می‌تواند درست در روزهایی که بازار نفت، کم‌رونق است و تولید طلای سیاه در بسیاری از کشورها با وقفه یا کاهش مواجه شده است، نقش‌آفرین میدان باشد و بخشی از ارزهای مورد نیاز دولت را برای کشور تامین کند. به‌خصوص اینکه اکنون این توانایی در کشور به وجود آمده است که بتوان ورق‌های فولادی مورد نیاز صنایع نفت و گاز و خودروسازی را تامین کرد و شرایط را به گونه‌ای پیش برد که این بخش از نیاز داخلی که منجر به ارزبری هم می‌شده است، به واسطه صنایع داخلی تامین شود.
معدن و صنایع معدنی از جمله صنایعی است که می‌تواند درست در روزهایی که بازار نفت، کم‌رونق است و تولید طلای سیاه در بسیاری از کشورها با وقفه یا کاهش مواجه شده است، نقش‌آفرین میدان باشد و بخشی از ارزهای مورد نیاز دولت را برای کشور تامین کند. به‌خصوص اینکه اکنون این توانایی در کشور به وجود آمده است که بتوان ورق‌های فولادی مورد نیاز صنایع نفت و گاز و خودروسازی را تامین کرد و شرایط را به گونه‌ای پیش برد که این بخش از نیاز داخلی که منجر به ارزبری هم می‌شده است، به واسطه صنایع داخلی تامین شود. در این میان تکمیل زنجیره ارزش از جمله اقداماتی است که نه‌تنها مورد تاکید دولت ظرف سال‌های گذشته قرار گرفته است، بلکه صنایع معدنی و از جمله فولادسازان بزرگ نیز به این سمت حرکت کرده و رکورددار اجرای طرح‌هایی شده‌اند که می‌تواند علاوه بر اشتغال‌زایی و رونق تولید داخلی، زمینه‌ساز ارزآوری برای کشور هم بشوند. در واقع، تکمیل زنجیره‌های ارزش در صنعت فولاد که هم‌اکنون حرفی برای گفتن در دنیا دارد، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند منجر به جهش تولید و رونق هر‌چه بیشتر در صنایع معدنی کشور شود. خداداد غریب‌پور، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، از چشم‌انداز اجرای طرح‌های معدنی در سال 1399 می‌گوید.
♦♦♦
با توجه به وضعیت کنونی فروش نفت در بازارهای جهانی و ضرورت تامین ارز مورد نیاز کشور، معدن و صنایع معدنی نقش مهمی بر عهده دارند. چه نقش و سهمی را می‌توان برای این بخش در حوزه جهش تولید در نظر گرفت؟
ما در بخش معدن و صنایع معدنی، امسال می‌توانیم با افزایش استخراج و تولید، افزایش صادرات را تجربه کنیم که بر این اساس، بخش معدن و صنایع معدنی بین 20 تا 25 درصد صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است و در این رابطه نیز، خوشبختانه عملکرد بسیار موفقی به جای مانده است. در این میان، نکته حائز اهمیت آن است که به لحاظ اینکه محصولات معدنی و صنایع معدنی صادراتی ایران، در تعداد زیادی از کشورهای دنیا مورد معامله قرار می‌گیرد، ریسک آن نیز برای صادرات کمتر است و بنابراین، این کالاها همچون نفت نیستند که تنها چند کشور محدود را به عنوان خریدار داشته باشند. محصولات معدنی را به نقاط مختلف دنیا صادر می‌کنیم.
