چرایی واگذاری بندر صحم عمان به ایران در گفت‌وگو با رئیس اتاق مشترک ایران و عمان
دست و دلبازی بندری
بر اساس مذاکرات مقرر شده است یک بندر کوچک در عمان در اختیار ایران قرار گیرد تا کشتی‌های کوچک ایرانی که هزینه‌های بنادر بزرگ عمان برای آنها قابل توجیه نیست، بتوانند در آن پهلو بگیرند و کالاها را با قیمت مناسب‌تر در عمان توزیع کنند.
سوال این است که چرا عمان حاضر شده است یکی از مهم‌ترین بنادر خود را به ایران واگذار کند؟ محسن ضرابی در این باره ابتدا از مزیت‌های بی‌شمار افزایش مراودات تجاری با عمان می‌گوید و تاکید می‌کند عمانی‌ها با آغوش باز میزبان ایرانی‌ها هستند و مزیت چنین واگذاری برای آنها افزایش حجم مبادلات تجاری است. او درباره این واگذاری توضیح می‌دهد، سال گذشته مذاکراتی انجام شده است که طبق آن مقرر شده یک بندر کوچک در عمان در اختیار ایران قرار گیرد تا کشتی‌های کوچک ایرانی که هزینه‌های بنادر بزرگ عمان برای آنها قابل توجیه نیست، بتوانند پهلو بگیرند و کالاها را با قیمت مناسب‌تری در عمان توزیع یا به کشورهای دیگر صادر کنند. از آنجا که فاصله بین ایران و عمان بسیار کم است انتقال کالاهایی نظیر مواد غذایی به این کشور با کشتی‌های بزرگ توجیه ندارد و باید از کشتی‌های سه تا 300 هزار تنی برای این کار استفاده شود. اما هزینه بنادر بزرگ عمان برای این کشتی‌ها بسیار بالاست و ممکن است صادرات کالاهای ما به عمان را غیراقتصادی کند. بنابراین عمان بندرکوچک‌تری را در اختیار ایران قرار داده تا هزینه انتقال کالا
برای کشتی‌های کوچک توجیه‌پذیر شود.
آخرین وضعیت مبادلات تجاری بین ایران و عمان چگونه است؟ آیا برجام موجبات گسترش مبادلات تجاری بین دو کشور را فراهم کرده است؟
اگر آمارهای گمرکی را درباره حجم مبادلات اقتصادی بین ایران و عمان بررسی کنید، به عددی در حدود 500 میلیون دلار دست پیدا می‌کنید که باید تاکید کنم رقمی که گمرک اعلام می‌کند به هیچ‌وجه گویای واقعیت نیست. برای توضیح باید اعلام کنم امارات طی سال‌های اخیر نقش واسطه‌ای بین ایران و عمان را ایفا کرده است، به این معنی که بخشی از کالاهای ایرانی از طریق کشور امارات به عمان صادر شده‌اند. همچنین بخش عمده‌ای از واردات به ایران نیز از طریق کشور امارات انجام شده است که هیچ کدام از این موارد در آمارهای گمرک منظور نمی‌شود. بنابراین با احتساب صادرات و واردات غیرمستقیم بین دو کشور حجم مبادلات به مرز یک میلیارد دلار می‌رسد.
بیان این نکته نیز لازم است که روابط بین ایران و عمان بسیار دیرینه و قدیمی است و سابقه تاریخی دارد. این کشور طی سالیان گذشته نقش بسیار اساسی در پیشبرد مذاکرات بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای 1+5 داشته است. رویکرد عمان نسبت به ایران از پیش از برجام تاکنون هیچ‌گاه معطوف به تحریم‌ها نبوده است و همواره به دنبال راهی برای افزایش سطح روابط اقتصادی خود با ایران بوده است. بنابراین برقراری روابط بلندمدت اقتصادی طی سالیان اخیر را می‌توان از جمله مهم‌ترین اهداف کشور سلطنتی عمان دانست، همان‌طور که از قبل از انقلاب اسلامی نیز روابط سیاسی بسیار خوبی را با کشور ما داشته‌اند و پس از انقلاب هم هیچ‌گاه اقدامی علیه ایران نکرده‌اند و همواره در کنار ما بوده‌اند.
