مظنه مزد

ارقام فیش‌های حقوقی، مانند رازی سربه‌مهر هستند. رازی که کمتر کسی آن را فاش می‌کند. اما همه در مورد آن کنجکاوند. کارکنان تمایل دارند بدانند دریافتی‌شان چقدر با همتایان‌شان در سازمان‌های دیگر متفاوت است و کارفرمایان هم دوست دارند لیست حقوق و دستمزد امضاشده مدیران سازمان‌های دیگر را ببینند. ایران‌تلنت، به‌عنوان بزرگ‌ترین وب‌سایت استخدامی کشور سه سال متوالی است که راز سر به مهر دستمزد کارکنان سازمان‌ها را فاش می‌کند. چندی پیش ایران‌تلنت برای سومین سال متوالی گزارش دستمزد و حقوق مدیران، سرپرستان و کارشناسان شرکت‌ها و سازمان‌ها را منتشر کرد. این سایت اولین و بزرگ‌ترین وب‌سایت استخدامی کشور است که بیش از نیم میلیون نفر از جامعه متخصصان و مدیران ایرانی عضو آن هستند و بیش از دو هزار شرکت معتبر داخلی و خارجی استخدام‌های خود را از طریق آن انجام می‌دهند. این سایت از سال 2003 راه‌اندازی شده اما سه سال است که در کنار این خدمات، گزارش سالانه حقوق و دستمزد را هم منتشر می‌کند تا کارفرمایان و کارجویان نیازمند مرجعی برای آگاهی از دستمزدهای رایج کشور داشته باشند. چون ناآگاهی از میزان حقوق رایج در یک حوزه سبب می‌شود برخی از کارفرمایان برای جذب و نگه داشتن نیروی متخصص خود، سطح پرداخت را به شدت افزایش دهند و در مقابل عده‌ای از کارمندان و متخصصان برای حفظ موقعیت شغلی خود، با پایین‌ترین شرایط حقوقی کنار آیند. هر سال تعداد زیادی از افراد به دلیل تفاوت سطح توقع در دریافت‌ها، همکاری خود را با شرکت یا سازمان‌شان قطع می‌کنند. اقدامی که از یک‌سو سبب می‌شود سازمان نیروی خود را از دست بدهد و از سوی دیگر افراد کار بهتری پیدا نکنند. این گزارش‌ها راز مزد افراد را فاش می‌کند تا هم کارجویان و هم کارفرمایان، متوسط حقوق‌های رایج را بدانند.

ویژگی شرکت‌کنندگان
گزارش منتشرشده حاصل جمع‌آوری اطلاعات 36 هزار نفر از افراد فعال در بازار کار است که در دی‌ماه 94 اطلاعات مربوط به حقوق و دستمزد آنها از طریق پرسشنامه‌های آنلاین ثبت و ضبط شده است. آنچه به‌عنوان دستمزد و حقوق افراد در این گزارش عنوان شده است دریافتی ماهانه افراد و مبلغی است که افراد پس از کسر بیمه و مالیات دریافت کرده‌اند. این افراد در رده سنی 21 تا 65 سال بوده‌اند اما افراد 28 تا 30 سال بیشترین فراوانی را در میان شرکت‌کنندگان دارند و سهم افراد 58 تا 64 سال بسیار اندک است. 33 درصد شرکت‌کنندگان مسلط به زبان انگلیسی هستند و 77 درصد دیگر آشنایی با این زبان ندارند. همچنین از میان 36 هزارنفری که در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند 49 درصدشان به‌عنوان کارشناس در محیط کاری خود فعالیت می‌کنند، 25 درصدشان به‌عنوان مدیر و 25 درصد هم سرپرست واحد خود هستند. همچنین 52 درصد شرکت‌کنندگان دارای مدرک تحصیلی کارشناسی هستند، 37 درصد فوق‌لیسانس دارند و سه درصد دکترا، هشت درصد هم در دیگر رده‌های تحصیلی هستند. تعداد افرادی که از دانشگاه دولتی فارغ‌التحصیل شده‌اند تقریباً برابر با فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد است. به این ترتیب که 40 درصد افراد فارغ‌التحصیل دانشگاه سراسری‌اند و 39 درصد دانشگاه آزاد. 21 درصد باقیمانده هم مدرک تحصیلی خود را از دیگر دانشگاه‌ها دریافت کرده‌اند که نکته قابل توجهی است.
بیشترین تعداد افراد حاضر در این نظرسنجی معادل 21 درصد شرکت‌کنندگان دارای سابقه کاری یک تا سه سال هستند. 18 درصد، بین سه تا پنج سال سابقه فعالیت دارند. یک درصد افراد هم دارای سابقه کاری 30 سال به بالا هستند. پس شاید بتوان گفت بخش مهمی از این گزارش شامل اطلاعات افراد 28 تا 30 سال با مدرک کارشناسی و دارای سابقه کاری یک تا سه سال هستند.

