تاریخ انتشار:
چالش‌های سیاسی باعثتلاطم فضای سرمایه‌گذاری جهانی می شود
فضای توفانی سرمایه‌گذاری در سال ۲۰۱۷
سال ۲۰۱۷ میلادی با روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا آغاز شد. فردی که به دلیل نداشتن سابقه سیاسی و به دلیل تصمیم‌گیری‌ها و عکس‌العمل‌های متفاوتش در طول دوره رقابت‌های انتخاباتی و حتی بعد از انتخاب و دوره انتقال قدرت زمینه را برای ایجاد یک دوره بی‌ثبات در اقتصاد دنیا فراهم کرده است.
سال 2017 میلادی با روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا آغاز شد. فردی که به دلیل نداشتن سابقه سیاسی و به دلیل تصمیم‌گیری‌ها و عکس‌العمل‌های متفاوتش در طول دوره رقابت‌های انتخاباتی و حتی بعد از انتخاب و دوره انتقال قدرت زمینه را برای ایجاد یک دوره بی‌ثبات در اقتصاد دنیا فراهم کرده است.
از طرف دیگر بازار نفت هم در این سال‌ها با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده است اما به نظر می‌رسد روزهای خوشی در انتظار تولید‌کنندگان نفت باشد زیرا سیاست‌های جهانی زمینه را برای افزایش قیمت نفت فراهم کرده است. اما قدرت‌نمایی‌های روسیه در عرصه سیاسی و اقتصادی دنیا زمینه‌ساز افزایش تزلزل در فضای اقتصادی شده است. در اروپا هم تنش‌های سیاسی کم نیست. برگزاری انتخابات در چندین کشور اروپایی در کنار خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و تردید در مورد آینده سیاسی اتحادیه اروپا بر بار مشکلات افزوده است.
در این شرایط به نظر می‌رسد پیش‌بینی اوضاع اقتصادی دنیا در سال 2017 چندان کار ساده‌ای نباشد. جاکوپو دتونی پژوهشگر سازمان ملل در این مورد می‌گوید: ریسک‌های سیاسی در آمریکا و اروپا بسیار بالاست. رئیس‌جمهوری تازه آمریکا سیاست‌های سختگیرانه‌ای برای مقابله با تجارت دارد که در صورت اجرای این سیاست‌ها ساختار اقتصادی دنیا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از طرف دیگر چندین کشور اروپایی در سال جاری شاهد انتخابات خواهند بود و نتیجه آرای مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشورهای اروپایی سمت‌وسوی سیاست‌های اقتصادی این کشورها را تغییر خواهد داد.
به همین دلیل از الان نمی‌توان تصویری از سیاست‌های دنیا در سال 2017 ارائه داد و با اطمینان گفت که جهان روزهای روشنی در پیش دارد یا به سمت تاریکی حرکت می‌کند. ضمن اینکه اقتصاد چین هم در سال‌های اخیر با نرخ پایین‌تری رشد می‌کند و تصویری که سال‌ها از چین به عنوان موتور رشد اقتصاد دنیا در اذهان ایجاد شده بود تغییر کرده است. بنابراین نمی‌توان یک تصویر روشن و قابل اعتماد از فضای اقتصادی دنیا ارائه داد. همین عدم اطمینانی که در فضای اقتصادی دنیا در سال 2017 وجود خواهد داشت می‌تواند زمینه را برای تردید بیشتر سرمایه‌گذاران برای آغاز فعالیت سرمایه‌گذاری فراهم کند.
آنکتاد در گزارش اخیر خود در مورد وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در دنیا در سال 2017 نوشت: فضای سرمایه‌گذاری در سال جاری فضایی پرتلاطم و توفانی است. ما نمی‌توانیم انتظار رونق در هر بازار را داشته باشیم یا رکود را پیش‌بینی کنیم زیرا افرادی بر مسند قدرت هستند که پیش‌بینی تصمیم‌گیری‌های آنها کار دشواری است.
