در 80 مناقصه بین‌المللی در لیست کوتاه قرار گرفته‌ایم

در حالی که شرایط سخت اقتصاد شرکت‌ها را در فشار بسیار زیاد مالی قرار داده و پرداخت حقوق و مزایای آنها را با تاخیر ناخواسته روبه‌رو کرده شرکت مهاب قدس با مدیریت کم‌نظیر مدیران و تلاش متخصصانش، نه‌تنها هیچ تاخیری در پرداخت‌ها و انجام تعهدات خود نداشته، بلکه با اتکا بر تجربه چندده‌ساله، حضوری موفق را در بازارهای بین‌المللی تجربه می‌کند. ناصر ترکش‌دوز می‌گوید: دو راه پیش‌روی ما بود یا باید ظرفیت شکل‌گرفته را محدود می‌کردیم، یا آنکه وارد عرصه‌های بین‌المللی می‌شدیم. حدود هشت سال است که این شرکت خدمات فنی و مهندسی‌اش را به اقصی نقاط جهان، از آلمان و نیجریه گرفته تا سریلانکا، عمان و هندوستان صادر می‌کند. به گفته ترکش‌دوز حاصل این حضور قرار گرفتن نام این شرکت در لیست کوتاه پنج‌نفره 80 مناقصه بین‌المللی است. مدیرعامل مهاب قدس اظهار می‌دارد بسیاری از غول‌های اروپایی اکنون برای پیروزی در مناقصات بین‌المللی از ما دعوت به همکاری می‌کنند. چشم‌انداز این شرکت و این رشته فعالیت را ترکش‌دوز روشن می‌بیند چون می‌گوید: جهان در حال حرکت به سمت انرژی‌های نو و تجدیدپذیر است و برای کاهش آلودگی هوا ‌باید به سمت کاهش گازهای گلخانه‌ای برود. این تعهد، پیمان و الزامی جهانی برای کشورهاست. حوزه‌ای که شرکتی مانند مهاب قدس توانمندی بسیاری در آن دارد. ترکش‌دوز می‌افزاید کشورها پس از این بیش از گذشته به خدمات مشاوره و مهندسی ما در ساخت نیروگاه‌های برق آبی و تولید انرژی‌های تجدیدپذیر نیاز دارند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

♦♦♦

 شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس از جمله صادرکنندگان نمونه سال ۹۵ در رسته صادرات خدمات فنی و مهندسی است. چه شد که شما صادرکننده نمونه شدید؟

تاسیس شرکت مهاب قدس به سال‌های اولیه پس از انقلاب بازمی‌گردد. زمانی که انقلاب اسلامی رخ داد شرکت‌های مشاور در حوزه ساخت سد و نیروگاه از ایران رفتند اما نیاز به توسعه زیرساخت‌ها در کشور بیش از همیشه حس می‌شد. متاسفانه صنعت آب یکی از صنایعی بود که در سال‌های قبل از انقلاب کمترین کار ممکن روی آن انجام شده بود. در نتیجه نیاز شدیدی به فعالیت در حوزه صنعت آب حس شد. این چنین بود که شرکت مهاب قدس تشکیل شد تا این مهم را به انجام برساند. ما آن زمان شرکت مهاب قدس را با ۲۵۰ نفر نیروی متخصص راه‌اندازی کردیم و امروز حدود ۲۵۰۰ متخصص در حوزه صنعت آب و نیروگاه‌های برق آبی داریم. این نیروهای متخصص در حدود ۳۵ سال سابقه فعالیت خود دستاوردهای بسیاری همچون دریافت پنج لوح تقدیر از روسای جمهوری، 17 لوح تقدیر از وزرا و معاونان، 48 لوح تقدیر از کارفرمایان و 45 لوح تقدیر از سایر سازمان‌ها و مجامع داشتند که حاصل آن تبدیل شدن این شرکت به صادرکننده نمونه در داخل کشور و یکی از مهم‌ترین شرکت‌های مشاور در سطح بین‌المللی است.  طی ۳۵ سال فعالیت، انجام حدود ۲۰۰۰ پروژه بزرگ به ما واگذار شد. ایران به خصوص در سال‌های پس از انقلاب و جنگ نیاز به ساخت سد و نیروگاه‌های بزرگ و توسعه صنعتی داشت. از تعداد پروژه‌های ملی و بین‌المللی موجود حدود ۲۰۰۰ مورد آن به شرکت ما واگذار شد و این برای ما یک فرصت طلایی بود تا بتوانیم با انجام این پروژه‌ها تجربه بی‌نظیری به دست بیاوریم. انجام این تعداد پروژه بزرگ، ما را ملزم کرد که بدنه تخصصی و کارشناسی خود را توسعه بدهیم. برای این کار، ما متخصصان داخلی بسیاری را به همکاری دعوت و با بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا همکاری کردیم و در مجموع از طریق جمع‌آوری بهترین نخبگان، تیم‌های توانمندی را تشکیل دادیم. دستاورد ما از این لحاظ یک دستاورد مثال‌زدنی در دنیاست چون شما در کل دنیا شرکت مشاوره‌ای پیدا نخواهید کرد که ۲۰۰۰ پروژه بزرگ داخلی و بین‌المللی را در مدت تنها ۳۵ سال انجام داده باشد. 

