آزمون بازار

فروش خودروهای داخلی با تسهیلات 25 میلیون‌تومانی بالاخره از اواسط هفته گذشته آغاز شد تا بازار خودرو در معرض آزمونی بزرگ قرار گیرد؛ آزمونی که شاید بتوان آن را ملاک و معیاری برای سنجش جاذبه و دافعه این «بازار» به حساب آورد.

ماه‌هاست بازار خودرو ایران در رکودی سنگین به سر می‌برد و خرید و فروش آنقدر پایین آمد که نفس خودروسازان بزرگ کشور به شماره افتاد. خودروسازانی که تا اوایل امسال روزی پنج هزار دستگاه تیراژ داشتند، تا همین چند روز پیش به روزی 600، 700 دستگاه نیز قانع شده بودند.

همین افت شدید تولید بود که دولت را به فکر انداخت تا به واسطه تسهیلاتی 25 میلیون‌تومانی، بازار خودرو را تحریک کند و جان تازه‌ای به دومین صنعت بزرگ کشور بدمد. اما آیا بازار خودرو با این تسهیلات جان خواهد گرفت؟ اصلاً تاثیر تسهیلات 25 میلیون‌تومانی بر بخش‌های مختلف بازار خودرو چه خواهد بود؟ چه اتفاقی برای خودروهای دست‌دوم رخ می‌دهد؟ و وارداتی‌ها؛ آنها را چه خواهد شد؟

به اعتقاد کارشناسان، برخورد بازار خودرو با تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، تا حد زیادی نشان خواهد داد مشکل مردم با این بازار چیست که ماه‌هاست سراغی از آن نمی‌گیرند. کارشناسان بر این باورند که میزان استقبال مشتریان از تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، آزمونی بزرگ برای بازار خودرو به شمار می‌رود و نشان می‌دهد این بازار قصد خروج از رکود را دارد یا نه.

شرایط خرید خودرو تسهیلاتی

پیش از آنکه پاسخ پرسش‌های بالا را بدهیم، نگاهی می‌اندازیم به جزییات فروش خودرو با تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، تا مشخص شود نحوه خرید خودرو با استفاده از این تسهیلات، به چه شکل است.

طبق ساز و کار در نظر گرفته‌شده برای تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، مشتریان هیچ نیازی به مراجعه به بانک ندارند، زیرا فرآیند پرداخت تسهیلات، میان خودروسازان و بانک‌ها انجام خواهد شد. با این حساب، متقاضیان استفاده از تسهیلات موردنظر می‌توانند با مراجعه به نمایندگی‌های خودروسازان، نسبت به ثبت‌نام خودرو موردنظر خود اقدام کرده و معادل 80 درصد قیمت خودرو و تا سقف 25 میلیون تومان، تسهیلات دریافت کنند.

به عبارت بهتر، مشتریان هنگام ثبت‌نام، 80 درصد قیمت خودرو را تا سقف 25 میلیون تومان، تسهیلات دریافت می‌کنند و مابقی مبلغ را خود می‌پردازند.

هر چند بانک مرکزی ابتدا گفت مدت بازپرداخت تسهیلات 25 میلیون‌تومانی خودرو، هفت‌ساله است، اما بعداً آن را به چهار سال کاهش داد تا به گفته کارشناسان، عملاً از انگیزه بخشی از مشتریان برای استفاده از این تسهیلات، کاسته شود.

بانک مرکزی اگرچه دست خودروسازان را برای هفت‌ساله کردن بازپرداخت تسهیلات باز گذاشت، اما وقتی اعلام کرد تنها چهار سال آن را تضمین می‌کند، خودروسازها نیز زیر بار نرفته و اعلام کردند مدت بازپرداخت تسهیلات 25‌میلیونی، چهار سال است، نه هفت سال.

با این شرایط، مشتریانی که از تسهیلات 25 میلیون‌تومانی با بازپرداخت چهارساله استفاده می‌کنند، باید ماهانه 708 هزار تومان قسط بپردازند، حال آنکه اگر مدت بازپرداخت، هفت‌ساله باقی می‌ماند، اقساط مربوطه کمتر از 500 هزار تومان بود. به اعتقاد کارشناسان، چهارساله شدن مدت بازپرداخت تسهیلات خودرو عملاً شاید سبب ریزش متقاضیان شود، چه آنکه خیلی‌ها توان پرداخت ماهی 708 هزار تومان را ندارند و این موضوع برای خودروسازانی که محصولات‌شان در پارکینگ‌ها خاک می‌خورد، خبر خوبی نیست.

