محصولات آلوده قابل اعتنا نیستند

ما برای اینکه یک تولید مطمئن و عملکرد مناسب داشته باشیم و برای اینکه امنیت غذایی را تامین کنیم، نیازمند مصرف کود هستیم. یکی از این کودها هم کود اوره است. تاکنون برای رسیدن به عملکردی که در اهداف برنامه پیش‌بینی شده، نیاز به چیزی حدود شش میلیون تن کود اوره است. اما آنچه تاکنون و در سالیان مختلف تامین شده حدود یک‌سوم این مقدار است. پس هنوز ما آن مقدار کودهایی که برای رسیدن به عملکرد ایده‌آل خود نیاز داشتیم، تامین نکرده‌ایم. اما ما منکر این هم نیستیم که در بعضی از جاها بد‌مصرفی اتفاق می‌افتد، یعنی کشاورزی که باید سه کیسه اوره مصرف کند، به دلیل افزایش تناژ محصول، توان مالی و تفکرات غلطش کودی بیش از آنچه توصیه‌شده، مصرف می‌کند. پس نمی‌توان گفت در کل کشور کود اوره زیادی مصرف می‌شود. چون آمار به ما نشان می‌دهد یک‌سوم کود اوره‌ای که ما نیاز داریم، تامین می‌کنیم. در ضمن بد‌مصرفی هم در بین بعضی از کشاورزان اتفاق می‌افتد. بدین ترتیب در برخی محصولات و برخی مناطق احتمال آلودگی به نیترات وجود دارد. در شمال کشور با توجه به اینکه سطح آب‌های زیرزمینی بالاتر از مناطق دیگر است؛ استفاده کود اوره نیز امکان آب‌شویی و ورود نیترات به آب‌های زیرزمینی و جذبش توسط محصولات را تقویت می‌کند؛ یعنی در برخی مناطق شمال کشور احتمال آلودگی محصولاتی همچون برنج به نیترات نسبت به سایر نقاط کشور بیشتر است. ولی این یک احتمال است و مربوط به همه مناطق نیست. مثلاً ما در جنوب تهران و در خوزستان تحقیقات مختلفی کردیم که نشان داده محصولات آنها هیچ مشکلی ندارد. ولی در بعضی از مناطق و در بعضی از مزارع و در بعضی از نتایج دیدیم که میزان نیترات محصولات آنها بالاتر از حد مجاز است، اما تعداد آن مزارع خیلی کم است. بنابراین باید منصفانه سخن بگوییم یعنی بگوییم برخی نقاط آلودگی دارند و آلودگی آنها را به کل محصولات تعمیم ندهیم.

هیچ مطالعه جامعی نداریم

تاکنون هیچ نهادی هیچ مطالعه جامعی را که تعداد کافی‌ای نمونه را با روش‌های مناسب و قابل تعمیم به کل جامعه، انجام نداده است. نه ما، نه موسسه استاندارد و نه وزارت بهداشت این کار را انجام نداده است، تاکنون هر چه انجام شده مطالعات مختلفی است که به صورت محلی یا با اهداف متفاوت صورت گرفته است. در سال‌های اخیر همه به وضعیت کشت محصولات در جنوب تهران حساس شده‌اند؛ چون یک بار چند محصول منطقه را آزمایش کردند و آن را به کل محصولات منطقه تعمیم دادند. در حالی که ما محصول سالم تولید می‌کنیم. البته ممکن است در بین محصولات سالم برخی محصولات سالم نباشند و نیترات‌شان بالاتر از حد مجاز باشد. ولی ما مدعی تولید محصول سالم هستیم و معتقدیم مردم همه چیز بخورند چون تعداد محصولات مشکل‌دار هم آنقدر اندک است که نیازی نیست وارد بحث آنها شد. البته ما این محصولات را نادیده نمی‌گیریم، بلکه آنها را کنترل می‌کنیم. آنچه اکنون اتفاق افتاده افزایش آلاینده‌ها در بعضی مناطق است. مثلاً برخی مناطق و برخی مزارع سیب‌زمینی و پیاز ما نیتراتی در حد غیرمجاز دارند، ولی این در یکی یا دو مزرعه بوده است و نباید آن را به کل مزارع و کل استان تعمیم دهیم. پس نباید در جامعه نگرانی ایجاد کنیم تا مردم محصول سالم را هم نخورند. آیا همه یخچال‌های سایدی که مردم می‌خرند سالم است و کالای خرابی بین آنها وجود ندارد؟ چرا وجود دارد ولی همه یخچال‌های ساید مشکل ندارند. البته این قیاسی مع‌الفارق بود. در واقع ما می‌خواهیم مردم بدانند آمار و اطلاعات ما نیازمند یک مطالعه جامع با پراکنش مکفی و روش مناسب است تا بتوانیم این آمار را به مردم ارائه کنیم. موضوع تهیه آمار جامع کیفیت محصولات کشاورزی نیز هم در شورای عالی سلامت و هم در شورای شهر تهران مطرح شده است. در واقع طرح‌هایش آماده است و در صورت تصویب و تامین منابع اعتباری‌اش اجرای طرح شروع می‌شود. در آن مقطع ما می‌توانیم با دقت و با صراحت کامل آنچه واقعیت است را بگوییم. ما قصد کتمان حقایق را نداریم. اگر محصولات ما آلوده باشند واقعاً اعلام می‌کنیم و راه‌های جلوگیری از تولید آنها را نیز دنبال می‌کنیم، ولی اگر محرز شود که آلوده نیست که ان‌شاءالله این گونه است؛ آن را نیز مطرح می‌کنیم.