 تجربه موفق و تجارب کسب‌شده در این سال‌ها شما را به سمت صادرات سوق داد؟

این تنها یکی از دلایل موفقیت ما بود. زمانی که شرکت ما فعالیت خود را آغاز کرد نیاز به ساخت و توسعه زیرساخت‌ها در کشور بسیار بالا بود اما با گذشت یک بازه زمانی، سرانجام پیک بالای ساخت‌وساز در کشور کاهش پیدا کرد. ما هم به لحاظ تعداد پروژه‌ها و نیازها و هم به لحاظ سیاست‌ها و مشکلات مالی جهانی که به ایران تحمیل شده بود با دو راه مواجه بودیم: یا باید از فرصت طلایی و تجاربی که پیش آمده و دیگر قابل تکرار نبود، استفاده می‌کردیم و بازارها و عرصه‌های دیگری را در سطح جهانی برای خود تعریف می‌کردیم. یا باید این فرصت را از دست می‌دادیم و ظرفیت فعالیت خود را کوچک می‌کردیم. ما راه اول را انتخاب کردیم و به این سمت رفتیم که بازارها را رشد بدهیم و به عرصه بین‌المللی وارد شویم.  دلیل دیگر هم، هماهنگی با اهداف اقتصاد مقاومتی بود. یکی از اصول اصلی اقتصاد مقاومتی افزایش صادرات است. مهم‌تر از همه، این یک اعتقاد شخصی است. معتقدم اگر هوش سرشار مهندسان ایرانی مدیریت شود، دستاوردهای بی‌نظیری دارد. در مجموع، عملکرد منحصر به فردی که طی این سال‌ها داشتیم ما را بر این داشت که خدمات خود را به دنیا صادر کنیم و این‌چنین شد که حدود هشت سال است که این شرکت خدمات فنی و مهندسی را صادر می‌کند. بلندترین سد جهان را ما طراحی کرده‌ایم و پنجمین سد بزرگ جهان با طراحی و ساخت ما زیر بار و در حال بهره‌برداری است. سد کارون 3 پس از 12 سال بهره‌برداری موفق به خاطر طراحی ممتاز از سوی سه مرجع کمیته بین‌المللی سدهای بزرگ جهان، چین و آمریکا گواهینامه افتخار گرفت و بهترین سد ساخته‌شده در نوع خود لقب گرفت. در این سال‌ها هیچ‌گاه در داخل کشور مشکل آب و برق وجود نداشته در حالی که در اوایل انقلاب تامین آب یکی از معضلات اصلی بود.

 شرکت شما هشت سال است وارد صادرات خدمات فنی و مشاوره‌‌ای شده است. اما چرا تنها دو سال صادرکننده نمونه بوده‌اید؟ 

ما در سال‌های قبل هم، خدمات فنی و مهندسی خود را به کشورهای دیگر صادر می‌کردیم. اما سال گذشته اولین سالی بود که سازمان توسعه تجارت، رسته مهندسی مشاور را هم جزو بررسی صادرات نمونه در دستور کار قرار داد. 

 این در حالی است که یکی از مزیت‌های صادراتی ما، صادرات خدمات فنی است.