با توجه به تلاش‌های عمان برای توسعه روابط اقتصادی خود با ایران و همچنین نقش و رویکرد این کشور در زمان تحریم‌ها و پس از برجام، پیش‌بینی شما از میزان مراودات تجاری دو کشور در سال‌های آتی چیست؟
می‌توانم با صراحت تاکید کنم که در منطقه خاورمیانه و همچنین در میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، تنها کشوری که آغوش خود را به روی تجار و سرمایه‌گذاران ایرانی باز کرده است و به راحتی شرکت‌های ایرانی می‌توانند در آن حضور داشته باشند، کشور عمان است. به این معنی که عمان به شرکت‌های ایرانی به راحتی اجازه ثبت و فعالیت می‌دهد. این در حالی است که سایر کشورها یا اجازه ثبت به شرکت‌های ایرانی را نمی‌دهند یا این اتفاق با سختی بسیار انجام می‌شود. در حال حاضر نه‌تنها شرایط در عمان بسیار مهیاست، بلکه این کشور تسهیلات ویژه‌ای را برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌های ایرانی در نظر گرفته است.
همان‌طور که در جریان هستید عمده تجار ایرانی به‌رغم دشواری‌های موجود همچنان به دنبال سرمایه‌گذاری در امارات هستند. مزیتی که عمان نسبت به دوبی دارد که باعث جذب سرمایه‌گذاران ایرانی می‌شود، چیست؟
همان‌طور که گفتم در حال حاضر امکان ثبت شرکت‌های ایرانی با سهام ایرانی در امارات نزدیک به صفر است. اما این مهم در عمان به راحتی انجام می‌پذیرد. بنابراین، این موضوع اولین مزیت عمان نسبت به دوبی محسوب می‌شود. مزیت دوم عمان به امارات، ثبات سیاسی آن است. کشور امارات و همچنین سایر کشورهای حوزه خلیج فارس دائماً به دلایل سیاسی برخوردشان را با شرکت‌های ایرانی تغییر می‌دهند. همان‌طور که اخیراً ملاحظه کردید به دلیل برخورد سیاسی که میان ایران و عربستان رخ داد بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس سطح روابط اقتصادی خود با ایران را کاهش دادند یا بعضاً قطع کردند. ولی عمان به دلیل همان رابطه دیرینه سیاسی و دوستانه که در ابتدا توضیح دادم هیچ اقدامی علیه ایران انجام نداد. این موضوع ریسک تجارت برای سرمایه‌گذاران ایرانی را به شدت کاهش می‌دهد. از طرف دیگر زیرساخت‌ها در کشور عمان در سطح بسیار ایده‌آل و مطلوبی وجود دارد.
تجار ایرانی می‌توانند با بهره‌گیری از این زیرساخت‌ها دامنه تجارت و فعالیت‌های خود را گسترش دهند. از دیگر مزیت‌های کشور عمان این است که از طریق آن می‌توانیم به بازارهایی دسترسی پیدا کنیم که به دلیل مشکلات سیاسی از آنها دور هستیم یا آنها را در اختیار نداریم. بدیهی است که عمان در ابتدا می‌تواند پلی باشد میان ایران و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس. همچنین با توجه به اینکه عمان رابطه قدیمی و دیرینه با کشورهای آفریقایی دارد می‌تواند دروازه ورود ایران به آفریقا باشد.
