تاریخ انتشار:
وقتی می‌گوییم حباب یعنی چه؟
با افزایش قیمت‌ها در هر بازاری، این سوال پیش می‌آید که آیا قیمت‌ها در حال حاضر حبابی هستند یا خیر. در این نوشتار سعی شده است شناخت بیشتری از مفهوم حباب و دلایل ایجاد آن ارائه شود.
حباب در بازارهای اقتصادی به چه معناست؟
از نظر اقتصادی، حباب در یک بازار مشخص به چرخه‌ای از اقتصاد گفته می‌شود که آن بازار، نرخ رشد بسیار بالایی را تجربه می‌کند و پس از آن نیز دچار رکود شدیدی می‌شود. در بورس این حالت هنگامی رخ می‌دهد که قیمت‌ها شدیداً بالا رفته و از ارزش ذاتی دارایی‌ها پیشی می‌گیرد. در چنین حالتی باید منتظر یک دوره افت شدید در قیمت‌ها شد که معمولاً با عرضه شدید سهام همراه است.
مثال‌هایی از ایجاد حباب
گاهی حباب‌ها به واسطه تغییرات ایجاد‌شده در ساختارها ایجاد می‌شوند. به عنوان مثالی در این زمینه می‌توان به حباب ایجاد‌شده در ژاپن، در سال‌های 1986 تا 1991 میلادی اشاره کرد. مواردی که منجر به بروز این بحران شدند به طور خلاصه عبارتند از: در سال 1985، ژاپن تحت فشارهای بین‌المللی مجبور به افزایش ارزش «ین ژاپن» در مقابل سایر ارزهای خارجی شد. تقریباً همزمان با این مساله، قوانین بانکی نیز در موارد مختلف تسهیل شد و دسترسی افراد به منابع بانکی را افزایش داد. تسهیل دسترسی به منابع بانکی، سیاست‌های پولی آسان (همچون کاهش نرخ بهره بانکی) و غیرسختگیرانه و خوش‌بینی نسبت به آینده اقتصادی، به افزایش سرمایه‌گذاری در بازارهایی همچون سهام و املاک و مستغلات، با هدف سفته‌بازی (کسب بازده بالا در کوتاه‌مدت) منجر شد. این امر افزایش شدید قیمت‌ها در این دو بازار را به همراه داشت. به عنوان مثال، محاسبات نشان می‌داد در زمان اوج قیمت‌ها، منطقه‌ای به مساحت یک کیلومتر‌مربع در مرکز توکیو (محل قرار گرفتن قصر امپراتور) ارزشی بیش از کل املاک کالیفرنیا داشت! تغییر دیدگاه‌ها نیز می‌تواند منجر به ایجاد حباب شود. بحران دات کام مثال خوبی در این
زمینه است. در بازار سهام آمریکا، شرایط به گونه‌ای پیش می‌رفت که سرمایه‌گذاران نسبت به شرکت‌های فعال در حوزه اینترنت بسیار امیدوار شده بودند و همین مساله رشد غیر‌منطقی قیمت‌ها در این بخش را به همراه داشت. این دیدگاه به حدی رایج شده بود که عبارتی تحت عنوان Prefix-investing ابداع شد. این عبارت به این واقعیت اشاره داشت که کافی است قبل از عنوان هر شرکتی حرف e (نماد شرکت‌های فعال در حوزه اینترنت) اضافه شود تا قیمت سهم را شدیداً بالا ببرد.
دلایل ایجاد حباب
دلایل مختلفی برای شکل‌گیری حباب‌ها ارائه می‌شود که در ادامه به برخی از رایج‌ترین آنها اشاره می‌شود.
حجم بالای نقدینگی
حجم بالای نقدینگی در اقتصاد یک کشور می‌تواند موجب بروز حباب در بازارهای مختلف شود. بررسی‌های تاریخی گواهی است بر این مطلب که سیاست‌های نادرست پولی، اعطای بیش از حد تسهیلات و مواردی از این دست موجب شده است که حجم بالایی از نقدینگی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد در حالی که گزینه‌های سرمایه‌گذاری محدود و مشخص‌اند.
پارامترهای جامعه‌شناختی و روان‌شناختی
یکی از رایج‌ترین نظریه‌های روان‌شناختی، نظریه «خنگ و خنگ‌تر!» است. این نظریه بیشتر عوامانه است تا علمی. طبق این نظریه، حباب در بازارهایی تشکیل می‌شود که افرادی ساده (ترجمه مودبانه از لغت fool) اقدام به خرید دارایی‌ها با قیمتی گران‌تر از ارزش واقعی‌شان می‌کنند. این افرادِ ساده (fools) امید دارند «اشخاصی ساده‌تر» از خود پیدا کنند و این دارایی‌های گران‌قیمت را به آنها و با قیمتی بالاتر بفروشند. این چرخه مدام ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که دارایی به «ساده‌ترین شخص» می‌رسد. پس از آن وی نمی‌تواند شخصی ساده‌تر از خود پیدا کند و مجبور به فروش دارایی به قیمت پایین‌تر می‌شود. این مساله آغاز‌کننده روندی است که به کاهش شدید قیمت‌ها منجر می‌شود.
ادامه روند (برون‌یابی)
در این حالت حباب هنگامی رخ می‌دهد که افراد انتظار دارند رشد گذشته در آینده نیز ادامه پیدا کند. به عنوان مثال شخصی در یک بازه زمانی بازده بالایی کسب کرده است و این انتظار در وی ایجاد شده که در آینده نیز همیشه بازده‌های مشابهی را کسب کند. بدین منظور وی یک رفتار پر‌ریسک را در پیش می‌گیرد و به خرید دارایی‌ها بدون توجه به تحلیل‌های اقتصادی می‌پردازد. این روند هنگامی که توسط افراد زیادی دنبال شود منجر به بروز حباب در دارایی‌ها می‌شود.
حرکت‌های گروهی (Herding)
افراد علاقه زیادی به حرکت در مسیر بازار دارند. اگر سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات به کسب بازده بالا منجر شود و هر روز اخبار مختلفی از رکوردزنی آن به گوش برسد، طیف زیادی از مردم به سرمایه‌گذاری در این بازار روی می‌آورند و از آنجا که تسلط زیادی به این بازار ندارند معمولاً افزایش قیمت قابل توجه در این بازار را ایجاد می‌کنند. در چنین بازاری عدم پیروی از عامه مردم و مسیر بازار کاری است بس مشکل. این حالت باعث ایجاد یک رفتار گروهی شده و پس از مدتی به ایجاد حباب در یک بازار منجر می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید