تکرار ادعای واهی
همگرایی منطقه‌ای ایران و عربستان چه تاثیری بر مناسبات منطقه دارد؟
بعد از چینی‌ها و روس‌ها در همراهی و همسویی با ادعای امارات متحده عربی و شورای همکاری خلیج‌فارس در خصوص مالکیت بر جزایر ایرانی این‌بار قرعه به نام ژاپنی‌ها افتاد تا توکیو هم این ادعای ضدایرانی را تکرار کند. اخیراً نشست گفت‌وگوی سیاسی کشورهای عربی و ژاپن در سومین دوره خود در دبیرخانه اتحادیه عرب در قاهره برگزار شد که ریاست طرف عربی را سامح شکری، وزیر امور خارجه مصر و ریاست طرف ژاپنی را یوشیماسا هایاشی، وزیر خارجه ژاپن بر عهده داشت. آنگونه که شرق گزارش داده: در این نشست، وزرای خارجه و روسای هیات‌های کشورهای عربی و احمد ابو الغیط، دبیر کل اتحادیه عرب شرکت کردند. در بیانیه پایانی این نشست مشترک ژاپنی-عربی که در سطح وزرای امور خارجه برگزار شده بود، ادعاهای ضدایرانی متنوعی از موضوع میدان گازی آرش تا عدم دخالت در امور کشورهای منطقه، فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان و نیز تکرار ادعای واهی حق مالکیت ابوظبی بر جزایر سه‌گانه به میان آمد. چنان‌که در بیانیه مذکور قید شده است: «تعهد ایران مبنی بر عدم تخطی از میزان اورانیوم غنی‌شده مورد نیاز برای استفاده صلح‌آمیز و همچنین ضرورت اجرای وظایفش و همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اهمیت دارد.» بیانیه مشترک عربی-ژاپنی مجدداً به برنامه هسته‌ای ایران گریزی می‌زند و از همکاری و رسیدگی موثر به این پرونده (پرونده اتمی ایران) می‌گوید. در ادامه اعضا بر ضرورت شراکت در تمامی مذاکرات منطقه‌ای و بین‌المللی، گفت‌وگوها و دیدارها در این زمینه تاکید کردند. در بیانیه مشترک آمده است که «مذاکرات به‌علاوه برنامه هسته‌ای ایران باید شامل تمامی مسائل امنیتی و نگرانی‌های کشورهای حوزه خلیج (خلیج‌فارس) شود؛ به گونه‌ای که در چارچوب احترام‌گذاری به حاکمیت، سیاست‌های همسایگی خوب و تعهد به قطعنامه‌های سازمان ملل جهت تقویت ثبات و امنیت منطقه‌ای و جهانی، به حصول اهداف و منافع مشترک کمک کند». در بخش دیگری از اهمیت حفظ امنیت دریایی در آبراه‌های منطقه و مقابله با هرگونه تهدیدی که ممکن است خطوط کشتیرانی، تجارت بین‌المللی و تاسیسات نفتی در کشورهای شورا را به خطر بیندازد، سخن به میان آمد. این بیانیه با مانور روی دیگر ادعاهای ضدایرانی به اتهاماتی نظیر دخالت تهران در امور همسایگان و مشخصاً بحرین اشاره دارد و بیان داشته «مطابق با منشور سازمان ملل که خواستار همسایگی خوب و عدم دخالت در امور داخلی کشورهاست، بیانیه سخنگوی وزارت خارجه ایران مبنی بر شرایط زندانیان در بحرین محکوم است و از تهران می‌خواهد که تحقیقات دقیقی انجام دهد و به اطلاعات غلط بسنده نکند». بیانیه مشترک در ادامه با ادبیاتی غیرسازنده و نسبتاً تند، تهران را خطاب قرار می‌دهد و مدعی مالکیت امارات بر سر سه جزیره تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی شده و با استفاده از ادبیاتی تقابلی حتی از کلماتی نظیر «اشغال» این جزیره‌ها از سوی ایران استفاده کرده و اصطلاحاً اشغال جزایر سه‌گانه را محکوم کرده است. بیانیه در ادامه اعتبار هرگونه اقدام از سوی ایران در این جزایر را پوچ و تهی دانسته و ادعا کرده که این اقدامات هیچ تاثیری بر حاکمیت امارات بر این سه جزیره ندارد. این وزرا از ایران خواستند تا این مساله را یا از طریق مذاکرات مستقیم با امارات حل‌وفصل کند یا آن را به دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع خواهند داد.