این نکته که تعرفه تجاری برخی از کشورها نظیر سنگاپور و آمریکا با عمان صفر است نیز قابل تاکید است. ایران می‌تواند با استفاده از عمان کالاهای خود را ارزان‌تر به این کشورها صادر کند. مجموعه عوامل فوق مزیت‌های کشور عمان به امارات متحده عربی برای ایران است.
یکی از مواردی که به آن اشاره کردید، موضع عمان نسبت به تحریم‌ها علیه ایران است. در چند ماه اخیر پس از توافقات انجام‌شده بین ایران و کشورهای 1+5 میزان مراودات تجاری بین دو کشور ایران و عمان چه تغییراتی داشته است؟
برای پاسخ به این سوال باید تاکید کنم که دولت عمان و تاجران عمانی پیش از برجام، در راستای توسعه روابط تجاری خود با ایران برنامه‌ریزی کرده بودند. اردیبهشت سال قبل هیات 57نفره‌ای از بزرگ‌ترین شرکت‌های عمانی به ایران آمدند که در حدود 90 درصد از اقتصاد عمان به غیر از حوزه‌های نفت و گاز در اختیار آنها قرار دارد. این شرکت‌ها از همان زمان ارتباط خود را با شرکت‌های ایرانی آغاز کردند. بنابراین هر چند برجام در سرعت بخشیدن به توسعه روابط دو کشور نقش بسزایی داشته است، اما پیش از آن نیز عمانی‌ها به کار با ایران اعتقاد داشته و لذا تدارکات آن را پیش از به نتیجه رسیدن توافقات مهیا کرده بودند.
عمده زمینه‌های همکاری بین ایران و عمان چیست؟ مبادلات تجاری بیشتر در حوزه‌های نفت و گاز است یا زمینه‌های دیگری را نیز دربر می‌گیرد؟
عمده تحرکات اقتصادی بین دو کشور در حوزه‌هایی به غیر از نفت و گاز و در زمینه‌های تجاری و سرمایه‌گذاری‌های مشترک بوده است. در حال حاضر دو سرمایه‌گذاری بزرگ توسط شرکت‌های عمانی در کرمان در حال انجام است. همچنین سرمایه‌گذاری‌های مشترکی در بخش معدن، صنعت، هتلداری و مراکز تجاری بزرگ در حال انجام است.
آیا عمان این پتانسیل را دارد که در آینده بتواند بدیلی برای امارات در مبادلات تجاری ایران شود؟
از نظر من موضوعی که شما به آن اشاره کردید، بهترین کاری است که باید در آینده رخ دهد. برخوردهای نامناسب کشور امارات متحده عربی با شرکت‌های ایرانی و نوسانات رفتاری آنان، ریسک سرمایه‌گذاری برای تجار ایرانی را به شدت بالا برده است. بدیهی است که این ریسک در کشور عمان وجود نخواهد داشت. علاوه بر این تمام زیرساخت‌های لازم برای این جایگزینی در کشور عمان وجود دارد.
با توجه به نفوذ عربستان در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس، واکنش این کشور به توسعه روابط تجاری بین دو کشور ایران و عمان چه خواهد بود؟
در ماجرای بین ایران و عربستان و کاهش سطح روابط بین این دو کشور، عمان تنها کشور در حاشیه خلیج فارس است که به هیچ‌وجه از عربستان تاثیر نپذیرفت و آن را دست‌مایه‌ای برای قطع یا کاهش روابط خود با ایران قرار نداد. این کشور همچنان روابط خود با ایران را حفظ کرد و به هیچ‌وجه تغییر موضع نداد. در واقع اختلافات بین ایران و عربستان تاثیری بر رویکرد اقتصادی عمان به ایران ندارد و خود این موضوع می‌تواند یکی از مزیت‌های این کشور در مقابل سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس باشد. این رویکرد عمان دلیلی موجه بر مطمئن بودن و کم‌ریسک بودن آن برای تجار ایرانی در آینده است. عربستان به لحاظ اقتصادی نیز نمی‌تواند عمان را برای کاهش روابط خود با ایران تحت فشار قرار دهد. آنچه بدیهی است این است که عمان زیر بار نمی‌رود.