مشخصات محل کار شرکت‌ها
جامعه آماری شرکت‌کنندگان بسیار گسترده است و دامنه آن از شرکت‌های تولیدی و نفت و گاز تا شرکت‌های ساختمانی و کالای مصرفی و مخابرات و بانک و مدارس را دربر می‌گیرد. اندازه سازمان‌هایی که افراد در آن کار می‌کنند هم متنوع است. نیمی از این افراد در سازمان‌هایی کار می‌کنند که دارای 100 تا 500 نفر کارکن هستند. یعنی شرکت‌های بزرگی محسوب می‌شوند. 65 درصد این افراد در شرکت‌های خصوصی کار می‌کنند و 31 درصد هم در شرکت‌های دولتی. سهم کارکنان شرکت‌های خارجی در این نظرسنجی هم حدود چهار درصد است. محل کار 61 درصد افراد هم تهران و 39 درصد دیگر در شهرستان است.

سطح تحصیلات
یکی از معیارهای مهم تعیین دستمزد افراد سطح تحصیلات آنان است. بر اساس این گزارش دریافتی افراد با تحصیلات فوق‌لیسانس به طور متوسط 15 درصد بالاتر از افراد با تحصیلات لیسانس است. این اختلاف در میان مشاغل مختلف متفاوت است. اما مدیران مالی که دارای تحصیلات فوق‌لیسانس هستند 43 درصد بیش از دیگر مدیران مالی‌ای حقوق دریافت می‌کنند که تنها تا مقطع لیسانس تحصیل کرده‌اند. پس از مدیران مالی، بیشترین اختلاف حقوق مربوط به مدیران فنی است که حقوق‌شان 33 درصد بیش از همتایان کاری‌ای است که تحصیلات لیسانس دارند. این اختلاف در مورد سرپرست تحقیق و توسعه بازار 29 درصد، کارشناس مالی و مدیر شبکه 25 درصد و مهندس ارشد عمران 20 درصد است. سطح تحصیلات اما در میزان دریافتی مسوولان خرید، کارشناسان فروش و سرپرستان منابع انسانی کمتر سن اختلاف را ایجاد کرده.

نوع دانشگاه
دریافتی افرادی که مدرک تحصیلی خود را از دانشگاه‌های دولتی گرفته‌اند به طور متوسط 16 درصد بیشتر از افرادی است که فارغ‌التحصیل دیگر دانشگاه‌ها هستند. این اختلاف در میان مدیران منابع انسانی، سرپرستان تحقیق و توسعه و کارشناسان شبکه بیش از بقیه است. اما تاثیر نوع دانشگاه در دریافتی مدیران کارگاه، مسوولان خرید و تحلیلگران ارشد چندان زیاد نیست.

جنسیت
به طور متوسط دریافتی زنان نسبت به مردان در مشاغل و سمت‌های مشابه 23 درصد کمتر است. اختلاف دریافتی به‌صورت میانگین برای مدیران خانم 36 درصد و برای کارشناسان خانم 28 درصد کمتر از آقایان است. مدیران پروژه زن 33 درصد کمتر از مدیران پروژه مرد دستمزد می‌گیرند. دریافتی مهندسان عمران زن 30 درصد کمتر از مهندسان عمران مرد است. جنسیت، در دریافتی مشاغلی مانند مدیران خرید، تحلیلگران ارشد و کارشناسان بازرگانی تاثیر چندانی نداشته است.