هر چه هست، طبق روشی که ایران‌خودرو به کار گرفته، امکان فروش خودرو با اقساط یک‌ساله، دوساله، سه‌ساله و چهارساله وجود دارد و مشتریان اگر از روش فروش چهارساله استفاده کنند، باید 12 چک به مبلغ یکسان، تحویل این شرکت بدهند. به عنوان مثال، در فروش چهارساله برای پژو405 بنزینی، مبلغ پیش‌پرداخت شش میلیون و 670 هزار تومان بوده و مشتریان باید 12 چک هر کدام به مبلغ دو میلیون و 644 هزار تومان و با زمان وصول چهارماهه، در اختیار ایران‌خودرو بگذارند.

از سایپا هم خبر می‌رسد که این شرکت فروش تسهیلاتی خود را با چهار طرح یک‌ساله، دوساله، سه‌ساله و چهارساله آغاز کرده و به فراخور هر یک از آنها، مبلغ اقساط و تعداد چک‌های دریافتی از مشتریان متفاوت است. بر این اساس، در صورت استفاده از تسهیلات چهارساله، مشتریان باید هشت چک با بازه زمانی پرداخت شش‌ماهه، در اختیار سایپایی‌ها قرار دهند و مبلغ چک‌ها نیز بسته به نوع خودرو تعیین می‌شود.

امتحانی که بازار پس می‌دهد

با توجه به شرایط و ساز و کار در نظر گرفته‌شده برای پرداخت تسهیلات 25 میلیون‌تومانی خودرو، مشتریان بین یک تا چهار سال زیر بار قسط خواهند رفت و حداقل ماهی 708 هزار تومان نیز باید قسط بپردازند. به اعتقاد کارشناسان، هر چند چهارساله شدن بازپرداخت تسهیلات، احتمالاً انگیزه بخشی از مشتریان را برای استفاده از تسهیلات 25 میلیون‌تومانی کم کرده، اما در عوض این موضوع سبب شده سود نهایی تسهیلات موردنظر، چند میلیون تومان کاهش پیدا کند. با این حساب، این اتفاق شاید بتواند به نوعی چهارساله شدن بازپرداخت تسهیلات 25 میلیون‌تومانی را جبران کند.
از آن سو اما ظاهراً اعتباری که برای تسهیلات 25 میلیون‌تومانی در نظر گرفته شده، معادل 100 هزار خودرو است که علاوه بر سه خودروساز بزرگ کشور (شامل ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو) برخی از خودروسازان بخش خصوصی را نیز در بر می‌گیرد. البته آن‌طور که معاون اعتبارات بانک مرکزی عنوان کرده، پرداخت تسهیلات خودرو به طور ناگهانی متوقف نمی‌شود، با این حساب امکان دارد تسهیلاتی جدید به بازار خودرو تزریق شود و در اختیار متقاضیان قرار گیرد. به گفته برخی منابع آگاه، دولت به خودروسازان وعده داده پس از اتمام فاز اول پرداخت تسهیلات، امکان پرداخت 100 هزار فقره دیگر نیز وجود دارد. در این شرایط، هم دولت و هم خودروسازان بسیار امیدوارند که تزریق تسهیلات 25‌میلیونی، رکود بازار را بشکند و چرخ‌های تولید را روغن‌کاری کند؛ اتفاقی که ظاهراً از اواسط هفته گذشته به تدریج در حال رخ دادن است.

آن‌طور که از نمایندگی‌های فروش خودروسازان خبر می‌رسد، مشتریان زیادی به خصوص در روزهای ابتدایی، برای شرکت در طرح فروش تسهیلاتی خودرو قدم پیش گذاشتند تا خودروسازان پس از ماه‌ها طعم شیرین «رونق فروش» را بچشند. تاثیر تسهیلات 25 میلیون‌تومانی به حدی بوده که در همان یکی دو روز ابتدایی، بیش از 20 هزار خودرو پیش‌فروش شده است. اگرچه بانک مرکزی اعلام کرده ارائه تسهیلات موردنظر را تا اردیبهشت 95 ادامه می‌دهد، اما به اعتقاد فعالان صنعت خودرو، استقبال مشتریان نشان می‌دهد که این تسهیلات در عرض دو سه هفته تمام خواهد شد.

