بیم انحصار

 محمدحسین شاوردی: شرایط عجیبی بر بازار خودرو ایران سایه انداخته است که بهترین توصیف برای آن را می‌توان در کلمه ابهام جست. با اینکه پس از امضای برجام بارقه‌های امید روشن شد و به لطف عقد چند قرارداد بزرگ با خودروسازان مهم جهان، می‌شد آینده نیکی برای فعالان این عرصه در ایران پیش‌بینی کرد اما هر چه زمان جلو رفت، گره کور عدم توسعه صنعت خودرو ایران بسته‌تر شد و خیل عظیمی از شرکت‌های خارجی که مشتاق حضور در بازار ایران بودند، از توسعه فعالیت‌ها در ایران انصراف دادند. سئات و اشکودا، خودروسازان اروپایی و مشهور که جزو زیرمجموعه‌های اقتصادی‌ساز فولکس‌واگن هستند دو نمونه بارز از این رویه بوده که با انتشار بیانیه‌هایی از حضور در ایران به‌رغم ایجاد فضای بهتر کار و سرمایه‌گذاری در پسابرجام امتناع کردند. قدرت بازاری دو خودروساز اصلی کشور و ابعاد وسیع انحصار حاکم بر صنعت خودرو ایران در کنار تمایل اندک دولت به ایجاد محیط رقابتی در این حوزه باعث شده ریسک سرمایه‌گذاری و ورود به ایران برای برندهای مطرح خارجی بالا باشد. در عین حال نبود سیاستی متوازن و شفاف در وزارت صنعت، معدن و تجارت برای پیشبرد راهبرد صنعت خودرو نظیر ورود قطب‌های جدید خودروسازی به ایران یا حمایت واقعی از سرمایه‌گذاری مستقل خارجی در این بخش با هدف توسعه صادرات خودروهای مدرن، این هشدار را برای بازیگران بزرگ بین‌المللی ارسال کرده که برای هر گونه فعالیت در ایران، باید به تنهایی از پس انبوهی از مشکلات ریز و درشت برآیند. این را بگذارید کنار تصمیمات خلق‌الساعه و دفعتی که به شکل کاملاً غیرشفاف به یکباره بر سر بازار آوار می‌شود تا ببینید که ورود به ایران همانند سقوط آلیس به دالان در سرزمین عجایب می‌تواند با انبوهی از غافلگیری‌ها همراه باشد و این برای کشوری که نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی است، سم مهلکی به حساب می‌آید. برای اینکه بیشتر از واقعیت‌های فعالیت در بخش خودرو در ایران آگاه شوید، کافی است مروری کوتاه بر کیفیت قوانین، شفافیت آنها و نیز زمان‌بندی اعلام و اجرا و ابطال آنها داشته باشید تا به راز جالبی پی ببرید. در ایران قوانین با فصل‌ها تغییر می‌کند و با مزاج مدیران متحول می‌شود. انتظار حضور برندهای برجسته بین‌المللی در چنین فضایی چندان عاقلانه نیست مخصوصاً وقتی رقبای منطقه‌ای به شکلی پیوسته بر بهبود فضای کسب‌وکار، توسعه همکاری‌های بین‌المللی، ثبات قوانین و شفافیت تاکید می‌کنند. گرچه بازار ایران به لطف جمعیت بالای شهرنشین و طبقه متوسط گسترده از بازاری نسبتاً بزرگ با فرصت‌هایی بدیع و چشم‌اندازی امیدبخش برخوردار است اما بیم انحصار، مجادلات سیاسی داخلی و تنش‌های خارجی در کنار عدم ثبات قوانین کاری کرده تا ایران نتواند همانند ترکیه، تایلند، اندونزی و مکزیک از محل تولید و صادرات خودرو درآمدی میلیارد دلاری کسب کند. هم‌اینک نیز با به گوش رسیدن زمزمه تغییر قوانین واردات، خبرهای غیررسمی از چرخش بازار به سمت دو خودروساز اصلی کشور و شرکای فرانسوی‌شان حکایت دارد؛ اتفاقی که در صورت تحقق می‌تواند انتخاب مشتریان ایرانی را محدودتر و گران‌تر از همیشه کند و زمینه پسرفت مجدد بازیگران صنعت خودرو ایران را به دلیل پرهیز از تن دادن به رقابت سالم فراهم سازد.