به هر حال، امسال با تدبیر مقام معظم رهبری به نام جهش تولید نامگذاری شده که این مهم در ادامه نامگذاری سال‌های پیش، برنامه‌ای بلندمدت و هدفدار بوده که حرکت در درون آن می‌تواند کشور را به نقطه مطلوب خود نزدیک کند. واقعیت آن است که جهش تولید، مفهومی عینی بوده که بخش معدن و صنایع معدنی در سال ۹۹ آن را به همراه خواهد داشت؛ چراکه این جهش، مرهون مجموعه برنامه‌ها و اقداماتی است که سازمان ایمیدرو طی سال‌های اخیر با مشارکت بخش خصوصی و در راستای سیاست‌های دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت اجرایی کرده است. به عبارت دیگر، سرعت گرفتن اجرای طرح‌های توسعه در زنجیره فولاد، مس، آلومینیوم، سرب و روی و حتی طلا، از یک‌سو و ورود گام به گام پروژه‌های جدید به مدار تولید از سوی دیگر، دلیلی آشکار بر چنین امری است. ایمیدرو با هماهنگی بخش خصوصی، امسال برنامه راه‌اندازی 3 /2 میلیارد دلار طرح توسعه‌ای جدید را پیش رو دارد که این طرح‌ها ۸۳۰۰ شغل مستقیم و ۶۴ هزار شغل غیرمستقیم ایجاد می‌کند که در مجموع، بیش از ۷۰ هزار نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم از این حوزه صاحب کار و درآمد می‌شوند. بُعد دیگر این طرح‌ها این است که کشورمان نیز از ثمرات افزایش تولیدات این بخش، بهره‌مند خواهد شد. در این میان، ایمیدرو، پیش از این، برای تحقق اهداف توسعه‌ای، کارگروهی را ناظر بر اجرای طرح‌ها کرده است که پایش مستمر، بررسی و برطرف کردن نقاط بحرانی حوزه‌های تولید و توسعه را بر عهده دارد. با چنین تجربه‌ای بنا داریم در سال ۹۹ نیز کارگروهی را با حضور نمایندگان همه شرکت‌های بزرگ برای تحقق جهش تولید بخش معدن و صنایع معدنی و رفع موانع آن ایجاد کنیم.
آیا امسال هدفگذاری صورت گرفته است که چه میزان محصول معدنی به بازارهای جهانی صادر خواهد شد؟
بله، این هدفگذاری صورت گرفته است؛ به این معنا که ایران همه‌ساله، حدود 10 تا 11 میلیون تن فولاد به سایر کشورهای دنیا صادر می‌کند اگر شرایط به همین شکل فعلی ادامه یابد، حتماً به هدفگذاری‌های صورت‌گرفته خواهیم رسید و در عین حال، به همین میزان می‌توانیم صادرات فولاد را تجربه کنیم.
اجرای طرح‌های توسعه‌ای ایمیدرو در سال جهش تولید به چه شکلی پیش خواهد رفت؟
ما امسال بالای دو میلیارد دلار طرح در حوزه معدن و صنایع معدنی افتتاح خواهیم کرد و در کنار آن، حدود هشت هزار نفر نیز به صورت مستقیم، مشغول به کار خواهند شد که اینها به صورت مستقیم، در جهش تولید موثر است، به هر حال هر طرحی که به بهره‌برداری می‌رسد، بخشی از بار تولید و اشتغال کشور را بر عهده می‌گیرد.
به هر حال فولاد جزو صنایع یکه‌تاز در حوزه صادرات محصولات معدنی است. برای بخش فولاد مشخصاً چه برنامه‌ای دارید؟
صادرات فولاد ایران حدود چهار میلیارد دلار است و سالانه بین سه تا چهار میلیارد دلار صادرات فولاد ایران را دنبال می‌کنیم. امسال نیز همین هدفگذاری گذاشته شده و امیدواریم بتوانیم کار را به نحوی پیش ببریم که همین میزان صادرات را حفظ کنیم. به هر حال ارتقای میزان صادرات نیز در دستور کار است.
در حوزه اجرای طرح‌ها و پروژه‌هایی که تکمیل‌کننده زنجیره تولید فولاد هستند، چقدر وارد عمل شده‌اید و اصولاً این بخش چقدر از نظر سیاستگذار بخش معدن و صنایع معدنی حائز اهمیت است؟
واقعیت آن است که ما در مجموعه سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، طرح‌های مختلفی را برای اجرا به منظور توسعه طرح‌های معدنی کشور در دستور کار داریم که اجرای دقیق آنها می‌تواند نه‌تنها در حوزه رونق تولید موثر باشد، جهش تولید را هم رقم خواهد زد. در واقع، بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته از سوی ایمیدرو، تمامی بخش‌های زنجیره فولاد برای ما حائز اهمیت است؛ به این معنا که در مجموعه ایمیدرو، هم سنگ‌آهن برای ما ارزشمند است و هم طرح‌های پایین‌دستی صنایع فولاد، بسیار برای سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران حائز اهمیت است. به این معنا که حوزه تامین سنگ‌آهن، فرآوری و سایر بخش‌های زنجیره فولاد برای ما بسیار حائز اهمیت به شمار می‌رود.
