مشورت خطبا با اقتصاددانان

هنگام قرار گرفتن در پشت تریبون و سخن گفتن از یک موضوع، بی‌شک اصل اول و پیش‌فرض قطعی تسلط داشتن بر آن موضوع است. مسائلی همچون سیاست خارجی، روابط بین‌الملل، اقتصاد و موضوعاتی از این دست، بالذات سوژه‌های علمی محسوب می‌شوند، این بدین معنی است که سخن گفتن از آنها نیاز به دانسته‌های علمی متقن دارد.

خطبه‌های نماز جمعه از جمله تریبون‌های تاثیرگذار جامعه است، سخنران این مراسم، در صورتی باید به موضوعات مختلف ورود کند که نسبت به آن مساله تسلط کامل داشته باشد. بی‌شک فرض درست ما این است که ائمه محترم جمعه جزو خواص و علمای جامعه هستند.

بنابراین، استدلال‌های مطرح‌شده از این تریبون باید از سوی جامعه علمی پذیرفتنی باشد. برای مثال اگر گفته شود دلیل افزایش قیمت گوشت به دلیل برجام بوده است، چنین برهانی نمی‌تواند از سوی قاطبه جامعه علمی به ویژه اقتصاددانان ما پذیرفته شود.

در برابر چنین ادله‌ای من نیز می‌توانم عارض شوم که مثلاً اگر بخشی از جامعه نسبت به ادای فریضه مقدس نماز کمی کاهل شده است، این موضوع به خاطر کم‌کاری روحانیت معزز بوده است که آن سخن به همان اندازه دارای زاویه با مبانی علمی است که استدلال بنده غیرعلمی است. بی‌شک مقوله‌ای مانند برجام و همچنین تورم در کالایی مانند گوشت قرمز حتماً دلایل علمی خود را دارد: وضعیت کلی اقتصاد، افزایش قیمت نهاده‌های دامی، سوءاستفاده برخی واردکنندگان و عرضه‌کنندگان از شرایط روانی جامعه و افزایش غیرقانونی قیمت این کالا می‌تواند از جمله دلایل گرانی قیمت گوشت باشد نه برجام. این انتظار وجود دارد که برخی از ائمه بزرگوار پیش از خطبه‌ها سخنان خود را با رعایت کامل مسائل علمی بیان بفرمایند.

بی‌شک مشاوره گرفتن از یک اقتصاددان که اشراف کامل به موضوعات اقتصادی دارد می‌تواند بسیار مفید باشد، کما اینکه در دین مبین ما نیز توصیه به مشورت و همفکری شده است، این کار باعث می‌شود آمار و اطلاعات مفیدتر و البته دقیق‌تری در اختیار مستمعین و جامعه قرار گیرد.

گوشت البته در حال حاضر گران است، اما قیمت آن در نواحی مختلف تهران متفاوت است، شاید این قیمت صد هزار تومان مربوط به ناحیه‌ای باشد که خطیب بزرگوار در آن زندگی می‌کنند، والا در نواحی جنوب شهر و مرکزی تهران می‌توان با نرخ ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان ارزان‌تر نیز گوشت قرمز خریداری کرد. نکته‌ دیگری که پوشیده نیست و پیش از این بارها در رسانه‌ها درباره‌ آن گفت‌وگو شده و نقدهایی پیرامون آن مطرح شده است این موضوع است که متاسفانه گاه چنین مسائلی را به وسیله‌ بولتن‌ها به برخی از خطبا القا می‌کنند که آن بولتن‌نویس‌ها قطعاً از چنین القائاتی اهداف سیاسی دارند.

متاسفانه تهیه‌کنندگان این بولتن‌ها گاه دغدغه‌ها و موضوعات اساسی جامعه را به ائمه محترم جمعه منتقل نمی‌کنند. بی‌شک نیکوست که خطبا، سخنرانان و ائمه محترم جمعه موضوعاتی را که از کانال‌های مختلف به آنها برای طرح در جامعه منتقل می‌شود به اهل فن و علم مرتبط با آن موضوع عرضه کنند، تا با مشورت این اهالی علم و استادان، بعضاً مساله‌ای را عنوان نکنند که بعداً از سوی مخالفان و منتقدان خدای‌نکرده متهم به کار سیاسی شوند.

در حال حاضر به‌زعم بسیاری از صاحب‌نظران حوزه سیاست شاید یکی از بزرگ‌ترین آفاتی که خطبه‌های نماز جمعه را تهدید می‌کند همین مبتلا شدن به بازی‌های سیاسی است. این مساله پیش از هر چیز آثار خود را در تعداد مستمعین بر جای می‌گذارد و باعث می‌شود تعداد افرادی که برای بهره‌مندی از فریضه‌ پسندیده‌ نماز جمعه مراجعه می‌کنند، در شهرهای کوچک و حتی کلانشهرها، عدد قابل اعتنایی نباشد.

