وزیر نفت و گاز هند در ایران به دنبال چه بود؟
دغدغه‌های دوست دوران تحریم
رقابت جدی شده است. حالا که تحریم‌ها علیه ایران رفع شده است، دیگر بازار انحصاری نیست.
رقابت جدی شده است. حالا که تحریم‌ها علیه ایران رفع شده است، دیگر بازار انحصاری نیست. حال عرضه‌کننده با مشتریان معدود مواجه نیست و اگرچه تقاضای کل در بازار پایین است و قیمت‌ها سقوط آزاد کرده اما تعداد مشتریان بالاتر رفته است و حالا طرف عرضه می‌تواند با همان قیمت پایین، آن مشتری را انتخاب کند که با شرایط بهتری خرید می‌کند و در این شرایط احتمالاً آن مشتری که هم بدهی دارد و هم تلاش دارد که پرداختش به روپیه باشد چندان شرایط جذابی برای عرضه‌کننده ندارد. این می‌تواند یکی از دلایل احتمالی سفر اخیر وزیر نفت و گاز هند به ایران باشد. دارمندرا پرادهان در حالی به ایران می‌آید که هفته قبل نخست‌وزیرش را به عربستان سعودی فرستاده است تا از چین عقب نماند.
دو ماه بعد از سفر رئیس‌جمهور چین به ایران که با امضای 17 سند همکاری همراه بود، هندی‌ها که مصرف انرژی‌شان روزانه روبه فزونی است به فکر این افتادند که از رقیب عقب نمانند. نارندرا مودی راه عربستان را در پیش گرفت و وزیر نفت و گاز کابینه ماموریت یافت تا با همتای ایرانی‌اش برای دومین بار در یک سال گذشته ملاقات کند و بار دیگر با او سر میز مذاکره بنشیند تا بتواند خیال هندی‌های رو به پیشرفت را تا حدودی از تامین انرژی از سوی ایران راحت کند.
در نخستین روزهای سال بود که خبر سفر وزیر نفت و گاز هند به ایران از گوشه و کنار شنیده شد. نخستین بار سایت PTI این خبر را منتشر کرد و سپس روزنامه اکونومیک تایمز اعلام کرد که دولت هند، وزیر نفت و گاز کابینه را به ایران می‌فرستد تا در مورد خرید نفت و پرداخت بدهی‌های نفتی با وزیر نفت ایران مذاکره کند. این رسانه هندی خبر داد که سفر این وزیر هندی چند روز بعد از سفر نخست‌وزیر هند به عربستان صورت می‌گیرد. دارمندرا پرادهان اولین وزیر هندی است که پس از امضای برجام و توافق ایران و کشورهای 1+5 برای برداشته شدن تحریم‌ها به ایران سفر کرد. در همان خبر که بلافاصله در رسانه‌های ایرانی بازتاب یافت هدف از این سفر رایزنی برای خرید بیشتر نفت خام، مذاکره درباره قیمت گاز و چگونگی انتقال آن در صورت توافق و سرمایه‌گذاری در میدان فرزاد بی اعلام شد. با این همه بسیاری معتقدند هدف اصلی مذاکره روی چگونگی پرداخت بدهی‌های نفتی هند به ایران است. پول‌هایی که از دوران تحریم در این کشور انباشت شده و حالا با کاهش ارزش روپیه در برابر ارزهایی چون دلار و یورو بازگرداندن آن برای دولت هند کمی مشکل است مگر اینکه پرداخت به روپیه باشد، مساله‌ای که
مورد پذیرش مقامات نفتی و بانکی ایران نیست.