آیا شما در حوزه صنایع فولاد نیز، هدفگذاری را در نظر گرفته‌اید؟
بله، به عنوان مثال ما در حوزه کنسانتره، امسال طرح کنسانتره فولاد مبارکه و کنسانتره فولاد خوزستان را افتتاح خواهیم کرد و یکسری از طرح‌ها را در مجموعه چادرملو و گل‌گهر پیش‌بینی کرده‌ایم که امیدواریم با اجرای آنها بتوانیم بخشی از زنجیره فولاد خود را در حوزه تولید و رونق آن، پرقدرت‌تر پیش بریم. همان‌طور که می‌دانید، در واپسین هفته‌های سال گذشته، دو شرکت فولاد مبارکه و ملی صنایع مس افزایش سرمایه را محقق ساختند؛ اما به سبب مشکلات ناشی از ویروس کرونا، افزایش سرمایه را به آینده‌ای نزدیک موکول کرده است و پس از آن نیز، دیگر شرکت بزرگ سنگ آهن (چادرملو)، قرار دارد. این برنامه (افزایش سرمایه) در واقع ضامن رشد و جهش تولید در زنجیره فولاد خواهد بود و در همین حال هدایت هزاران میلیارد تومان از سود انباشته شرکت‌های بزرگ به سمت توسعه، اوج‌گیری اجرای پروژه‌ها را در پی خواهد داشت. برنامه‌ای که ایمیدرو طی دو سال اخیر همواره پیگیر آن بوده که اثر آن در سرعت گرفتن طرح‌های توسعه مشاهده می‌شود؛ البته باید تاکید کرد که پایه فعالیت بخش‌های معدن و صنایع معدنی اکتشافات است، از این‌رو طی یک سال و نیم گذشته ۴۰۰ هزار کیلومترمربع، به فعالیت‌های این بخش افزوده شده که بی‌سابقه‌ترین فعالیت اکتشافی در طول تاریخ معدنی کشور را رقم زده است. حاصل این اکتشافات تاکنون کشف ۷۶۰ محدوده امیدبخش بوده که برای ۲۸۰ محدوده آن، درخواست صدور پروانه شده است. این اکتشافات معادن جدیدی را به کشور معرفی خواهد کرد که قطعاً در جهش تولید نقش کلیدی خواهد داشت.
در حوزه احیای معادن راکد کار را به چه نحوی پیش خواهید برد؟
سازمان ایمیدرو همچنین در سال ۹۹ همچون سال قبل، پروژه احیای معادن راکد بخش خصوصی را با برنامه‌ای وسیع‌تر به اجرا در‌می‌آورد که خود گامی در جهت تامین خوراک و جهش تولید در بخش معدن و صنایع معدنی به شمار می‌آید. در سال گذشته ۱۴۶ معدن احیا شد که بخشی از آنها وارد مدار تولید شده‌اند و برای سال جدید نیز احیای ۲۰۰ معدن را در برنامه داریم و پیش‌بینی این است که با فعال‌سازی کامل این معادن، سالانه ۳۰۰۰ شغل در این بخش ایجاد و بخش قابل توجهی از خوراک کارخانه‌های فرآوری از این معادن تامین شود. در این میان افزایش دوباره سرمایه صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی و رسیدن به رقم ۵۰۰ میلیارد تومانی به عنوان یکی از اجزای این برنامه توسعه‌ای است که هدف جهش تولید را پیگیری می‌کند. البته سال گذشته سرمایه این صندوق زیرمجموعه ایمیدرو، از ۱۱۰ میلیارد به ۳۵۰ میلیارد تومان رسیده بود و این رقم برای سال پیش رو ۵۰۰ میلیارد تومان خواهد شد. به این موارد باید برنامه رسیدن ظرفیت تولید فولاد به ۱۰ میلیون تن در منطقه ویژه خلیج فارس را اضافه کرد. بخشی از این برنامه تاکنون اجرایی شده و به تولید رسیده و بخش دیگر آن با مشارکت شرکت‌های واقع در منطقه عملی می‌شود. همچنین در شرقی‌ترین ساحل کشور یعنی چابهار برنامه‌ای مشابه در دست اجراست به طوری که سواحل مکران، میزبان اجرای ۱۰ میلیون تن فولاد شود. خوشبختانه با پیگیری‌های ایمیدرو، موضوع تامین انرژی آن با موافقت دستگاه‌های بالادستی همراه شده و شورای عالی مناطق آزاد هم همکاری نزدیکی با این سازمان برای تحقق برنامه فوق دارد. به هر حال، سهم ارزآوری بخش معدن و صنایع معدنی است که ضمن رشد دو‌رقمی صادرات طی ۱۱ ماه سال قبل، سهم رو به افزایش از صادرات کل کشور را بر عهده گرفته و امروز نقش ویژه‌ای در صادرات غیرنفتی کشور ایفا می‌کند. دستاوردهای فوق در شرایطی برای اقتصاد کشور به ارمغان رسیده که این حوزه تحت تحریم‌های چندباره و پیچیده دولت آمریکا قرار گرفته اما توانمندی‌های این بخش همراه با راهبری سازمان ایمیدرو و نیز حمایت‌های وزارت صنعت معدن و تجارت و به ویژه بانک مرکزی، سبب شکستن سد تحریم‌ها در برابر ارزآوری کشور شد. به واقع رشد تولید، صادرات، ارزآوری، اکتشافات، اجرای طرح‌های توسعه و مدیریت کلان حاکم بر آن، جملگی نویدبخش رونقی از جنس جهش تولید برای این حوزه از اقتصاد خواهد بود که در سال جاری مملوس‌تر از گذشته به ثمر می‌نشیند.