به گفته کارشناسان، هرچند شلوغی روزهای ابتدایی نمایندگی‌های خودروسازان، تا حدی طبیعی بوده، اما مشتریان (به خصوص آنها که به دلیل کمبود نقدینگی امکان خرید خودرو را نداشته‌اند) در روزهای آینده نیز میهمان نمایندگی‌ها خواهند شد تا از فرصت به وجود آمده استفاده کنند.

روغن‌کاری چرخ‌های تولید

اما آن‌طور که خودروسازان می‌گویند، همزمان با آغاز فروش تسهیلاتی خودرو، تیراژ نیز افزایش یافته و این می‌تواند خبری خوش برای دولت باشد، زیرا امیدواری‌ها برای اثرگذاری مثبت خودروسازی در رشد اقتصادی کشور، افزایش خواهد یافت.

با وجود این البته برخی کارشناسان معتقدند تسهیلات 25 میلیون‌تومانی نمی‌تواند تضمینی باشد برای بالا ماندن تیراژ خودروسازان، چه آنکه این تسهیلات بالاخره تمام می‌شود و با این حساب محرک اصلی رونق این روزهای بازار خودرو، از بین خواهد رفت. از آنجا که یکی از دلایل اصلی رکود بازار خودرو، کمبود نقدینگی است، بنابراین با تمام شدن تسهیلات 25‌میلیونی، عملاً انگیزه و توان خرید خودرو به شدت افت خواهد کرد و آنگاه احتمالاً دوباره خودروسازان می‌مانند و پارکینگ‌های پر از محصول‌شان.

بدون شک یکی از نیات اصلی دولت از پرداخت تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، بیرون کشیدن خودروسازان کشور از زیر آوار رکود به واسطه تحریک تقاضا در بازار است. اما آیا این تسهیلات که محدود است و موقت، توانایی احیای غول‌های جاده مخصوص را دارد؟

هر چند برخی کارشناسان معتقدند تسهیلات موردنظر می‌تواند سبب تحرک تولید خودروسازان شود، اما در مقابل برخی دیگر از کارشناسان معتقدند اثرگذاری آن مقطعی بوده و تنها به خالی شدن پارکینگ‌ها می‌انجامد.

آن‌طور که کارشناسان موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت، در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای اقتصاد» عنوان کرده‌اند، «تسهیلات 25 میلیون‌تومانی» تنها می‌تواند سبب فروش خودروهای در پارکینگ‌مانده خودروسازان شود، اما توانایی جبران عقب‌ماندگی چند ماه اخیر خودروسازان را ندارد.»

این اظهارات در شرایطی عنوان می‌شود که برخی فعالان صنعت خودرو نظری مخالف داشته و به «دنیای اقتصاد» گفته‌اند «تسهیلات 25‌میلیونی به دلیل افزایش قدرت خرید مشتریان، سبب رونق بازار خواهد شد». به گفته آنها، «چون یکی از مولفه‌های مهم در تولید خودرو، وجود تقاضا در بازار است؛ بنابراین بار دیگر شاهد افزایشی شدن روند تولید خودرو و در نتیجه، جبران عقب‌ماندگی ماه‌های گذشته خواهیم بود». با توجه به اظهارات کارشناسان، به نظر می‌رسد اتفاق محتمل و حداقل پس از تزریق تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، خلوت شدن پارکینگ خودروسازان برای مدتی نه چندان طولانی است، چه آنکه دولت نیز به جاده‌مخصوصی‌ها همین پیغام را داده است. به گفته منابع آگاه، دولت به خودروسازان گفته در مرحله اول 100 هزار فقره تسهیلات 25 میلیون‌تومانی ارائه می‌دهد تا پارکینگ‌هایشان خالی شود و در ادامه امکان تزریق 100 هزار فقره وام دیگر نیز وجود دارد.