درخواست آژانس
آژانس در حالی از ایران می‌خواهد «همکاری بیشتر» در رابطه با افزایش سطح نظارت و بازرسی از فعالیت‌های هسته‌ای خود داشته باشد که این نهاد بین‌المللی هیچ اقدام متقابلی برای اطمینان ایران از رفع کامل ابهامات و سوالات پادمانی انجام نمی‌دهد و به عبارتی تاکنون آژانس مابه‌ازای مشخصی برای این درخواست فراتر از تعهدات قانونی ایران ارائه نکرده است. آنگونه که ایسنا گزارش داده: «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در کنفرانس خبری خود پس از آغاز نشست فصلی شورای حکام آژانس در مقر سازمان‌های بین‌المللی در وین گفته است که «دستیابی به تصویر دقیق از برنامه هسته‌ای ایران بدون فیلم دوربین‌های نظارتی ضبط‌شده در دو سال و نیم گذشته ممکن نخواهد بود». گروسی همچنین در گزارش پادمانی اخیر خود درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران که اخیراً در اختیار ۳۵ عضو شورای حکام قرار گرفته است، در بند ۲۶ آورده که «ضروری است ایران دسترسی آژانس به همه داده‌های ثبت‌شده موجود را فراهم کند و با آژانس در مورد ترتیبات خاص به منظور پر کردن شکاف‌های موجود در دانش آژانس برای دوره‌هایی که هیچ داده ثبت‌شده‌ای وجود ندارد، موافقت کند». در چارچوب همکاری‌های داوطلبانه ایران با آژانس در خردادماه ۱۴۰۲ (ژوئن ۲۰۲۳) تعدادی از دوربین‌های آژانس که در چارچوب قانون اقدام راهبردی در سال ۲۰۲۱ جمع‌آوری شده بودند، در سایت اصفهان (مرکز تولید سانتریفیوژهای پیشرفته) دوباره نصب شدند. مرکز تولید سانتریفیوژها در اصفهان در اصل همان خط تولید سانتریفیوژ کرج است که بعد از خرابکاری هسته‌ای از آنجا به اصفهان منتقل شد. این دوربین‌ها با این شرط نصب شده‌اند که اطلاعات آن ضبط و ذخیره شود و تا رسیدن به توافق بر سر برجام و چگونگی احیای آن، اطلاعات این دوربین‌ها نزد ایران باقی بماند و برای آژانس قابل دسترسی نیست. با این حال شاهد هستیم که آژانس و شخص مدیرکل با وجود اطلاع از روند مذاکرات سیاسی درباره احیای برجام و توقف اجرای تعهدات از سوی طرفین، همچنان بر درخواست‌های فراپادمانی خود برای افزایش نظارت‌ها و بازرسی‌ها اصرار دارد و به این رویه خود نیز ادامه می‌دهد. با تصویب قانون اقدام راهبردی برای رفع تحریم‌ها و حفظ منافع ملت ایران، تمامی اقدامات شفاف‌ساز ایران در چارچوب برجام متوقف شد و تمامی دوربین‌های نظارتی و دسترسی‌های فراپادمانی که تا آن زمان آژانس در اختیار داشت لغو شد.