علاوه بر این شاید نکته‌ حائز اهمیت این باشد که برخی سخن‌ها که از سوی ائمه جمعه مطرح می‌شود و در جامعه بازتاب می‌یابد، در صورت نداشتن غنای علمی کافی، دارای آثار تخریبی و منفی برای خطبه‌های نماز جمعه خواهد بود. بی‌شک در عصر حاضر آن‌گونه نیست که شنوندگان ائمه محترم جمعه تنها جمع حاضر در جلسه باشند، بلکه این سخنان ممکن است در همه‌ رسانه‌های داخلی، بین‌المللی، فضای مجازی، کانال‌ها و... بازنشر داده شود و توسط بسیاری از افراد با ذهنیات متفاوت مورد قضاوت قرار گیرد.

بی‌شک ممکن است که مثلاً رسانه‌های معاند با بازتاب مغرضانه از یک سخن غیردقیق مطرح‌شده از این تریبون اهداف خود را دنبال کنند. به همین دلیل امروزه باید در بیان موضوعات علمی و به ویژه مسائل مهم اقتصادی بسیار بیش از قبل دقت به خرج داد.

خطبای ما بعضاً 30 سال زحمت یادگیری و درس را متقبل می‌شوند تا بتوانند مثلاً یک ساعت در سخنرانی این مفاهیم را به جامعه منتقل کنند و به همین خاطر این انتظار وجود دارد که علاوه بر مشورت در موضوعات مختلف پیش از سخنرانی مطالعه‌ای کافی مثلاً در مورد قیمت کالاها (گوشت، خودرو و...) صورت گیرد.

اگر یک سخنران حاضر نشد تا چنین مطالعه و مشورت‌هایی انجام دهد، برای پرهیز از بیان مطالب غیرصحیح علمی باید از ورود به آن مساله‌ پیچیده حتی‌الامکان اجتناب کند.

همان‌گونه که دین مبین توصیه کرده، الزامی وجود ندارد که هر شخص در مورد تمام مسائل صاحب نظر باشد و درباره‌ آنها سخن بگوید، سخن گفتن از هر مطلبی و در هر بابتی نه شرعی است، نه اخلاقی و نه مطابق منطق و اعتدالی است که انسان از سخنران مذهبی انتظار دارد.

در این بین شاید لازم باشد که مسوولان ارشد، اعضای محترم شورای سیاستگذاری ائمه جمعه را دعوت کنند و این نکته را به آنها متذکر شوند که در صورت بیان مساله‌ای غیردقیق از سوی تنها یک خطیب در سراسر کشور، این مساله تنها برای دولت مشکل ایجاد نمی‌کند و ممکن است برای نظام مشکل‌ساز شود.

خطبه‌های نماز جمعه دارای جایگاه و اهمیت بسیار بالایی است و اگر یک مورد نامطلوب هم وجود داشته باشد، به دلیل جایگاه بالای این تریبون در جامعه بی‌شک پذیرفتنی نخواهد بود. ما در سراسر کشور دارای ائمه جمعه و جماعتی هستیم که در عین آنکه بسیار منطقی هستند، همواره بر مدار خردورزی حرکت می‌کنند. بسیار خوب هم حرف می‌زنند و نماز جمعه‌های آنها نیز شلوغ است و اتفاقاً بیشتر به ارشاد مردم توجه دارند و البته به مسائل اقتصادی هم توجه دارند. اما بیان آنها دقیق و پخته است و از تندروی و کندروی پرهیز می‌کنند. در این میان ممکن است استثنائاتی وجود داشته باشد که سخنان آنها با نقد همراه باشد.

برخی انگار دوست دارند که با یک سخنرانی جنجالی به تیتر رسانه‌های خاص راه یابند که به نظرم در صورت ورود شورای محترم سیاستگذاری ائمه جمعه می‌توان با آسیب‌شناسی، جلو چنین مسائلی را گرفت یا لااقل آن را کاهش داد. در دوره تحریم قبل بودند ائمه‌ محترمی که پیوسته مردم را به رعایت صرفه‌جویی و خوردن اشکنه و امثالهم ترغیب می‌کردند.

در حال حاضر نیز که کشور با تحریم‌های ظالمانه روبه‌رو است، وقتی آن توصیه‌ها به انتقادات گزنده و بی‌محابای امروز بدل شده، خواه ناخواه این شائبه به وجود می‌آید که به دلیل گرایش‌های سیاسی چنین تغییری روی داده و در صورتی که دولت مطلوب و نزدیک به برخی از آقایان بر سر کار نباشد، آن دلسوزی‌های مشفقانه به نقدهای گزنده و غیرسازنده مبدل خواهد شد. بی‌شک امام جمعه باید روشش به گونه‌ای باشد که همه‌ افکار و سلایق جامعه را زیر پر و بال خود بگیرد و تلاش کند که جاذبه‌ او بر دافعه‌اش پیشی بگیرد.