سفته‌بازی در بازار ارز یا گام بر‌داشتن در خلاف جهت اقتصاد

بازار بین‌المللی تبادلات ارزی forex بازاری غیر‌متمرکز در دنیاست که تنها تبادلات ارزی در آن انجام می‌شود. اصلی‌ترین بازیگران این بازار بانک‌های بزرگ بین‌المللی و موسسات مالی هستند. بزرگ‌ترین بازیگر در بازار جهانی تبادلات ارزی بانک دویچه آلمان است. سهم این بانک در تبادلات ارزی در بازار برابر با 18/15 درصد گزارش شده است در حالی که دومین بازیگر این عرصه را بانک سیتی آمریکا تشکیل می‌دهد که سهمی بالغ بر 90/14 درصد در بازار دارد. بانک سرمایه‌گذاری بارکلیز انگلستان 24/10 درصد و بانک یو‌بی‌اس سوئیس 11/10 درصد و بانک اچ‌اس‌بی‌سی انگلستان 93/6 درصد از این بازار را به خود اختصاص داده‌اند. ولی این فعالیت در بازار ارز یا سفته‌بازی در بازار ارز یکی از مسائل مورد بحث در میان اقتصاددانان است. برخی از جمله میلتون فریدمن سفته‌بازی در بازار ارز را عامل ثبات اقتصادی می‌دانند و معتقدند سفته‌بازی عاملی است که موجب دور شدن ریسک اقتصادی از طبقات پایین اقتصادی می‌شود. اما برخی دیگر از جمله جوزف استیگلیتز بر این باورند که این دیدگاه نه بر مبنای اصول اقتصادی بلکه بر پایه شرایط سیاسی و روان‌شناسی بازار آزاد ارائه شده است او می‌گوید که سفته‌بازی فضای بازار را به طرز بیمارگونه‌ای آشفته می‌کند و از فعالیت بازرگانان و فعالان عرصه اقتصادی در فضایی آرام و مطمئن جلوگیری می‌کند. یکی از فعالان عرصه سفته‌بازی در دنیا جرج سوروس است که از تمامی بحران‌های پولی و اقتصادی برای کسب سود بیشتر استفاده کرده است. سفته‌بازی وی در سال 1992 میلادی و در سال 1997 میلادی و به دنبال تغییرات ارزش پوند انگلستان صدها میلیون دلار برای سوروس درآمد ایجاد کرد. او در سال‌های اخیر هم از فرصت تغییرات ارزش ارز در بازار استفاده کرد و موفق شد بر ثروت خود بیفزاید. پل کروگمن که یکی از منتقدان اصلی سفته‌بازی در بازار ارز است در این مورد می‌گوید: «نگاهی گذرا به نشریه‌های بازرگانی و اقتصادی نشان می‌دهد که در سال‌های بحران اقتصادی بازرگانانی بودند که سرمایه‌های خود را نگه داشتند تا از آن برای کسب سود در کوتاه‌ترین زمان و بدون انجام کار تولیدی بهره بگیرند. سرمایه‌هایی که اگر وارد تولید و صنعت شده بود می‌توانست سرعت خروج اقتصاد دنیا از رکود را افزایش دهد. ولی این راهی است که سوروس در آن گام نهاد و درآمد میلیاردی‌اش از این راه هم تعداد زیادی از سرمایه‌داران را وارد این مسیر کرد.» مطالعات نشان می‌دهد بیشترین حجم مبادلات ارزی در بازار جهانی ارز به دلار و یورو اختصاص داشته است و در چهار سال گذشته 28 درصد مبادلات در بازار دلار/یورو و 14 درصد در بازار دلار‌/ین و 9 درصد در تبدیل پوند/ دلار اتفاق افتاده است.