انتقاد به مبارز فقر

حضور جفری ساکس، اقتصاددان مطرح توسعه و مشاور دبیرکل سازمان ملل، در تهران با اندکی حاشیه مواجه شد. حاشیه‌های خارج از متنی که خود جفری ساکس را هم به تعجب واداشت. او که برای مبارزه با فقر و توسعه پایدار تا دل دورافتاده‌ترین روستاهای آفریقا هم سفر کرده است، در دانشگاه امیرکبیر و در پایان سفرش با معدود منتقدانی مواجه شد که به گفته یک خبرگزاری در پلاکاردهایشان می‌خواستند که دست از سر کشورهای جهان سوم بردارد و او را همکار جورج سوروس و دست‌نشانده آمریکا و سازمان سیا خواندند. احتمالاً بهترین پاسخ‌ها را خود جفری ساکس به نماینده دانشجویان منتقد داده است؛ همان‌طور که خود او نقل می‌کند که ساکس به او پاسخ داده هیچ ارتباطی با سوروس نداشته است و علاوه بر استقلال فکری و کاری، منتقد مواضع دولت آمریکا نیز هست. شاید اگر منتقدان پیش از اعتراض نگاه دقیق‌تری به نظرات، کتاب‌ها و اقدامات ساکس انداخته بودند، می‌دیدند که او بیش از هر کشور توسعه‌یافته دیگری از ایالات متحده انتقاد کرده است.
جفری ساکس، که از جمله نوابغ علمی است که در 28‌سالگی توانسته است به عضویت هیات علمی دانشگاه هاروارد درآید، سال‌هاست به دنبال توسعه پایدار و ریشه‌کن کردن فقر است. او مدت‌ها زمان و هزینه صرف کرد تا بتواند راهکارهایی برای جوامع توسعه‌نیافته ارائه دهد. فقط یکی از اقدامات او تلاش برای رهانیدن دو تا سه میلیون کودک آفریقایی از مرگ به خاطر مالاریاست. اقدامی که به گفته او با هزینه یک دلار برای دارو و 70 سنت برای پشه‌بند به ازای هر کودک در سال قابل اجراست و اتفاقاً همین‌جاست که منتقدانه می‌گوید با هزینه یک روز وزارت دفاع آمریکا می‌توان میلیون‌ها انسان را از بیماری‌های قابل درمان نجات داد.
سفر جفری ساکس به ایران به دعوت دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک صورت گرفت. ساکس از 16 تا 18 خرداد‌ماه در تهران بود و براساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه و دانشگاه امیرکبیر سخنرانی کرد. او در این سخنرانی‌ها برابر آنچه این روزها دغدغه‌هایش است به توسعه پایدار، مسائل مهم محیط زیستی، فقر، تکنولوژی، بهداشت و درمان و تغذیه پرداخت. جالب اینکه در مورد ایران و نقش آن در مشارکت جهانی برای نیل به توسعه نیز راهکارهایی ارائه داد. او از اقتصاددانان و دانشگاهیان ایران خواست تا ابتدا یک برنامه جدی و منسجم تدوین کنند و در گام دوم سرمایه‌گذاری‌ها را به سمت بخش‌های کلیدی و زیرساخت‌ها هدایت کنند. ساکس نیز همانند بسیاری دیگر از دانشمندان، در مورد بحران آب در ایران شنیده و به همین دلیل روی این نکته تاکید می‌کند که باید حتماً برای آن چاره‌ای اندیشیده شود چرا که وضعیت خشک شدن رودها و دریاچه‌ها در ایران نگران‌کننده است. او نسبت به پروژه‌های عظیمی که دولت‌ها بدون توجه به اثرات زیست محیطی آن اجرا می‌کنند هشدار می‌دهد و از لزوم آینده‌نگری می‌گوید.
حضور جفری ساکس در ایران، اتفاق مثبتی است. استفاده از تجربیات و دانش افرادی چون ساکس که سال‌ها برای توسعه و بهبود وضعیت زندگی مردم، فارغ از رنگ و نژاد و مذهب و ملیت، تلاش کرده‌اند می‌تواند ما را از اختراع دوباره چرخ بی‌نیاز کند. لزومی به پذیرش بی‌چون و چرای توصیه‌ها نیست اما قطعاً می‌توان از تجربیات آزموده بهره برد. گریگوری منکیو، اقتصاددان مشهور درباره جفری ساکس می‌نویسد: همواره انرژی و ایده‌آلیسم جف را تحسین کرده‌ام. معتقدم که او به درستی و به سختی کار می‌کند تا دنیا را به مکانی بهتر برای فرودست‌ترین انسان‌ها تبدیل کند.