یکی از سوالات من هم اتفاقاً اجرای طرح نورد 2 فولاد مبارکه است. این موضوع چقدر در دستور کار ایمیدرو برای حمایت قرار دارد؟
طرح نورد 2 فولاد مبارکه نیز از جمله طرح‌های بسیار ارزشمند برای حوزه معدن و صنایع معدنی کشور به شمار می‌رود که حمایت جدی از آن نیز در دستور کار سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران قرار دارد. این طرح کاملاً دارای توجیه فنی و اقتصادی بوده و از سوی فولاد مبارکه در حال مراحل اجرایی کار است؛ ضمن اینکه این طرح که به منظور تولید ورق‌های خاص فولادی طراحی شده است، می‌تواند نقش تامین‌کننده نیاز را برای کشور داشته باشد.
وزارت صنعت چقدر در این طرح ورود کرده و چه اقدامات حمایتی را از آن صورت داده است؟
ما در خصوص طرح نورد 2، منابع لازم را از محل افزایش سرمایه برای فولاد مبارکه تامین کردیم. همان‌طور که می‌دانید یکی از مهم‌ترین موارد در اجرای این طرح هم، تامین مالی لازم برای آن بود که ما از محل افزایش سرمایه فولاد مبارکه تلاش کردیم که این طرح را تامین مالی کنیم.
اکنون مشکلی در این حوزه وجود دارد؟
خیر، هم‌اکنون تامین مالی نیز صورت گرفته و مجوزهای لازم کسب شده است.
به هر حال خود فولاد مبارکه هم اعلام کرده که بعد از اتمام دوره بحرانی شیوع کرونا، حتماً این طرح را افتتاح خواهد کرد.
این طرح مشکلی ندارد و تامین مالی لازم برای آن نیز صورت گرفته است. به هر حال ایمیدرو، هم در دوره کوتاه‌مدت و هم در میان‌مدت و بلندمدت، برنامه‌ای را برای پیشبرد اهداف دولت در حوزه معدن و صنایع معدنی تدوین کرده است که تلاش داریم در حوزه معدن و صنایع معدنی راهکارهایی را به کار ببندیم که این صنعت بتواند جهش کند. بر این اساس با توجه به دانش فنی خوبی که در این بخش وجود دارد، سرمایه خوبی در این بخش متمرکز شده و هم بازارهای داخلی و هم بازارهای جهانی می‌تواند ما را به اهداف نزدیک کند. به هر حال نورد 2 نیز از جمله طرح‌های موفق برای تکمیل زنجیره تولید و تامین ورق‌های فولادی است که ثمرات خود را خواهد داشت؛ این در حالی است که وارد مدار شدن کنسانتره ۵ میلیون‌تنی فولاد مبارکه در سنگان و 5 /2 میلیون‌تنی گندله فولاد خوزستان در سنگان، می‌تواند بخش مهمی از جهش تولید در بخش فولاد را به ارمغان بیاورد؛ این در حالی است که به دلیل اینکه تیم مدیریتی سازمان ایمیدرو طی چند سال اخیر توسعه را در قالب استراتژی جدید پیگیری می‌کند، توجهی وافر به سایر اجزای این پیکره داشته است؛ به طوری که در جایگاه سازمان راهبر بخش معدن و صنایع معدنی، ضمن پیگیری توسعه و پشتیبانی از شرکت‌های خصوصی، افزایش سرمایه و هدایت سود انباشته بنگاه‌های بزرگ را در همین مسیر تعریف کرده که اینک ثمرات آن در حال عیان شدن است.