به‌رغم اینکه مذاکرات به نتیجه رسیده است و ایران و کشورهای 1+5 توافق کرده‌اند، اما نقل و انتقالات بانکی همچنان با دشواری‌هایی روبه‌رو است. ادامه روند مشکلات بانکی کار را به جایی کشانده که اخیراً وزیران امور خارجه انگلیس، آلمان، فرانسه و آمریکا بیانیه‌ای را صادر کرده‌اند تا بانک‌ها را تشویق به همکاری با ایران کنند. وضعیت بانک‌های عمان در این رابطه به چه صورت است؟ آیا ایران در این زمینه با عمان به مشکل خاصی برخورد نکرده است؟
ما با عمان در این زمینه مشکل خاصی نداریم. مشکل عدم آمادگی کشورهای اروپایی در پذیرش نقل و انتقالات پولی و گشایش LC برای ایران است. موضوع باید ابتدا از سمت اروپا حل شود تا بتوان عمان را پایگاهی برای نقل و انتقالات پولی ایران قرار داد. برای حل این مشکل با عمان در حال مذاکره هستیم. در دوران تحریم هم LCهایی بین ایران و عمان برقرار بود و بانک‌های خصوصی ما با بانک‌های عمانی سوئیفت داشتند و از طریق عمان LCها برای مواد غذایی و دارویی باز می‌شد. ما به دنبال گسترش حجم روابط بانکی هستیم اما کشورهای اروپایی نمی‌پذیرند. با حل این مشکلات نگرانی خاصی وجود ندارد.
به موضوع اصلی گفت‌وگو بپردازیم. اخیراً سفیر عمان در ایران از واگذاری بندر صحم به ایران خبر داده است. بندر صحم کجاست و به چه کار ایران می‌آید؟
اخیراً مذاکراتی با دولت عمان بر سر این موضوع داشته‌ایم. این مذاکره بین اتاق مشترک ایران و عمان و سفرای دو کشور و دولت عمان انجام شده است و نقش «سعود بن احمد البروانی» سفیر عمان در ایران و حمایت‌های «علی‌اکبر سیبویه» سفیر ایران در عمان بسیار به چشم می‌آید. بر اساس این مذاکرات مقرر شده است یک بندر کوچک در عمان در اختیار ایران قرار گیرد تا کشتی‌های کوچک ایرانی که هزینه‌های بنادر بزرگ عمان برای آنها قابل توجیه نیست، بتوانند پهلو گرفته تا کالاها را با قیمت مناسب‌تر در عمان توزیع کنند یا به کشورهای دیگر صادرکنند. از آنجا که فاصله میان ایران و عمان بسیار کم است انتقال کالاهایی نظیر مواد غذایی به این کشور با کشتی‌های بزرگ توجیه ندارد و باید از کشتی‌های سه تا 300 هزار تنی برای این کار استفاده کنیم. اما هزینه بنادر بزرگ عمان برای این کشتی‌ها بسیار بالاست و ممکن است صادرات کالاهای ما به عمان را غیراقتصادی کند. این موضوع سال گذشته در سفر «یوسف بن علوی» وزیر
امور خارجه عمان به ایران مطرح و با پیگیری‌های او مورد موافقت دولت عمان نیز واقع شد. در نهایت خبر موافقت دولت عمان با این موضوع را سفیر این کشور به افخمی‌راد رئیس سازمان توسعه تجارت اعلام کرد. البته هنوز جزییات واگذاری بندر مشخص نیست و این موضوع در حال مذاکره است.