در جهان الان کسی ادعای ابرقدرت و رتبه اول بودن را دارد که فکر و اندیشه بالاتری داشته باشد. این نوع خدمات از سال قبل وارد رقابت شد اما ما از حدود هشت سال قبل، صادرات خدمات خود را آغاز کرده‌ایم. ما برای بقای تفکر مهندسی ایرانی تلاش زیادی کردیم. ما می‌خواستیم و در برنامه داشتیم که با شرکت‌های بزرگ دنیا مسابقه مغزافزایی بدهیم. آن هم با شرکت‌هایی که یک تا دو قرن سابقه شرکت‌داری و تربیت مهندس داشته‌اند. این یک چالش فوق سنگین برای ما و مهندسانمان بود که ما وارد حوزه مغزافزار شویم و با آنان رقابت کنیم و ابرشرکت‌های آمریکایی و اروپایی را عقب برانیم. اوایل این کار برای ما بسیار سخت بود. در ابتدا نگرانی‌هایی برای رقابت در عرصه بین‌الملل وجود داشت. اما ما این کار را شروع کردیم و به موفقیتی بیش از انتظارمان رسیدیم.

 یعنی شما اکنون با شرکت‌هایی رقابت می‌کنید که در سال‌های اولیه فعالیت خودتان از آنان مشاوره و راهنمایی می‌گرفتید؟

یکی از اهداف تشکیل مهاب قدس این بود که بتواند از پتانسیل داخلی به همراه پتانسیل خارجی استفاده کند. اوایل انقلاب ما در این زمینه‌ها حرفی برای گفتن نداشتیم. در حقیقت ما برای انجام پروژه‌های داخلی باید شرکت‌های خارجی را در پروژه‌های خودمان شریک می‌کردیم تا بتوانیم از آنها بیاموزیم. جالب است بدانید سد کارون ۳ را ما با شراکت ایکرز کانادا انجام دادیم. مصحح و تاییدکننده سد کرخه شرکت لامایر آلمان (Lahmeyer) بود که یکی از غول‌های مهندسی مشاور در این زمینه است. حالا جالب است بدانید همین شرکت لامایر که سال‌ها به‌عنوان مشاور و تاییدکننده فنی برای انجام پروژه‌ها به ایران خدمات می‌داد اکنون نامه رسمی برای ما ارسال و از ما درخواست کرده که با هم در کشور پاکستان یکی از ابرپروژه‌ها به نام «دایامر باشا» را انجام دهیم.

این شرکت آلمانی از ما خواسته در اجرای این طرح با آنان شریک شویم تا شانس برنده شدن لامایر در این مناقصه را افزایش دهیم. در نامه آنان آمده، اگر ایران و آلمان در اجرای این پروژه با هم شریک شوند، غیرقابل شکست خواهند بود. در روزهایی نه‌چندان دور، ما از این شرکت‌ها می‌خواستیم فعالیت ما را تایید کنند ولی به لطف خدا امروز آنها از ما درخواست همکاری می‌کنند. در یک رقابت دیگر، شرکت ایکرز کانادا که امروز به شرکت هچ (Hatch) تبدیل شده برای مناقصه بین‌المللی سد راغون که بلندترین سد خاکی جهان است از ما دعوت به همکاری می‌کند تا شانس برنده شدن این شرکت در این مناقصه بالا برود. جالب‌تر این است که حتی برای ترغیب ما به این همکاری پیشنهاد داده‌اند که ما رهبر پیشرو (Leader) طرح باشیم. چون در شراکت چنین پروژه‌هایی فردی که لیدر باشد حرف بیشتری برای گفتن دارد و سهم بیشتری از مبلغ قرارداد نصیبش می‌شود. این برای ما جالب است. این همه شرکت در دنیا وجود دارد اما شرکت Hatch این پیشنهاد را به ما می‌دهد. بزرگ‌ترین شرکت بلوک شرق سابق به نام روس‌هایدرو (Rus_Hydro) یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فعال در حوزه نیروگاه‌های برق آبی با ۵۰ تا ۶۰ هزار نیرو در روسیه است. این شرکت از ما خواسته در چند پروژه بزرگ که در هندوستان -ابرقدرت آب و کشاورزی دنیا- و چند کشور دیگر قرار است انجام شود شریک آنها شویم تا شانس پیروزی‌شان در مناقصات را افزایش دهیم. اکنون در مناقصات بزرگ بین‌المللی بیش از ده‌ها شرکت مشاور شرکت می‌کنند و این مناقصات اصولاً توسط بانک‌های توسعه بین‌المللی مانند بانک جهانی، توسعه آفریقا یا توسعه اسلامی و با قوانین و مقررات بسیار سختگیرانه و دشوار برگزار می‌شود. طی هشت ‌سالی که از عمر ورود ما به مناقصات بین‌المللی می‌گذرد ما در بیش از 80 مناقصه در لیست کوتاه شرکت‌های نهایی مناقصه‌ها (Short List) قرار گرفته‌ایم. شرکت ما در این سال‌ها توانسته در این مناقصات در لیست کوتاه پنج شرکت برتر قرار بگیرد و این یعنی در 80 مناقصه بین‌المللی، 80 هیات بررسی و Board جهانی ما را در میان پنج شرکت اول خود قرار داده‌اند و این دستاورد کمی برای ما نیست.

