نگاهی به طرح ضربتی تامین بنزین از واحدهای پتروشیمی در دولت دهم
خودکفایی ۴۸ ساعته
طرح خودکفایی ۴۸ساعته جهت تامین بیش از ۲۰ میلیون لیتر بنزین و گازوئیل که در سال ۱۳۸۸ توسط یکی از کارشناسان شرکت ملی صنایع پتروشیمی ارائه شد و با موافقت مسعود میرکاظمی در تابستان ۱۳۸۹ اجرایی شد
طرح خودکفایی 48ساعته جهت تامین بیش از 20 میلیون لیتر بنزین و گازوئیل که در سال 1388 توسط یکی از کارشناسان شرکت ملی صنایع پتروشیمی ارائه شد و با موافقت مسعود میرکاظمی در تابستان 1389 اجرایی شد، یکی از نقاط مهم کارنامه عملکرد دولت دهم در بخش تامین سوخت خودروهای کشور و یکی از طرح‌های بحث‌برانگیز تاریخ صنعت نفت کشورمان است. در آن زمان، یکی از مدیران ارشد صنعت نفت اعلام کرد دشمن برای تحریم فروش بنزین به ایران، دو سال برنامه‌ریزی و جوسازی و محاسبه کرده است و آنها دو سال تمام روی این طرح کار کردند و با کشورها و سازمان‌های مختلف هماهنگ کردند تا ایران را در شرایط بحرانی قرار دهند، اما همه نقشه‌های آنها نقش بر آب شد. او در ادامه افزوده بود: «آنها طوری برنامه‌ریزی کرده بودند که در طول دو تا 5/2 ماه در تابستان 1389، ذخایر بنزین کشور به پایان برسد و سپس با آغاز مهرماه و افزایش مصرف بنزین، بتوانند در کشور شرایط بحرانی ایجاد کنند، اما با عملکرد صحیح و سریع همکاران لایق و توانمند صنایع نفت و گاز و پتروشیمی کشور، طرح تولید ضربتی بنزین اجرا شد و دشمنان کشورمان بار دیگر شکست خوردند.» (سخنرانی عبدالحسین بیات، مدیر‌عامل شرکت
ملی صنایع پتروشیمی، در مراسم تقدیر از مدیران و کارکنان نمونه شرکت ملی صنایع پتروشیمی، ۲۶ مهر ۱۳۸۹)
هرچند مسوولان شرکت ملی صنایع پتروشیمی هیچ‌گاه حاضر نشدند اطلاعات لازم فنی در مورد جزییات این طرح و انواع ترکیبات تولیدی خود را که در پمپ‌های بنزین سراسر کشور عرضه شد، به طور دقیق برای عموم ارائه کنند، اما به دنبال بروز آلودگی بی‌سابقه هوای چند کلانشهر کشور در پاییز و زمستان سال 1389 که از طرف دستگاه‌های مسوول، وارونگی هوا متهم اصلی دانسته شد، بروز مشکلات متعدد فنی موتوری در خودروهای کشور به ویژه ماشین‌های وارداتی و اعتراضات گسترده سازمان‌های حامی محیط زیست و وزیر برکنار‌شده بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که از چنین طرح‌های خلق‌الساعه‌ای با عنوان زمینه ایجاد «سونامی سرطان» نام برده بود، این ایده که از سوی مسوولان وزارت نفت به عنوان طرحی ضربتی و بی‌نظیر معرفی می‌شد، با انتقاد و اعتراض مواجه و در دوره‌ای نیز به طور موقت متوقف شد. در آن دوره، 40 درصد بنزین و 11 درصد گازوئیل مورد نیاز کشور وارداتی بود که اگرچه واردات بنزین از خارج کشور هیچ‌گاه قطع نشد، اما مقدار آن با کاهش قابل توجهی روبه‌رو شد. این طرح در شش مجتمع پتروشیمی شازند اراک، جم و برزویه عسلویه، امیرکبیر، بوعلی سینا و آروماتیک بندر امام‌خمینی(ره) انجام
شد که با توجه به واگذاری سهام مجتمع‌های پتروشیمی به سهامداران بخش خصوصی، صندوق‌های بازنشستگی و یا دارندگان سهام عدالت، اجرای این طرح و قطع فروش محصولات پتروشیمی برای تولید بنزین، منافع سهامداران را تحت تاثیر قرار داد. از سوی دیگر، ادعای مسوولان وقت وزارت نفت (که به خاطر این کار از رئیس‌جمهور سابق جایزه نقدی و یک سفر زیارتی خانوادگی دریافت کردند)، مبنی بر امکان صادرات بنزین تولیدی در این طرح ضربتی و تبدیل یک‌شبه یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان بنزین جهان به صادرکننده این فرآورده نیز، هیچ‌گاه محقق نشد. هم‌اکنون نیز این طرح با تولیدی کمتر و در سطحی کوچک‌تر ادامه دارد و قرار است قبل از پایان سال به طور کامل متوقف شود.