بدهی‌ها پرداخت می‌شود؟
رقم دقیق بدهی‌های نفتی هند به ایران هنوز مشخص نیست. در دوران تحریم توافقی بین دولت ایران و هند انجام گرفت که بر اساس آن ایران تا 45 درصد از پول نفت خود را به صورت کالا از هند دریافت کند و مابقی آن را به صورت یورو و از طریق کانال یوکو بانک به حساب خود واریز کند. توافقی که اگرچه در زمان تحریم یک توافق خوب به حساب می‌آمد اما از دو طرف به مشکل برخورد. مشکل اول خواهان نداشتن کالاهای هندی در ایران بود. تجار ایرانی تمایل چندانی به واردات کالای هندی نداشتند و برای همین بخشی از پولی که قرار بود به صورت کالا به ایران بازگردد در بانک‌های هند انباشت شد. همچنین بخشی که قرار بود به صورت یورو به ایران پرداخت شود نیز با مشکلات موجود در مراودات بانکی آنچنان که باید و شاید منتقل نشد و ایران به یکی از طلبکاران هند تبدیل شد. شاید یکی از دلایل کاهش صادرات نفت به هند در سال‌های اخیر را بتوان در همین مورد جست‌وجو کرد.
از همین رو دارمندرا پرادهان در اولین ساعات حضورش در ایران با ولی‌الله سیف دیدار و سعی کرد به او اطمینان دهد که بدهی‌های نفتی به حساب‌های مشخصی که ایران اعلام کند واریز خواهد شد و ایران از این بابت نباید نگرانی داشته باشد. وزیر نفت هند اعلام کرد پول‌های ایران در بانک‌های هند محفوظ است و به زودی با گشایش کانال‌های بانکی به ایران پرداخت می‌شود. رئیس‌کل بانک مرکزی نیز از وزیر نفت هند خواست با توجه به رفع تحریم‌های بانکی علیه ایران این پول‌ها با ارز یورو و به حساب‌های معرفی‌شده از سوی بانک مرکزی واریز شود. او همچنین از وزیر نفت هند خواست تا در مورد افتتاح شعب بانک‌های ایرانی در هند تسهیلات بیشتری فراهم شود. موضوعی که چند سالی است از سوی بانک‌های ایرانی پیگیری می‌شود اما قوانین پیچیده هند هنوز این اجازه را به آنها نداده است.
دیدار با چاشنی تفاهمنامه
دارمندرا پرادهان گفت‌وگوهای اصلی‌اش را با بیژن زنگنه انجام داد. مذاکرات دوجانبه زنگنه و پرادهان به امضای یک تفاهمنامه در خصوص انجام مطالعات توسعه میدان گازی فرزاد بی انجامید. میدانی که کارهای مربوط به امور اکتشاف آن در سال 2000 طی قراردادی توسط یک کنسرسیوم متشکل از سه شرکت هندی انجام گرفته بود. حالا وزارت نفت با ترک تشریفات مناقصه مطالعات توسعه این میدان را نیز به طرف هندی داده است. تفاهمنامه‌ای که بیژن زنگنه در دیدار با فعالان بخش خصوصی بیشتر از جزییات آن خبر داد.
وزرای نفت ایران و هند البته در مورد افزایش صادرات نفت به هند و توسعه همکاری‌ها در زمینه پتروشیمی نیز سخن گفتند. جایی که هندوستان با توجه به سطح وسیع کشاورزی نیاز بالایی به کودهای شیمیایی و اوره دارد و از همین رو در حال ساخت پالایشگاهی در چابهار برای تامین بخشی از نیازهای داخلی خود است. زنگنه و پرادهان مذاکرات خود را در ضیافت ناهار نیز پی گرفتند تا خود را برای حضور در جمع فعالان بخش خصوصی آماده کنند.