این سازمان در آخرین گزارش خود درباره وضعیت سرمایه‌گذاری در سال 2016 و پیش‌بینی سال 2017 نوشت: بی‌ثباتی‌های سیاسی مانع بزرگ سرمایه‌گذاری خارجی در سال گذشته بود. به دلیل همین بی‌ثباتی‌ها بود که در سال گذشته سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی 10 تا 15 درصد نسبت به قبل کاهش یافت. اگرچه هنوز سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورهای جنوب‌شرق آسیا رشد داشته است و روند بازسازی کند اقتصادی کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا سبب شد تا سرمایه‌گذاران به این بازارها رغبت نشان دهند. مایکل گسترین اقتصاددان ارشد سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه در این زمینه می‌گوید: نیروهایی در حال برهم زدن ماتریس سرمایه‌گذاری در جهان هستند. در شرایطی که سرمایه‌گذاری در دنیای غرب بسیار اندک است، کشورهای آسیایی در اقتصادهای دیگر همین قاره سرمایه‌گذاری می‌کنند و همین مساله سبب شده است تا قدرت اقتصادی آسیا در دنیا رشد کند و روابط تجاری و اقتصادی کشورهای این منطقه تقویت شود. به نظر می‌رسد در سال 2017 ورود سرمایه‌های خارجی به کشورهای آفریقایی رشد کند و کشورهای خاورمیانه هم شاهد افزایش سرمایه‌گذاری خارجی باشند. کشورهای خاورمیانه به دلیل افزایش قیمت نفت در سال
جاری می‌توانند امیدوار باشند که اقتصاد پررونق‌تری را تجربه کنند و همین رونق بیشتر اقتصادی زمینه‌ساز جذب سرمایه‌های خارجی می‌شود.
به علاوه چهارمین انقلاب صنعتی در دنیا و توسعه استفاده از اینترنت و ایجاد مدل‌های تازه بازاریابی هم زنجیره‌های ارزشی قدیمی را تغییر داده است و روش‌های جذب سرمایه‌های خارجی را متحول کرد. در دنیای مدرن تنها روش‌های قبلی برای سرمایه‌گذاری وجود ندارد و تنها صنایع سنتی برای جذب سرمایه‌ها استفاده نمی‌شود بلکه صدها استارت آپ جدید و مشاغل اینترنتی هستند که برای توسعه، نیاز به سرمایه‌های کلان دارند و فرآیند جذب سرمایه‌ها در این فعالیت‌های اقتصادی هم با استفاده از دنیای اینترنت انجام می‌شود.
توفان سیاسی
آنکتاد در این گزارش با تاکید بر تحولات تکان‌دهنده سیاسی دنیا در سال 2016 نوشت: سال 2016 به عنوان سالی که بیشترین تحولات تاثیرگذار سیاسی در آن اتفاق افتاده است در تاریخ ثبت می‌شود. در این سال مردم بریتانیا رای به خروج این کشور از اتحادیه اروپا دادند و دونالد ترامپ به عنوان چهل و ششمین رئیس‌جمهوری آمریکا در کمال ناباوری در این کشور انتخاب شد. این انتخاب در شرایطی انجام شد که بخش اعظم رسانه‌های تصویری در آمریکا هم از کاندیدای جمهوریخواه ریاست‌جمهوری انتقادهای جدی می‌کردند و طرفدار رقیب او بودند. این دو تحول سیاسی در سال گذشته این پیام را به دنیا داد که ساختارهای مهم اقتصادی و سیاسی در جهان از قبیل اتحادیه اروپا امکان متزلزل شدن دارد. همچنین پیشرفت‌های آمریکا یا به تعبیر بهتر پیشرفت‌های جامعه جهانی برای رسیدن به یک توافق با ایران بر سر مساله هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی این کشور بعد از امضای برجام می‌تواند نادیده گرفته شود. البته نگرانی در مورد خروج آمریکا از توافق تجاری ترانس-پاسیفیک یا بر هم خوردن توافق آمریکا با کوبا و عدم لغو تحریم‌های آمریکا علیه کوبا هم وجود دارد. بنابراین سال 2016 سالی
تاریخ‌ساز در عرصه سیاسی دنیا بود و نشان داد که به هیچ‌یک از ساختارهای قانونی ساخته دست بشر و دولت‌ها نمی‌توان اعتماد کرد زیرا حتی ساختاری به بزرگی اتحادیه اروپا هم قابل فروپاشی است. اما تحولات سیاسی سال 2016 به همان چند مورد محدود نشد و اتفاقات دیگری در عرصه سیاسی افتاد. در سال گذشته ساختار سیاسی دنیا شاهد روی کار آمدن رودریگو دوترته در فیلیپین، خارج شدن دیلما روسف از مسند قدرت در برزیل، مرگ رهبرانی از قبیل اسلام کریم‌اف در ازبکستان و فیدل کاسترو در کوبا و در نهایت شاه تایلند بود.
همه این تحولات سیاسی در ذهن سرمایه‌گذاران دنیا حک و باعث شد تا حس عدم اعتماد به فضای اقتصادی و تجاری دنیا ایجاد شود. سرمایه‌گذاران در این فضای سیاسی ریسک سرمایه‌گذاری در کشورهای هدف و قاره‌های مختلف و حتی دنیا را بالاتر از قبل ارزیابی کردند و اجرای پروژه‌های تازه سرمایه‌گذاری را به آینده موکول کردند. نکته مهم اینجاست که این فضای ناامنی و عدم اطمینان به سرعت از بین نمی‌رود. به خصوص که در سال جاری با یک مساله جدی به نام ترامپ در کاخ سفید روبه‌رو هستند که خود منشأ بزرگی برای بی‌ثباتی در دنیاست.
