جبران اشتباهات

جمیل علیزاده شایق/دبیر انجمن برنج کشور

در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی کنترل و نظارت بر حفاظت از اراضی حاصلخیز شمال کشور آغاز شد. در سال‌های 1360 و 1361 قانون جلوگیری از تخریب اراضی سبز به تصویب مجلس رسید و مدیران محلی به شدت برای اجرای این قانون تلاش کردند به گونه‌ای که تا مدت‌ها تبدیل و تخریب اراضی حاصلخیز شمال کشور متوقف شد. اما هر زمانی که مجریان قانون در پیگیری این روند سهل‌انگاری کردند اجرای قانون به فراموشی سپرده شد. طوری که در هشت سال گذشته تخریب اراضی و جنگل‌های طبیعی شمال کشور شایع شد و روندی صعودی به خود گرفت. به نظر می‌رسد علت بروز این پدیده بیش از هر چیز دلایل اقتصادی باشد. چرا که تاکنون در زمینه حفظ و حراست از منابع طبیعی و زمین‌های حاصلخیز فقط شعار داده شده است. حمایت از برنجکاران شمال کشور نمونه‌ای از این غفلت است. در این بخش مدت‌ها برای دستیابی به خودکفایی و کاهش واردات تلاش شد تا سطح کشت ارقام پر‌محصول توسعه پیدا کند. طراحی مکانیسم صحیح خرید ارقام پر‌محصول قطعاً یکی از راه‌های حمایتی از این بخش است. برخلاف این تصور دولت در شهریورماه سال گذشته قیمت خرید برنج شالیزارهای شمالی در شهریور‌ماه امسال را (درست یک سال زودتر از موعد خرید محصول) اعلام کرد. در حالی که سال‌های گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت اواخر اسفندماه قیمت خرید تضمینی برنج را اعلام می‌کرد که این سبب می‌شد برنجکاران فرصتی برای انتخاب ارقام پر‌محصول نداشته باشند اما امسال قیمت خرید تضمینی برنج در شهریور‌ماه اعلام شد. با وجود افزایش مستمر قیمت‌ها و هزینه‌های تولید نمی‌توان در چنین زمانی برای یک سال بعد تصمیم گرفت و قیمت تضمینی مناسبی اعلام کرد. از آنجا که قیمت خرید تضمینی با توجه به شرایط تولید و بازار باید به موقع اعلام شود، بهترین زمان برای اعلام خرید تضمینی برنج، دهه دوم بهمن‌ماه هر سال است تا کشاورزان فرصت کافی برای انتخاب ارقام مناسب و پر‌محصول در شالیزارهای خود داشته باشند. سال گذشته وضعیت تولید برنج از نظر کمی و کیفی به دلیل آفتاب شدید و بارش به موقع و مناسب، بهتر از سال‌های گذشته بود اما شالیکاران نتوانستند بخشی از برنج برداشت‌شده خود را برای فروش در آذر و دی‌ماه نگه دارند تا سود بیشتری نصیب‌شان شود و این سبب شد تا سود ناشی از افزایش قیمت‌ها که متاثر از افزایش نرخ ارز بود به جیب دلالان و واسطه‌ها برود. این شرایط در وضعیت کنونی این نگرانی را به وجود می‌آورد که کشاورزان با دلسرد شدن از افزایش درآمدها، سطح کشت ارقام پر‌محصول را کاهش دهند که نهایتاً منجر به کاهش تولید محصولات کشاورزی خواهد شد. به این ترتیب در چنین وضعیتی تمایل کشاورزان برای تبدیل زمین‌های کشاورزی خود به ساختمان و ویلا طبیعی به نظر می‌رسد. زمانی که کشاورزی در محیط پیرامون خود تعداد زیادی از زمین‌های تبدیل‌شده به خانه و ویلا را مشاهده می‌کند و نگاهی به درآمد خود از محل کشت محصولات کشاورزی می‌اندازد به تقلید از رفتار سایر کشاورزان ترغیب می‌شود. متاسفانه در چند سال گذشته هیچ برخوردی با کشاورزانی که زمین حاصلخیز خود را به ساختمان تبدیل می‌کنند و هیچ حمایتی از کشاورزانی که ارقام پر‌محصول کشت می‌کنند، نشده است. این در حالی است که مجری مصوبات هیات دولت در این بخش در تمامی استان‌ها، استانداری‌ها هستند که با وجود شیوع چنین شرایطی باید قانون جلوگیری از تخریب اراضی را اجرایی کنند. پیشنهادهای زیادی برای جلوگیری از این وضعیت قابل ارائه است. یکی از این روش‌ها الگوبرداری از شیوه‌های حمایت و ساماندهی کشاورزان در کشورهایی همچون ژاپن و کره جنوبی است. در این کشورها دولت برای حمایت از کشاورزانی که ارقام پر‌محصول مثل برنج کشت می‌کنند یارانه پرداخت می‌کند. یعنی حتی با پرداخت هزینه اضافی سعی می‌کند وضعیت کشاورزان را تثبیت و از تبدیل اراضی حاصلخیز جلوگیری کند. در حالی که در کشور ما نه‌تنها چنین هزینه‌ای پرداخت نمی‌شود بلکه روش‌های حمایتی جزیی نیز اجرایی نمی‌شود. به همین دلیل به نظر می‌رسد باید استانداری‌ها، سازمان جهاد کشاورزی و سایر مسوولان دلسوزانه‌تر به این موضوع وارد شوند.