جزئیات توافق اخیر تهران و واشنگتن
خبرگزاری رویترز طی گزارشی مدعی شد که به جزئیاتی درباره توافق بین تهران و واشنگتن برای آزادسازی شش میلیارد دلار دارایی‌های ایران و آزادی تعدادی از زندانیان دو طرف دست یافته است. در این گزارش آمده است که هنگامی که شش میلیارد دلار از منابع مالی ایران در اوایل هفته آینده به بانک‌های قطر منتقل شود، یک برنامه طراحی‌شده دقیق آغاز می‌شود که به خروج پنج شهروند آمریکایی بازداشت‌شده از ایران و تعداد مشابهی از زندانیان ایرانی در ایالات‌متحده منجر می‌شود. آنگونه که ایلنا گزارش داده: در ادامه آمده است که به عنوان اولین گام، ایران در تاریخ دهم آگوست چهار شهروند آمریکایی را از زندان اوین آزاد کرد و در آنجا به نفر پنجمی که از قبل در هتلی نامشخص در حبس خانگی بود، پیوستند. در اواخر همان روز، «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه ایالات‌متحده، این اقدام را اولین گام از روندی خواند که به بازگشت آنها به خانه منجر می‌شود. دولت ایالات‌متحده گفته است که از جمله زندانیانی که از ایران خارج می‌شوند، «سیامک نمازی» ۵۱ساله، «عماد شرقی» ۵۹ساله و همچنین «مراد طاهباز» ۶۷ساله هستند. هویت چهارمین و پنجمین آمریکایی که به گفته دو منبع یکی از آنها زن است، فاش نشده است. به گفته سه منبع، دوحه یک ترتیب مالی را اجرا خواهد کرد که بر اساس آن هزینه‌های بانکی را پرداخت می‌کند و نظارت می‌کند که چگونه ایران منابع مالی آزادشده را خرج می‌کند تا اطمینان حاصل شود که پولی برای اقلام تحت تحریم‌های آمریکا خرج نمی‌شود و زندانیان پس از مبادله از قطر عبور خواهند کرد.
مشروعیت و مقبولیت
محمد هاشمی‌رفسنجانی، عضو هیات موسس حزب کارگزاران سازندگی ایران، در یادداشتی نوشت: در نظام مردم‌سالاری دینی، انتخابات یک شاخص است و مردم به وسیله آن نظام مردم‌سالاری یا دموکراسی را اندازه می‌گیرند. آنگونه که سازندگی گزارش داده: در جمهوری اسلامی ایران نیز در اصل سوم قانون اساسی جمهوریت و اسلامیت، دو رکن تفکیک‌ناپذیرند و شاخص سنجش نظام جمهوری در مردم‌سالاری دینی انتخابات است. برای آنکه بتوانیم مفهوم مردم‌سالاری دینی را تفهیم کنیم به اظهارات رهبر انقلاب در توضیح آن اشاره می‌کنم. به اعتقاد رهبر انقلاب در نظام مردم‌سالاری دینی، خواست و اراده مردم از شأن و منزلت خاصی برخوردار است. مردم انتخاب می‌کنند، تصمیم می‌گیرند و سرنوشت اداره کشور را به وسیله منتخبان خودشان در اختیار دارند. در این‌گونه نظام‌های سیاسی، انگیزه و خواست مردم از پشتوانه دینی و اعتقادی برخوردار بوده و منافع و خواست صاحبان ثروت، سرمایه‌داران حاکم و نیرنگ‌بازان عالم سیاست تاثیری بر آن نخواهد داشت. «دموکراسی حقیقی مردم‌سالاری برخاسته از دین و ایمان است. انگیزه مردم، برخاسته از دین، از احساس مسوولیت و از احساس تکلیف ملی و دینی است؛ از این‌رو وارد میدان می‌شوند و در میان نامزدهای مختلف، گزینه خودشان را انتخاب می‌کنند.» در حقیقت در چنین نظامی «هیچ‌کس حق ندارد بر مردم حاکمیت داشته باشد، مگر آنکه دارای معیارهای پذیرفته‌شده باشد و مردم او را پذیرفته باشند». به عبارت دیگر، «در نظام اسلامی دارا بودن معیارها کافی نیست، بلکه انتخاب مردم هم شرط لازم است و بدون انتخاب مردم امکان ندارد».