جیمز زان رئیس بخش سرمایه‌گذاری و کارآفرینی در آنکتاد می‌گوید: در سال جاری ما شاهد ضعف تقاضای کلی در دنیا خواهیم بود، از سوی دیگر برگزاری انتخابات در شماری از کشورهای مهم و صنعتی دنیا و افزایش ریسک‌های ژئوپولتیک هم باعث می‌شود تا فضا برای سرمایه‌گذاران خارجی نامطلوب باشد. البته در سال 2017 سرمایه‌گذاری در دنیا رشدی نسبی و اندک خواهد داشت ولی با توجه به افت بالای سرمایه‌گذاری در سال قبل تاثیر چندانی روی اقتصاد دنیا ندارد. افت زیاد سرمایه‌گذاری در سال قبل باعث شد تا فرصت‌های رشد اقتصادی در دنیا کاهش زیادی پیدا کند. اما در سال جاری به دلیل اینکه انتخابات آمریکا انجام شد و جنگ سوریه به پایان رسید و قیمت نفت در بازار اندکی رشد کرد، سرمایه‌گذاری در دنیا نسبت به سال قبل رشد اندکی خواهد داشت.
نقدینگی زیاد، سرمایه‌گذاری کم
ولی با وجود این رشد نسبی همچنان نرخ رشد سرمایه‌گذاری در سال جاری برای اصلاح اقتصاد جهان و بازگشت آن به شرایط رونق کافی نخواهد بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد شرکت‌های بزرگ صنعتی حجم بالایی از منابع مالی را به صورت پول نقد نگهداری کرده‌اند و از سرمایه‌گذاری این پول‌ها در توسعه فعالیت اقتصادی خود امتناع کرده‌اند. به همین دلیل پتانسیل بالایی برای افزایش سرمایه‌گذاری در دنیا وجود دارد و اگر از این ظرفیت استفاده شود ما می‌توانیم رشد فرصت‌های شغلی و رشد اقتصادی را شاهد باشیم. از سوی دیگر مطالعات ما نشان می‌دهد بالغ بر 76 درصد از این شرکت‌ها در نیمه اول سال جاری تصمیمی برای سرمایه‌گذاری ندارند و بالغ بر 53 درصد منتظر اتمام سال جاری و مشخص شدن وضعیت اقتصادی دنیا بعد از خروج بریتانیا از اروپا و ریاست جمهوری دونالد ترامپ می‌مانند.
وی ادامه داد: سرمایه‌گذاران پول‌های خود را نگه داشته‌اند و برای سرمایه‌گذاری تردید دارند. برآوردها نشان می‌دهد برای اینکه شکاف کنونی در فضای سرمایه‌گذاری دنیا پر شود، ما نیاز به سرمایه‌ای معادل 1300 میلیارد دلار در هر سال داریم. البته هم‌اکنون نقدینگی در بازار جهانی کم نیست ولی توزیع این نقدینگی در جهان متناسب با نیازها نیست و به همین دلیل هم رشد در تمامی مناطق یکسان انجام نمی‌شود.
تقسیم جغرافیایی سرمایه‌گذاری در دنیا
علاوه بر بی‌ثباتی‌های موجود در فضای سیاسی جهان، نقشه سرمایه‌گذاری خارجی در جهان نشان‌دهنده توزیع نابرابر سرمایه‌ها در مناطق جغرافیایی مختلف است. در سال گذشته کشورهای آسیا-پاسیفیک بزرگ‌ترین جذب‌کننده سرمایه‌های خارجی در دنیا بودند و در 10 ماه اول سال قبل 1 /269 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کردند.
سرمایه‌گذاری خارجی در این منطقه در 10 ماه اول سال قبل 1 /3 درصد نسبت به سال پیش از آن رشد کرد و انتظار می‌رود در سال جاری هم رشدی بالغ بر 3 /2 درصد در سرمایه‌گذاری خارجی در آسیا-پاسیفیک مشاهده شود. در این سال 5 /60 درصد از سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در کشورهای آسیایی از طریق کشورهای آسیایی انجام شده بود و همین مساله تاثیرپذیری اقتصاد این منطقه از بحران‌های اقتصادی و تجاری خارجی را کم کرده بود. در سال گذشته هند داغ‌ترین بازار برای جذب سرمایه‌های خارجی در قاره آسیا بود. اگرچه سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور در 10ماه اول سال قبل 52 /8 درصد کمتر از 10 ماه اول سال 2015 بود ولی بازهم این کشور نسبت به دیگر کشورهای آسیا-پاسیفیک بیشترین جذب سرمایه‌های خارجی را داشت. تحلیلگران انتظار دارند به دلیل اصلاحات اقتصادی آغازشده از سوی دولت جدید هند در سال جاری سرمایه‌گذاری در هند با سرعت بیشتری رشد کند.