چه دلیلی وجود دارد که پس از آباد شدن بندر صحم عمان، این کشور رفتاری مشابه امارات با ایران در پیش نگیرد؟
بندر صحم بندر آبادی است و نباید این‌گونه پنداشت که ایران قرار است آن را آباد کند. در این بندر حدود 26 میلیارد سرمایه‌گذاری شده است و ما باید از این امکانات خوب استفاده کنیم. این دو موضوع کاملاً متفاوت و منفک از هم هستند. اینکه گمان کنیم عمان بندری دارد و می‌خواهد از طریق سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها آن را آباد کند، خیر به هیچ‌وجه این‌گونه نیست.
بنادر صلاله، صحم و سایر بنادر عمان همگی بزرگ و معتبر هستند و توسط شرکت‌های بزرگ دنیا در حال بهره‌برداری هستند. این بنادر همگی زیرساخت‌ها و زیربناهای مناسبی برای سرمایه‌گذاری دارند که تجار ایرانی ما می‌توانند از این امکانات استفاده کنند نه اینکه بنادر ویرانه‌ای باشند که عمانی‌ها بخواهند آنها را با سرمایه ایرانی‌ها آباد کنند. این نگاه باید تغییر کند که نکند عمانی‌ها پس از جذب سرمایه‌های ایرانی رفتاری مشابه با امارات را در پیش بگیرند. پیش از مطرح شدن این موضوع خود دولت عمان سرمایه‌گذاری‌های لازم را در این بندر انجام داده است و اکنون قرار است ایران از این امکانات و سرمایه‌ها استفاده کند تا بتوانیم به بازارهایی که اکنون به آنها دسترسی نداریم، ورود پیدا کنیم. آنچه بدیهی است عمانی‌ها با آغوش باز از این موضوع استقبال می‌کنند.
با توجه به آنچه شما گفتید، سرمایه‌گذاری‌های لازم در بندر صحم از سوی خود عمانی‌ها انجام شده است و شرایط برای بهره‌برداری ایرانی‌ها فراهم است. ما قرار نیست سرمایه‌ای به عمان ببریم و تنها کشتی‌های کوچک ما برای کاهش هزینه‌های خود در این بندر پهلو می‌گیرد. بنابراین مزیت واگذاری این بندر به ایران برای خود عمان چیست؟
شما تصور کنید شرایط برای رفت و آمد کشتی‌های ایرانی و در نتیجه نقل و انتقال کالا و پول بیش از قبل فراهم شود، خب نتیجه آن چیست؟ بدیهی است که حجم مبادلات بین دو کشور افزایش پیدا می‌کند. فرض کنید ایران می‌خواهد مواد غذایی خود را به کل کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ارسال کند (کاری که امکان آن در شرایط فعلی وجود ندارد)، با اتفاقی که اکنون رخ داده است، کالاهای خود را به بندر صحم برده و از آنجا به کشورهای دیگر صادر می‌کنیم. این پروسه علاوه بر اینکه مزیتی برای ایران است باعث می‌شود حجم کالاهایی که از این بندر عبور می‌کند زیاد شود.
از نظر شما ایران در منطقه خلیج فارس قدرت رقابت با سایر کشورها در حوزه صادرات مواد غذایی را دارد که اکنون به دنبال شرایطی برای تسهیل در روند صادرات خود باشد؟ سوال دیگرم در همین راستا این است که به غیر از مواد غذایی چه کالاهای دیگری هستند که ایران برای حمل آنها نیاز به کشتی‌های باری کوچک و در نتیجه بندر صحم دارد؟
قطعاً مزیت رقابتی ایران هم در این حوزه و هم در سایر حوزه‌ها بسیار زیاد است. در حال حاضر میوه و سبزیجات از برزیل، آفریقای جنوبی و هند وارد منطقه خلیج فارس می‌شود. این در حالی است که ایران می‌تواند با راهکاری ساده کشورهای فوق را کنار زده و بازار منطقه در این حوزه را در اختیار خود قرار دهد. آیا ما نمی‌توانیم با توجه به کیفیت بسیار بالا و مناسب میوه و سبزیجات ایرانی، بازار کشورهای پیرامونی خود را به دست بیاوریم؟ در مورد میوه و سبزیجات قطعاً مساله فاصله جغرافیایی بسیار مهم است، ایران می‌تواند به راحتی در این زمینه با برزیل که از فاصله بسیار زیادی مواد غذایی خود را به منطقه ارسال می‌کند، رقابت کند. تاکنون امکان رقابت و حضور در بازارها به دلیل مسائل سیاسی وجود نداشته یا زیرساخت‌ها
فراهم نبوده است. اکنون زیرساخت‌ها فراهم شده و می‌توانیم از طریق عمان به بازارهایی که تاکنون از دست داده‌ایم ورود پیدا کنیم. مواد غذایی ایران به راحتی می‌تواند در منطقه با مواد غذایی که از کشورهای دورتر وارد می‌شود رقابت کند.