 بازارهای صادراتی شما اکنون در چه کشورهایی متمرکز شده است؟

ما در بیش از 30 کشور جهان برنده نهایی مناقصات بوده‌ایم و حدود ۱۳ پروژه را تحویل داده‌ایم یا در مرحله نهایی تحویل است و چند پروژه را به اتمام رسانده‌ایم. از آلمان گرفته تا پاکستان، آفریقا، سریلانکا، هند، عمان، تاجیکستان و آذربایجان جامعه هدف ما برای صادرات خدمات مشاوره‌‌ای است. البته یک نکته را باید متذکر بشوم آن هم اینکه کشوری مانند آلمان ساخت‌وسازهای خود را انجام داده و در فاز دیگری قرار دارد. بنابراین عمده ساخت‌وسازها در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه‌یافته متمرکز است و ما هم خدمات خود را به این کشورها صادر می‌کنیم. ما اکنون ساخت هفت سد را در کشور عمان در دست داریم که مطالعات نهایی آن انجام شده است و منتظریم مناقصه آنها انجام شود و برای نظارت بر اجرا برویم. در نیجریه بانک توسعه اسلامی مناقصه‌ای را با حضور فرانسوی‌ها، انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها برگزار کرد و در نهایت ما برنده این مناقصه شدیم.
باز هم تاکید می‌کنم ما در 80 مناقصه در دنیا جزو پنج کشور اول یا همان لیست کوتاه هستیم. بزرگ‌ترین سد سنگریزه از نظر حجم بدنه در دنیا، سد تاربلا در پاکستان است که ما در حضور غول‌های بزرگ مشاور دنیا، برنده شدیم. در سریلانکا طرحی با نام سد و نیروگاه اومااویا وجود دارد که طراحی و نظارت بر اجرای یکی از اولین و بلندترین شفت‌های Penstcok نیروگاهی دنیا به ارتفاع 630 متر را ما انجام دادیم. جدای از این دو طرح که نام بردم دو سد دیگر موراگاهاکاندا وکالوکانگا وجود داردکه چینی‌ها (شرکت ساینوهایدرو) سرمایه‌گذاری و ساخت سد را بر عهده داشتند. اما دولت سریلانکا ما را به‌عنوان مشاور ناظر بر عملکرد شرکت چینی و حافظ منافع این کشور در این پروژه انتخاب کرد. در آذربایجان هم بازسازی و نوسازی تغییر طراحی بزرگ‌ترین نیروگاه برق‌آبی این کشور (نیروگاه سد مینگه چویر)، یعنی ارتقا و تبدیل تکنولوژی شرقی-روسی نیروگاه به غربی-اروپایی را ما انجام داده‌ایم و اخیراً هم با شراکت شرکت دوهوا (DOHWA) -‌یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های مشاور کره‌جنوبی‌- در پروژه سن سباستین کلمبو در پایتخت سریلانکا وارد همکاری شده‌ایم.