همه کاهوها آلوده نیستند

استانداردهای محصولات کشاورزی موجود در کشور اغلب برگردان یا ترجمه استانداردهای کشورهای اروپایی و آمریکایی است؛ در حالی که شرایط مملکت ما با شرایط حاکم بر آن کشورها متفاوت هست. البته ما نمی‌گوییم کار آنها اشتباه است. ولی اگر مثلاً عدد A در اروپا به عنوان استاندارد یا حد مجاز محسوب می‌شود، لزوماً نباید در ایران نیز این طور باشد، پس ما نیاز به استانداردسازی و بومی‌سازی نیز داریم. میزان تولید و سبد غذایی ما با اروپا و آمریکا متفاوت است. نکته دیگر اینکه گاهی برداشت‌ها از منابع اصلی متفاوت است و گاهی در برخی دخل و تصرف می‌شود. به همین دلیل دیده شده یک گزارشی مبنایش یکی است، ولی برداشت‌های آن متفاوت و گاهی متناقض است. نمی‌گویم تفاوت در همه استانداردهای موجود هست، ولی گاهی امکان اختلاف در مقیاس اندازه‌گیری وجود دارد. البته نکته دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه برخی محققان از مناطقی که احتمال آلودگی در آن مناطق بیشتر است، آزمایش می‌گیرند. مثلاً ما مزرعه‌ای داریم که از کنارش فاضلابی رد می‌شده و احتمال می‌دهیم از آن فاضلاب هم آبیاری شده است. پس زمانی که از آن منطقه نمونه بر‌می‌داریم، آلودگی محصولات تولیدی نسبتاً طبیعی است. ولی قطعاً چهارتا مزرعه آن طرف‌تر که از آب سالم استفاده می‌کنند، محصولی سالم تولید می‌کنند. بنابراین ممکن است یک نمونه ما از محصولی مثل کاهو در منطقه آلوده باشد، ولی قابل تعمیم به کل منطقه نباشد. اینها ملاحظاتی است که در گزارش‌های آماری در مورد بحث آلودگی محصولات حتماً باید رعایت شود. اکنون همه مطالعات ما محلی است و نه جامع. اگر تاکنون مطالعات جامعی وجود ندارد به این دلیل است که مطالعات جامعی صورت نگرفته است. در نهایت سازمان متولی ممکن است به دلیل کمبود اعتبار نتوانسته باشد، این کار را انجام دهد. شاید هم نهاد قانونگذار مجریان امر را موظف نکرده که این کار را انجام دهند. اما الان هم قانونگذار روی کیفیت محصولات و هم دولت روی آن حساس شده؛ بنابراین به دنبال بودجه‌ای ویژه‌ برای اختصاص دادن به آن هستند و می‌گویند طرح اصلاح کیفیت را اجرا کنید.