همگرایی بیشتر در منطقه
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، در دیدار لوئیجی دی مایو، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در امور خلیج‌فارس، با تبریک انتخاب وی به عنوان نماینده ویژه اتحادیه اروپایی، تحولات روابط کشورهای همسایه از جمله حوزه خلیج‌فارس را تبیین و شرایط امروز منطقه را فصل نوینی از زمینه‌سازی برای ارتقای همکاری‌ها، بین هشت کشور حوزه خلیج‌فارس ارزیابی کرد. آنگونه که ایرنا گزارش داده: وزیر امور خارجه پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران را در خصوص مجمع گفت‌وگو و همکاری منطقه‌ای که از سوی کشورهای منطقه نیز مورد حمایت قرار گرفته است، بیانگر اراده کشورهای منطقه برای برقراری همکاری‌های درون‌منطقه‌ای در ابعاد مختلف از جمله موضوعات مهم محیط‌زیستی دانست و برگزاری نخستین نشست این گروه را در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک به ابتکار دبیرکل سازمان ملل در آینده نزدیک، گامی در زمینه همگرایی بیشتر در منطقه خواند. امیرعبداللهیان با استقبال از ارائه هرگونه ابتکاری از سوی اتحادیه اروپایی برای تقویت همکاری‌های فی‌مابین اتحادیه اروپا و کشورهای منطقه، آمادگی کشورمان را برای برقراری روابط قوی در حوزه همکاری‌های مورد توافق و زمینه‌های مورد علاقه دو طرف با اتحادیه اروپایی، مورد تاکید قرار داد. لوئیجی دی مایو، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در امور خلیج‌فارس، با تاکید بر جایگاه مهم ایران در منطقه، گزارشی از اولین سفر خود در سمت جدید به برخی کشورهای منطقه خلیج‌فارس ارائه، و بر نقش اثرگذار کشورمان در منطقه تاکید کرد. دی مایو ابتکار مجمع گفت‌وگو و همکاری منطقه‌ای را مهم خواند و نقش دبیرکل سازمان ملل را برای برگزاری نشست وزرای خارجه هشت کشور حوزه خلیج‌فارس مورد تاکید قرار داد. وی روابط طبیعی ایران و عربستان را به نفع منطقه خواند.
♦♦♦
ایسنا: حمیدرضا دهقانی، سفیر تهران در دوحه، در مورد موضوع زندانبان ایرانی در قطر با عیسی النعیمی، دادستان کل این کشور عربی، دیدار و رایزنی کرد.
ایلنا: دولت «جو بایدن»، رئیس‌جمهوری آمریکا، با توافق تبادل زندانی و آزادسازی شش میلیارد دلار دارایی‌های مسدودشده ایران موافقت کرد.
ایرنا: ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، گفت: ایران نسبت به امنیت مرزهای مشترک با همسایگان شمالی خود حساس است و ما اطمینان می‌دهیم که مرزهای ما امن است و در مورد تحولات قفقاز همچنان با حساسیت و جدیت آن را دنبال می‌کنیم.
ایسنا: علی باقری، معاون سیاسی وزارت امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران، گفت: کسانی که با پوشش دفاع از ارزش‌ها تلاش می‌کنند تا مذاکره را ماهیتاً ضد ارزش جلوه دهند، عملاً می‌خواهند دست نظام را برای تامین منافع ملی از این ابزار کلیدی و مهم تهی کنند.
ایلنا: دیوید بارنئا، رئیس سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی، با تکرار برخی ادعاها درباره همکاری تسلیحاتی ایران و روسیه گفت که اسرائیل نگران فروش تسلیحات پیشرفته روسیه به ایران است.
ایرنا: سفارت ایران در ترکیه با اشاره به دیدار معاون حقوق بشر و امور بین‌الملل وزارت دادگستری با وزیر دادگستری ترکیه اعلام کرد: مقدمات انتقال بیش از ۴۰ زندانی ایرانی به کشور مهیا شد که امید است تا ماه آینده نهایی شود.
ایسنا: حسین امیرعبداللهیان در دیدار با «بافل طالبانی» رئیس اتحادیه میهنی اقلیم کردستان عراق، با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران خواهان عراقی مستقل، شکوفا و آباد است، نقش مرحوم جلال طالبانی را در عراق ستود و افزود: حضور تروریست‌ها در اقلیم کردستان و تحرکات آنان علیه امنیت ایران در تعارض با قانون اساسی عراق و مناسبات دوستانه فی‌مابین است؛ هیچ طرفی نباید به امنیت همسایگان عراق آسیب برساند.