 شما در بخشی از پاسخ پرسش قبل گفتید کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند آلمان پروژه‌های بزرگ خود را انجام داده‌اند و ممکن است کمتر از کشورهای در حال توسعه متقاضی کارهایی مانند سدسازی یا ساخت نیروگاه باشند. با این تفاسیر آیا شرکت شما قرار است برای حفظ بازار خود در کشورهای توسعه‌یافته حوزه فعالیت خود را تغییر دهد و به سمت انرژی‌های نو و تجدیدپذیر برود یا آنکه بازار خود را با خدمات فعلی روی کشورهای در حال توسعه و توسعه‌نیافته متمرکز می‌کند؟

یکی از فیلدها و زمینه‌های تخصصی اصلی ما انرژی‌های تجدیدپذیر است. دنیا گرفتار بزرگ‌ترین مشکل قرن ۲۱ یعنی آلودگی هواست. دلیل عمده آلودگی هوا هم تولید گازهای گلخانه‌ای و به طور عمده تولید مونوکسید کربن، متان و NOx  است. این گازهای گلخانه‌ای نه‌تنها هوا را بسیار آلوده کرده و مشکلات تنفسی بسیاری ایجاد کرده‌اند بلکه هوا را چنان سنگین کرده‌اند که منجر به ایجاد پدیده ریزگردها شده‌اند. ما روی پدیده ریزگردها کار کرده‌ایم و دلیل آن را ایجاد بیش از حد گازهای گلخانه‌ای می‌دانیم.

در جهان بررسی‌ها و مستندات نشان می‌دهد بزرگ‌ترین تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای نیروگاه‌های حرارتی هستند. دومین منبع تولید گازهای گلخانه‌ای حمل‌ونقل است، سومین آن تولیدات صنعتی و در نهایت مصارف خانگی. ایران با تولید ۸۰۰ میلیون تن گاز گلخانه‌ای در ردیف هشتمین کشور تولیدکننده بیشترین میزان گاز گلخانه‌ای قرار دارد. در ایران هم نیروگاه‌های حرارتی مسوول تولید این گازها هستند. با توجه به افزایش جمعیت ما شانس چندانی نداریم که از میزان گازهای گلخانه‌ای در مصارف حمل‌ونقل یا صنعت و مصارف خانگی کم کنیم، بنابراین منطقی‌ترین، ارزان‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین راه کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای، جایگزین کردن تولید نیروی برق از حرارتی به برق‌آبی است. یعنی باید به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر برویم. انرژی خورشیدی بسیار محدود است و برای مصارف محدود است. در جهان هم حدود ۸۰ درصد انرژی‌های نو انرژی برق‌آبی است. ساخت نیروگاه برق‌آبی و جایگزین کردن آن با نیروگاه حرارتی منطقی‌ترین راه برای کاهش گازهای گلخانه‌ای است که می‌تواند ریزگردها را هم کاهش دهد. اتفاقاً این ماموریت ماست. شورای انرژی جهانی گفته تا سال ۲۰۵۰ باید تولید نیروگاه‌های برق آبی را به دو برابر برسانیم. آمریکا هم باید تا سال ۲۰۳۰ تعداد نیروگاه‌های برق آبی خود را دو برابر کند. الان جهان شتابان در حال حرکت به سمت نیروگاه‌های برق آبی و تجدیدپذیر است تا بتواند آلودگی و ریزگردها را کاهش دهد. ما هم موظف به تبعیت هستیم. مسوولان کشور در کنفرانس آب و هوایی پاریس قول داده‌اند تا سال ۲۰۳۰ حدود ۷۵۰۰ مگاوات برق تجدیدپذیر وارد مدار کنند و اگر این اتفاق رخ ندهد جریمه خواهیم شد. جهان در حال حرکت به این سمت است. یکی از حوزه‌های فوق تخصصی که ما در سطح جهان حرف برای گفتن داریم ساخت نیروگاه‌های برق آبی است. در حقیقت الان دنیا در حال جایگزینی نیروگاه برق آبی به جای حرارتی است و ما آنجا حرف برای گفتن خواهیم داشت. یعنی نه‌تنها ما بازارهای صادراتی خود را در کشورهای پیشرفته از دست نخواهیم داد بلکه قطعاً نیاز بیشتری به خدمات ما وجود خواهد داشت. این کشورها پس از این بیش از گذشته به خدمات مشاوره و مهندسی ما در ساخت نیروگاه‌های برق آبی و تولید انرژی‌های تجدیدپذیر نیاز دارند.