تسلط به زبان دوم
معیار تسلط به زبان انگلیسی هم در میزان دریافتی ماهانه افراد تاثیر دارد. دریافتی افراد مسلط به زبان انگلیسی به طور متوسط 16 درصد بالاتر از افرادی است که به زبان انگلیسی تسلط ندارند. این اختلاف به صورت میانگین برای مدیران به 20 درصد و برای کارشناسان به 13 درصد می‌رسد. تسلط و عدم تسلط به زبان انگلیسی در حقوق دریافتی مدیران مالی تاثیر 38‌درصدی دارد. این تاثیر در مورد کارشناسان شبکه 25 درصد است. دانستن زبان انگلیسی اما در میزان دریافتی مهندسان مکانیک و سرپرستان منابع انسانی کمترین تاثیر را دارد.

میزان افزایش حقوق
اگرچه تصور اولیه این است که شرکت‌های دولتی حقوق بیشتری به کارمندان خود می‌دهند یا افزایش حقوق سالانه آنها بیشتر است اما گزارش ایران تلنت خلاف این تصور را نشان می‌دهد. متوسط افزایش حقوق در ابتدای سال 1394‌، در شرکت‌های دولتی 21 درصد و در شرکت‌های خصوصی 25 درصد بوده است. حقوق برنامه‌نویسان شاغل در بخش خصوصی 30 درصد بیشتر از همتایان خود در شرکت‌های دولتی افزایش یافته است. همچنین سرپرستان تحقیقات بازار در شرکت خصوصی 29 درصد بیشتر از شرکت‌های دولتی مشمول افزایش دستمزد سالانه شده‌اند. این اختلاف حتی در مورد منشی و کارمند اداری هم قابل توجه است. یعنی حقوق صاحبان این مشاغل در شرکت‌های خصوصی 20 درصد بیشتر از همتایان دولتی خود افزایش داشته است. همچنین این گزارش نشان می‌دهد در سال 1394 افراد با تغییر شرکت، دریافتی بیشتری داشته‌اند. اما وضعیت افراد مختلف متفاوت بوده است. حقوق افرادی که به استخدام شرکت جدیدی درآمده‌اند 38 درصد افزایش یافته، افرادی که در شرکت خود سمت جدیدی گرفته‌اند 30 درصد افزایش حقوق داشته‌اند و افرادی که در همان شرکت و شغل قبلی مانده‌اند 22 درصد افزایش حقوق داشته‌اند. با این همه میزان رضایت افراد از مشاغلی که دارند کمتر شده است. مقایسه آمارهای سال 1394 با سال گذشته نشان می‌دهد میزان رضایت شاغلان از وضعیت کاری خود حدود شش درصد کاهش پیدا کرده و تلاش افراد برای ارتقای شغلی به میزان 9 درصد افزایش داشته است. 36 درصد افراد حاضر در این نظرسنجی اعلام کرده‌اند در جست‌وجوی شغل جدید هستند. 33 درصد در تلاشند تا شغل خود را ارتقا دهند، 11 درصد می‌خواهند کسب و کار شخصی راه بیندازند، هشت درصد قصد مهاجرت دارند و تنها 11 درصد از وضعیت شغلی خود راضی هستند. آن هم افرادی که دریافتی‌شان بیشتر از دیگران است. چون آمارها نشان می‌دهد کارشناسانی که حدود 33 درصد بالاتر از عرف بازار دریافت می‌کنند، از وضعیت فعلی خود راضی هستند.

چه کسی چقدر حقوق می‌گیرد؟
در این گزارش میزان دریافتی افراد در سه رده کارشناسی، سرپرست و مدیر منتشر شده است. میزان دریافتی هر یک از مشاغل بر اساس سابقه کار، سایز شرکت و حوزه فعالیت افراد متفاوت است آنچه در جدول زیر منتشر می‌شود اطلاعات کلی و میانگین دریافتی افراد در 22 گروه شغلی است.