ایلنا: عبدالله بن سعود العنزی، سفیر جدید عربستان سعودی در کشورمان، در آغاز ماموریت دیپلماتیک خود در جمهوری اسلامی ایران، با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه دیدار و رونوشت استوارنامه خود را تسلیم کرد.
ایرنا: در دیدار رئیس اداره گذرنامه و روادید وزارت امور خارجه با کنسول سفارت چین در تهران، دو طرف بر تسریع در ارائه روادید به متقاضیان ایرانی تاکید کردند.
♦♦♦
گسترش همکاری
هم‌میهن نوشت: محمود شوری، کارشناس حوزه اوراسیا، معتقد است: با توجه به شرایط جهانی و تحریم‌هایی که علیه ایران و روسیه اعمال شده است، دو طرف دلایل بیشتری برای همکاری با یکدیگر پیدا کرده‌اند. درست است که شرایط روسیه در سطح بین‌المللی تضعیف شده و قدرت مانور گذشته را ندارد و شاید نتواند مانند گذشته در مجامع بین‌المللی، به‌ویژه در موضوعی مانند گفت‌وگوهای هسته‌ای، نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد، ولی به نظر من این مسائل تاثیری بر ظرفیت روسیه در تعاملش با ایران نگذاشته است.
احیای اعتماد عمومی
اعتماد نوشت: مهدی کروبی در یادداشتی به همه کنشگران سیاسی داخل ایران تاکید می‌کند که: «ایرانِ امروز به سرعت در حال فاصله گرفتن از کاروان توسعه است، نباید بیش از این درجا بزند.» خطاب صحبت کروبی به دلسوزان کشور است. او عقب‌ماندگی ایران را آفتی ورای آفات دیگر می‌داند و معتقد است باید به هر شکل ممکن این عقب‌ماندگی را جبران کرد و به سمت توسعه گام برداشت. او پیش‌فرض اصلی حرکت به سمت توسعه را «اعتماد» می‌داند. اعتمادی که ذووجهتین است و یک سویش ملت و سوی دیگرش حکومت قرار دارند. او مشفقانه هشدار می‌دهد که حکومت باید اعتماد عمومی را احیا کند.
عوارض سلطه طالبان
جمهوری اسلامی نوشت: ایران از جنبه‌های مختلف اکنون دچار عوارض سلطه طالبان بر افغانستان است که ناامنی در مرزها، ایجاد مشکلات تروریستی متعدد در چند شهر و امتناع از تحویل حق‌آبه ایران از هیرمند از جمله آنهاست. جمهوری اسلامی ایران اقتدار لازم را برای احقاق حقوق خود دارد ولی ملاحظاتی که برای حفاظت از آرامش در منطقه دارد مانع برخورد سریع با طالبان برای وادار کردن این گروه به انجام تعهد ۱۳۵۱ مرتبط با حق‌آبه هیرمند است. در عین حال، مردم شرق کشور نمی‌توانند بی‌آبی را برای همیشه تحمل کنند و کشور نیز نباید به یک حکومت خودخوانده متکی به تروریسم اجازه گردن‌کشی بدهد.
برون‌رفت از اوضاع کنونی
سازندگی نوشت: محمود سریع‌القلم در تحلیل‌های متاخر خود عضویت ایران در BRICS (قدرت‌های اقتصادی نوظهور) و SCO (سازمان همکاری‌های شانگهای) را بدون ارتباط با جهان سودآور نمی‌داند. هرچند سریع‌القلم معتقد است که در ایران امروز بزرگ‌ترین خدمتی که یک نماینده مجلس، یک سیاستگذار، یک تصمیم‌گیرنده در ایران می‌تواند انجام دهد، نجات کشور از «تحریم‌هاست» و این نجات دادن را فضایی ارزیابی می‌کند که تحت تاثیر آن «ارتباطات بین‌المللی» فراهم می‌شود. دال مرکزی تفکرات محمود سریع‌القلم، «توسعه‌یافتگی» ایران و چگونگی «برون‌رفت» از اوضاع کنونی را شکل می‌دهد.