استقبال گرم فعالان بخش خصوصی از وزرای نفت ایران و هند
گلایه‌های بخش خصوصی از سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت نفت ایران هنوز زیاد است. پیمانکاران بخش خصوصی، تولیدکنندگان تجهیزات و شرکت‌های پتروشیمی و تولید فرآورده‌های نفتی فکر می‌کنند زنگنه در کنار ارتباط خوبی که با بخش خصوصی دارد، اعتقاد چندانی به واگذاری تصدی‌گری‌های دولت ندارد. با این همه هنوز امیدشان به حضور در پروژه‌های توسعه نفتی در کنار شرکای خارجی را زنده نگه داشته‌اند. هنوز هم انتظار دارند که بیژن زنگنه و همکارانش در وزارت نفت، با بهبود اوضاع بازار و رونق، بخش خصوصی را به فراموشی نسپرند و اندک‌اندک دست دولت را از کار اجرایی در توسعه میادین نفتی و گازی به بخش نظارتی بکشانند. برای همین از هر فرصتی استفاده می‌کنند تا علاقه‌مندی و توانایی خود را اثبات کنند. و احتمالاً خانه فعالان اقتصادی یعنی اتاق بازرگانی یکی از بهترین همین مکان‌هاست. آن هم زمانی که وزیر نفت ایران و وزیر نفت و گاز هند همزمان با هم در آن حضور داشته باشند و حرف از تداوم همکاری و مذاکره بر سر شیوه‌های جدید مراودات نفتی باشد.
حضور پرادهان و زنگنه و در حالی که یک هیات 15نفره از مدیران شرکت‌های نفتی و پتروشیمی هند نیز حاضر بودند، فرصت جذابی برای فعالان اقتصادی ایران بود. چرا که احتمال همکاری‌های ایران و هند در حوزه انرژی رو به افزایش است. مسعود خوانساری که به عنوان رئیس اتاق تهران، در جریان سفر وزیر هند و هیات همراهش، میزبانی دیدارهای این هیات با فعالان بخش خصوصی ایرانی را بر عهده داشت عنوان کرد رابطه ایران و هند را می‌توان به عنوان یک الگو در دیپلماسی اقتصادی و روابط خارجی مطرح کرد. خوانساری در این دیدار با تاکید بر نقش هند در دوران تحریم ایران گفت: «هند که یک اقتصاد نوظهور در جهان به شمار می‌آید، نقش تعیین‌کننده‌ای در معادلات اقتصادی در جهان بر عهده گرفته است. مراودات تجاری ایران و هند رقمی نزدیک به 15 میلیارد دلار است که اکنون و با توجه به برداشته شدن تحریم‌های ناعادلانه علیه ایران می‌تواند جهش مناسبی را تجربه کند.»
دارمندرا پرادهان در جمع فعالان بخش خصوصی علاوه بر تعارفات مرسوم سیاسی از نزدیکی فرهنگی و زبانی ایران و هند و روابط تاریخی دو کشور از لزوم توسعه روابط دوجانبه تجاری سخن گفت. سخنان او از این منظر باید مورد توجه قرار گیرد که پرادهان نیز مانند دیگر مقامات هندی، نسبت به تراز تجاری یک‌جانبه ایران و هند -که به خاطر خرید نفت همواره به نفع ایران مثبت است- نگاهی انتقادآمیز دارد. وزیر نفت هند در این نشست گفت: «هندوستان و ایران روابط دوجانبه اقتصادی در حوزه‌های مختلفی برقرار کرده و از آن بهره‌مند شده‌اند. گرچه در این میان بخش عمده مراودات دوجانبه مربوط به خرید نفت خام ایران توسط هند است. با این همه در سال مالی 2015-2014 مراودات دو کشور 13 /13 میلیارد دلار بوده است. هند حدود 9 میلیارد دلار نفت خام از ایران خریده است و حدود 17 /4 میلیارد دلار هم کالا به ایران صادر کرده است. رفع تحریم‌های ایران فرصت تازه‌ای برای دو کشور ایجاد کرده است که باید مورد توجه قرار گیرد. در دو سال گذشته و تحت مدیریت نخست‌وزیر نارندرا مودی اقتصاد هند جایگاه بهتری از منظر شفافیت و مراوده تجاری با دیگر کشورها پیدا کرده است. نخست‌وزیر طی این دو سال