چین دومین کشور واقع در منظقه آسیا-پاسیفیک از نظر جذب سرمایه‌های خارجی بود. اگرچه سرمایه‌گذاری خارجی در چین در سال گذشته 1 /1 درصد نسبت به سال قبل از آن کاهش یافته بود. دلیل افت سرمایه‌گذاری در چین هم تغییر سیاست اقتصادی این کشور و تلاش برای تبدیل شدن آن به یک اقتصاد مصرف‌محور به جای اقتصاد صادرات‌محور بود. این تغییر سیاست اقتصادی در چین باعث شد تا شمار زیادی از کشورهای آسیایی شاهد افزایش ورود سرمایه‌های خارجی باشند.
مثلاً سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور ویتنام 8 /60 درصد نسبت به قبل رشد کرد و به 7 /29 میلیارد دلار رسید و نرخ رشد سرمایه‌گذاری خارجی در بنگلادش برابر با 161 درصد بود. کشور کامبوج هم بعد از جذب سرمایه 4 /4 میلیارد‌دلاری در 10 ماه اول سال قبل توانست رشد 37درصدی در جذب سرمایه‌های خارجی را شاهد باشد.
کشورهای خاورمیانه هم توانستند شاهد افزایش سرمایه‌گذاری خارجی باشند. دلیل رشد سرمایه‌گذاری در این کشورها افزایش قیمت نفت در سال گذشته بود. آمارها نشان می‌دهد قیمت نفت در سال گذشته 52 درصد رشد کرده است و همین مساله سبب شد تا سرمایه‌گذاری در خاورمیانه رشد کند. در 10 ماه اول سال قبل کشورهای خاورمیانه 5 /45 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کردند این در حالی است که در 10 ماه اول سال 2015 میزان جذب سرمایه‌های خارجی در کشورهای خاورمیانه برابر با 3 /18 میلیارد دلار بود و از رشد 143درصدی سرمایه‌گذاری خارجی در این منطقه طی یک سال حکایت داشت.
آفریقا در این بازه 10ماهه موفقیت چشمگیری در جذب سرمایه‌های خارجی داشت.
این قاره در 10 ماه اول سال قبل 5 /85 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرد درحالی‌که در 10 ماه اول سال 2015 تنها 8 /57 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده بود. این
معادل رشد 9 /47درصدی سرمایه‌گذاری خارجی در آفریقا طی یک سال است.
انتظار می‌رود در سال جاری برخی از کشورها از قبیل روآندا و مایوریتوس و اتیوپی شاهد افزایش سرمایه‌گذاری خارجی باشند ولی تنش‌های سیاسی در نیجریه و نیجر سبب شود تا ورود سرمایه‌های خارجی در این کشورها کاهش یابد.
بی‌ثباتی سیاسی در اروپا به خصوص عدم اطمینان در مورد وضعیت آینده اتحادیه اروپا در کنار عدم رشد اقتصادی مناسب در منطقه سبب شد تا سرمایه‌گذاری در کشورهای اروپای غربی کاهش یابد. در 10 ماه اول سال قبل کشورهای اروپای غربی 82 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کردند که نسبت به سال قبل از آن 8 /17 درصد کاهش داشت. انتظار می‌رود در سال 2017 میلادی به دلیل برگزاری انتخابات در کشورهای فرانسه و آلمان و هلند و آغاز روند خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا سرمایه‌گذاری در کشورهای اروپای غربی بالغ بر 15 درصد کمتر از سال قبل باشد. این منطقه سال سختی را از نظر اقتصادی پشت سر می‌گذارد که ریشه این مشکلات اقتصادی هم در بی‌ثباتی‌های سیاسی در منطقه است.
آمریکا هم در سال 2016 شاهد کاهش سرمایه‌گذاری خارجی بود. در این سال همه منتظر نتیجه انتخابات آمریکا و سیاست‌های اقتصادی دولت جدید بودند.
در 10 ماه اول سال قبل سرمایه‌گذاری خارجی در آمریکا برابر با 6 /45 میلیارد دلار بود که 7 /26 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل از آن بوده است. پیش‌بینی می‌شود سرمایه‌گذاری در آمریکا در سال جاری با رشد سه‌درصدی همراه باشد که با توجه به افت بالای سرمایه‌گذاری در سال قبل تاثیر معناداری روی اقتصاد این کشور نخواهد داشت. اگر دونالد ترامپ در روند اجرای توافق هسته‌ای ایران اختلال ایجاد کند، از توافق ترانس-پاسیفیک خارج شود، به توافق پاریس پشت کند و لغو تحریم‌های کوبا را نادیده بگیرد، انتظار می‌رود همین رشد اندک هم در سرمایه‌گذاری خارجی آمریکا اتفاق نیفتد.
دیدگاه تان را بنویسید