رکود میهمان بازار دست‌دوم‌ها

اما هر چه خبر از رونق گرفتن بازار خودروهای صفر به گوش می‌رسد، در بازار دست‌دوم‌ها صحبت از رکود است. از روزی که خبر تسهیلات 25 میلیون‌تومانی منتشر شد، بازار خودروهای دست‌دوم در رکودی سنگین‌تر از قبل فرو رفت و حالا هم که این تسهیلات توانسته خرید و فروش خودروهای صفر را رونق بدهد، پیش‌بینی می‌شود دست‌دوم‌ها بیشتر و بیشتر در رکود فرو بروند.

به اعتقاد کارشناسان، بسیاری از مشتریانی که پیشتر قصد داشتند خودرو کارکرده بخرند، پس از اعلام خبر تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، از تصمیم خود منصرف شده و به سمت خودروهای صفر کشیده شدند. کارشناسان بر این باورند که بخشی از همین مشتریانی که از هفته گذشته در طرح فروش تسهیلاتی خودرو شرکت کرده‌اند، قبلاً قصد خرید دست‌دوم‌ها را داشته‌اند، اما ترجیح داده‌اند با استفاده از موقعیت ایجاد‌شده (ارائه تسهیلات 25 میلیون‌تومانی)، خودرو صفر خریداری کنند. به عبارت بهتر، بسیاری از مشتریان وقتی متوجه شدند می‌توانند با چهار پنج میلیون تومان صاحب خودرو نو شوند، قید خرید دست‌دوم‌ها را زدند و از همین رو بازار این نوع خودروها بخش قابل توجهی از هوادارانش را از دست داد. البته قطعاً هنوز هم خیلی‌ها به دلیل آنکه نمی‌توانند یا نمی‌خواهند زیر بار قسط بروند، مشتری خودروهای دست‌دوم هستند و اتفاقاً از آنجا که احتمال کاهش قیمت این خودروها وجود دارد، فرصتی مناسب (برای خرید) پیش روی آنها قرار خواهد گرفت.

هرچه هست، اتفاق محتمل در بازار خودروهای کارکرده، سنگین‌تر شدن رکود است و شاید این سنگینی سبب کاهش قیمت در این بازار نیز بشود، مخصوصاً اینکه دست‌دوم‌ها هرچه فروش نروند، خود به خود به دلیل قدیمی شدن پلاک‌شان (در صورت فروش نرفتن طولانی‌مدت)، دچار افت قیمت خواهند شد.

وارداتی‌ها هم تسهیلات می‌دهند؟

سری هم به بازار خودروهای وارداتی و مونتاژی بزنیم؛ بازارهایی که اوضاع خوبی در خرید و فروش ندارند و سنگینی رکود را مدت‌هاست حس می‌کنند. هر چند تسهیلات 25‌میلیونی هیچ ارتباطی به خودروهای وارداتی ندارد، اما مونتاژی‌های متعلق به بخش خصوصی، امکان استفاده از تسهیلات موردنظر را پیدا کردند. این در حالی است که به اعتقاد برخی کارشناسان، بسیاری از مشتریان، خودروهای داخلی را به مونتاژی‌ها ترجیح می‌دهند، زیرا اولاً بیشتر محصولات مونتاژی، چینی هستند و دوماً قیمت بالایی نیز دارند. هرچند برخی از خودروسازان خصوصی وامی اضافه بر سازمان در نظر گرفته‌اند، اما از آنجا که مشتریان مجبورند دو جا قسط بدهند، خیلی‌ها توان آن را ندارند و احتمال کشیده شدن‌شان به سمت خودروهای داخلی بیشتر است.

در مورد خودروهای وارداتی نیز اگرچه تسهیلات 25 میلیون‌تومانی اثری روی بازار این خودروها ندارد، اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، این موضوع شاید سبب شود واردکنندگان نیز به سمت پرداخت چنین تسهیلاتی (البته در قالب‌های بزرگ‌تر) به مشتریان خود بروند. اگر این اتفاق رخ بدهد، شاید بتوان بخشی از مشتریان خودروهای وارداتی را نیز به بازار برگرداند یا حتی مشتریانی جدید برای این بازار دست و پا کند.