اصول خود را در کشور بر اساس دولت حداقلی، حکمرانی حداکثری قرار داده است و توانسته است تا حدود زیادی خطوط قرمز را به فرش قرمز تبدیل کند. اطمینان، شفافیت در اقتصاد بازسازی‌شده و سیاست‌های محیط‌زیستی مورد توجه قرار گرفته است. همچنین زیرساخت تجارت الکترونیک نیز فراهم شده است. قانون بازار کار بازبینی و ساده‌تر شده است. دولت به دنبال استقرار یک نظام باثبات مالیاتی است که برای مودیان بهتر باشد و به اقتصاد لطمه‌ای نزند. در همین راستا مالیات شرکتی در حال کاهش از 34 درصد به 25 درصد در طول یک دوره چهارساله است. دولت تلاش دارد با پایین آوردن هزینه مبادله فضای کسب و کار را بهبود بخشد. دولت هند هم‌اکنون اجازه سرمایه‌گذاری خارجی 100درصدی را در اغلب بخش‌های اقتصاد مانند نفت، گاز و پتروشیمی می‌دهد. دولت در این زمینه قراردادهای جذابی برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی تدوین کرده است. من کاملاً باور دارم که ظرفیت همکاری هند و ایران بسیار زیاد است. چند سال قبل یک‌ششم نفت هند از طریق واردات از ایران تامین می‌شد که ایران را به دومین تامین‌کننده انرژی هند تبدیل می‌کرد. سال گذشته اما ایران به رتبه هفتم این جدول سقوط کرده است و حدود
شش درصد از نفت هند را تامین کرده است. خواسته ما این است که ایران دوباره به جایگاه بالایش در تامین انرژی هند برگردد. چرا که هند تا سال 2020 به سومین مصرف‌کننده انرژی در جهان تبدیل می‌شود و تا سال 2040 نیز مصرف انرژی در این کشور به حدود 3 /3 تریلیون دلار می‌رسد و با میزان مصرف انرژی در آمریکا برابری خواهد کرد.»
بیژن زنگنه نیز با اشاره به مذاکرات مبسوط خود با همتای هندی و امضای تفاهمنامه گفت: «علاوه بر مبادله نفت خام بین ایران و هند که ادامه پیدا می‌کند و به تدریج افزایش می‌یابد، دو طرف علاقه‌مند هستند سرمایه‌گذاری بلندمدت را پایه توسعه راهبردی روابط دوجانبه قرار دهند. طرف هندی علاقه‌مند به دریافت گاز از ایران است و ما آماده هستیم که در هر نقطه‌ای که هند بخواهد مانند چابهار و برای هر مصرفی که باشد چه تولید متانول و کود شیمیایی و چه صنایع انرژی‌بر مانند آلومینیوم و حتی تبدیل گاز به اولفین‌ها و پلاستیک‌ها، گاز به آنها تحویل دهیم. ما قیمت گاز را به صورت فرمولی درازمدت مشخص کرده‌ایم و تخفیف‌ها را هم در نظر گرفته‌ایم و در این چارچوب می‌توانیم با شرکت‌های هندی کار کنیم. شرکت‌های هندی به طور طبیعی می‌توانند شریک‌های ایرانی مناسب انتخاب کنند که بستگی به مذاکرات آنها با بخش خصوصی دارد. در زمینه نفت مهم‌ترین پروژه بین ایران و هند که اگر به سامان برساند یک پایه استراتژیک برای روابط درازمدت دو کشور محسوب می‌شود، توسعه میدان گازی مشترک فرزاد بی است. این میدان می‌تواند بیش از سه میلیارد فوت مکعب در روز تولید گاز داشته باشد.