با توجه به مزیت‌های واگذاری بندر صحم به ایران، پیش‌بینی شما از میزان افزایش حجم مبادلات تجاری بین دو کشور چه میزان است؟
ابتدا تاکید کنم که صحم بندر کوچکی است که به درخواست ما در اختیارمان قرار گرفته است. اما اگر موضوع مبادلات تجاری بین دو کشور و همچنین نحوه بهره‌برداری از این بندر به خوبی مدیریت شود و حمایت‌های دولتی نیز برقرار باشد، انتظار داریم حجم مبادلات‌مان در آینده نزدیک پنج برابر شده و رقم آن به چیزی در حدود پنج میلیارد دلار افزایش پیدا کند.
آیا دولت‌ها تسهیلات خاصی برای تشویق تجار به حضور بیشتر در عمان و به خصوص بندر صحم در نظر گرفته‌اند؟
بر اساس قوانینی که در مناطق آزاد حاکم است، برای افرادی که در این مناطق تجارت و سرمایه‌گذاری می‌کنند، تسهیلات بسیار زیادی در نظر گرفته شده است. قطعاً منطقه آزاد صحم نیز از این قاعده مستثنی نیست و بر اساس قوانین حاکم بر مناطق آزاد تسهیلات خاصی برای تجار ایرانی در این منطقه در نظر گرفته خواهد شد. از این تسهیلات می‌توان به معافیت‌های مالیاتی و گمرکی و امثال آن اشاره کرد. ضمن اینکه عمان در مناطق آزاد و همچنین در منطقه صحار، دپارتمان‌هایی را تحت عنوان «ONE STOP SHOP» راه‌اندازی کرده است که تجار با مراجعه به این دپارتمان‌ها و ارائه مدارک خود به آنها، از خدماتی که آنها ارائه می‌کنند نظیر ثبت شرکت‌ها، اخذ مجوزهای لازم، اقامت و... بهره می‌برند. با این روند شرکت‌های ایرانی در عمان هیچ نگرانی و دغدغه‌ای برای انجام امور خود ندارند. این دپارتمان کارهای آنها را بدون هیچ تاخیری و به راحتی انجام می‌دهد.
بارزترین ویژگی عمان برای جذب سرمایه‌گذاران ایرانی چیست؟
به تجار ایرانی توصیه می‌کنم که با توجه به رتبه کسب و کار در عمان، تورم زیر سه درصد در این کشور، نرخ تسهیلات پایین، آمادگی بانک‌های عمانی برای تامین مالی پروژه‌هایی که توجیه فنی و اقتصادی دارند، عاقل بودن دولتمردان عمانی، مردم خوب، نجیب و قابل اعتماد عمانی، علاقه‌مندی تجار عمانی به همکاری با تجار ایرانی و دستیابی به بازار کشورهای همسایه ایران و علاقه‌مندی عمانی‌ها به دستیابی ایران به بازارهای کشورهای حاشیه خلیج فارس، از این فرصت استفاده کنند.
دیدگاه تان را بنویسید