بر اساس اطلاعات موجود، در این پروژه، محصولات آروماتیک پتروشیمی شامل ریفرمیت، پیرولیز و MTBE تولید‌شده در پتروشیمی‌های شش‌گانه فعال در طرح، پس از انتقال به یکی از واحدهای بنزین‌سازی شازند اراک، پالایشگاه آبادان یا پالایشگاه بندرعباس از طریق زمینی و استفاده از تریلرهای نفت‌کش، خطوط لوله جدید احداث شده و یا شناورهای نفت‌کش، با نفتا ترکیب و از مواد اکتان‌ساز نظیر ترکیبات پیچیده بنزن برای بالا بردن کیفیت سوختن آن استفاده شد. بدین ترتیب تولید این نوع جدید بنزین از نفتای سبک و محصولات آروماتیک مجتمع‌های پتروشیمی و تبدیل نفتا و لایت اند (Light End) به بنزین همراه با امکان مخلوط کردن این محصول با بنزین معمولی، ابعاد اصلی طرح را تشکیل می‌داد.
طرح تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی، از ابتدا موافقان و مخالفان زیادی داشت. از موارد مربوط به توجیه اقتصادی و فنی طرح گرفته تا اهمیت آن در شرایط تحریم و نیز مسائل زیست‌محیطی، حاشیه‌های فراوانی را برای این طرح رقم زد. مهم‌ترین نظرات موافقان اجرای این طرح ضربتی به این شرح است:
- بی‌نیازی کشور از واردات روزانه 23 میلیون لیتر گازوئیل و بنزین در روز
- مقابله با تحریم فروش بنزین به ایران
- مقابله با تحریم خرید محصولات پتروشیمی به دلیل جایگزینی تولیدات قبلی آنها با دو محصول باکیفیت
- امکان صادرات بنزین به کشورهای همسایه
- تولید بنزین با اکتان بالا.
در مقابل، مهم‌ترین نظرات منتقدان اجرای این طرح ضربتی نیز از این قرار است:
- استفاده از برش‌های گران‌قیمت محصولات پتروشیمی در تولید بنزین
- تعطیلی ده‌ها واحد خصوصی وابسته به محصولات واحدهای پتروشیمی تغییر کاربری داده‌شده که بعضاً به بیکاری کارکنان شاغل در آنها انجامید.
- عدم توجه به هزینه- فایده اقتصادی تولید بنزین در این طرح
- افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌ها در تهران به دلیل وجود برخی آلاینده‌های بالاتر از حد مجاز در بنزین بنا بر اظهار نظر مدیران شرکت کنترل کیفیت هوای تهران
- از دست رفتن بازارهای سنتی صادرات محصولات پتروشیمی به دلیل قطع تولید محصولات پتروشیمی
- تولید بنزین دارای گوگرد بالا و اکتان اندک و ناسازگار با موتور خودروها
- وجود ترکیبات سرطان‌زا در بنزین جدید
الکل صنعتی در بنزین؟
همزمان با توقف و کاهش تدریجی تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی، گزینه‌های جدیدی بر روی میز وزیر نفت پیشین قرار داده شد تا ظرفیت خالی به وجود آمده به دلیل تحریم صادرات محصولات پتروشیمی، جبران شود. افزودن اتانول و متانول به بنزین یکی از این راه‌حل‌ها به شمار می‌رفت. فارغ از مساله کاهش نیاز کشور به بنزین وارداتی، به دلایل زیست‌محیطی در سراسر دنیا افزودن الکل به بنزین متداول است. اگرچه تولید سوخت‌های زیستی پایه الکلی با منشاء گیاهی (به ویژه ضایعات کشاورزی) در سراسر دنیا به ویژه آمریکای شمالی و جنوبی و آسیا در یک دهه اخیر رواج یافته است، اما استفاده گسترده از متانول 35 درصد در ترکیب این بنزین جدید که بر اساس اعلام رستم قاسمی وزیر نفت دولت دهم کاملاً سالم خواهد بود، تاکنون در هیچ کشوری صورت نگرفته است. پزشکان احتمال بروز آسیب‌هایی نظیر نابینایی را به دلیل استفاده از آن تایید کرده‌اند و در عین حال امکان آسیب به دستگاه‌های عصبی، گوارشی و قلب نیز وجود دارد. نکته مهم دیگر، ناسازگاری موتور خودروهای موجود در کشور با این سوخت جدید است که افزایش استهلاک موتور خودرو و
امکان بروز حوادث ناشی از آتش‌سوزی از جمله مخاطرات آن است. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی طرح عرضه متانول 35 درصد در کشورمان پرداخته است که بر اساس آن، فقدان ظرفیت مصرف متانول در کشور همراه با کاهش صادرات این محصول از مشوق‌های ارائه این طرح دانسته شده است. در این گزارش که در مردادماه 1392 منتشر شده است با بررسی ابعاد فنی، اقتصادی و صنعتی طرح فوق، آثار زیست‌محیطی آن و همچنین نتایج احتمالی تماس، استنشاق و خوردن متانول توسط انسان مورد مطالعه قرار گرفته است. در بخش نتیجه‌گیری این گزارش از مسوولان خواسته شده است که پیش‌بینی‌های لازم را جهت آثار جانبی این طرح نظیر خورندگی و حل‌شوندگی بالای متانول در خودروها، بر هم زدن عملکرد موتور خودروها به دلیل عدم پیش‌بینی استفاده از این سوخت جدید، لزوم تغییر مبدل کاتالیست خودروهای کشور برای انطباق با متانول، اختلال در سامانه روغن‌کاری خودرو، افزایش آلاینده‌های تبخیری و سرطان‌زا بودن آن بکنند. البته بر‌خلاف متانول، استفاده از مقادیر کم اتانول در دنیا متداول و تایید شده است و در ایران نیز طرح‌هایی برای افزودن اتانول به بنزین در دست اجراست.
دیدگاه تان را بنویسید