مذاکرات ما با طرف هندی در حال حاضر برای تولید روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی است. تفاهمنامه‌ای که بین ایران و هند امضا شد مقرر می‌کند که این مقدار گاز تولیدی توسط طرف هندی بازاریابی شود، چه برای مصرف در هندوستان و چه برای بازارهای جهانی. این پروژه سرمایه‌گذاری قابل توجهی نیاز دارد. ما یک زمان‌بندی محدود در نظر گرفتیم به طوری که قبل از پایان سال میلادی جاری فاز مطالعاتی آن به پایان برسد و اگر وارد اجرا شود، با توجه به سرمایه‌گذاری کلان اشتغال هم ایجاد می‌شود که به دنبال آن احتمال تعریف پروژه خط لوله و تولید ال‌ان‌جی هم وجود دارد. این مهم‌ترین بحثی است که با وزیر هند داشتیم. این مذاکرات ادامه می‌یابد تا به نتیجه برسد. ما دوست داریم هم دولت و هم بخش خصوصی ایران نیز در هند سرمایه‌گذاری داشته باشد. هند به عنوان یک مصرف‌کننده بزرگ نفت، بخش پالایش و فرآوری مناسبی برای سرمایه‌گذاری دارد. ما می‌توانیم برای تضمین درازمدت تقاضای نفت خام از سوی این کشور در حوزه پالایشگاه و پتروشیمی سرمایه‌گذاری کنیم. این قدمی است که ما باید به طور جدی در موردش فکر و برنامه‌ریزی کنیم تا به عرصه عملیاتی برسد. ما هنوز مشکلاتی برای
منابع مالی داریم و بیشتر سرمایه‌پذیر هستیم تا سرمایه‌فرست اما باید در درازمدت اموری را در نظر بگیریم و برای تضمین صادرات خودمان در دیگر کشورها از جمله هند انجام دهیم. بعضی از شرکت‌های هندی از منظر مهندسی و فناوری در بخش نفت و گاز در کلاس بین‌المللی هستند. من به مدیران شرکت‌های بخش خصوصی هند نیز پیشنهاد دادم که برای حضور بلندمدت در صنایع نفت و گاز ایران در کشور ما شرکت ثبت کنند و نیروهای ایرانی استفاده کنند. یا در زمینه ساخت تجهیزات نفت با همکاری صنعتگران ایرانی می‌توانند دست به تولید بزنند و وزارت نفت هم به آنها سفارش کار می‌دهد و نه‌تنها برای ایران و بازار آسیای میانه و کشورهای خلیج فارس هم کالا تامین کنند. اینکه ما اولین کشور دارای ذخایر اثبات‌شده گاز در جهان هستیم تنها مزیت ما نیست. ما تنها کشور منطقه هستیم که در حال حاضر گاز مازاد داریم و می‌توانیم صادر کنیم. چون قطر تمامی گاز مازاداش را از قبل تعهد کرده است و سایر کشورها نیز گاز مازاد ندارند و حتی با کمبود مواجه هستند. هند یکی از بزرگ‌ترین متقاضیان آتی انرژی در دنیاست و ما هم به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انرژی در دنیا علاقه داریم که این
رابطه حفظ شود و توسعه یابد. در این حوزه نه فقط مساله فروش که یک همکاری بلندمدت صنعتی و اقتصادی مدنظر ماست.»
سرمایه‌گذاری 20میلیاردی
حضور وزیر نفت هند این نوید را به اقتصاد ایران داد که بتواند اولین شریک سرمایه‌گذار کلان خود را پیدا کند. دارمندرا پرادهان در بین سخنان خود بارها روی این نکته تاکید کرد که هند آماده است تا حدود 20 میلیارد دلار در میادین نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کند. جدای از این هندی‌ها به شدت روی توسعه بندر چابهار تمرکز کرده‌اند. بندری که یک روز و نیم با بندر گجرات هند فاصله دارد و مزیت مناسبی برای حمل و نقل کالا از هند به ایران و بالعکس به شمار می‌آید. از طرفی هندی‌ها جدی‌ترین مشتریان کریدور جنوب به شمال ایران هستند و حتی چندین بار این مسیر را با وسایل مختلفی چون کامیون و قطار آزمایش کرده‌اند. هند با توجه به شتاب کنونی‌اش یکی از بهترین گزینه‌های همکاری اقتصادی است و لازمه این امر جذب سرمایه‌گذاری و انتقال سرمایه به این کشور است.
دیدگاه تان را بنویسید