در چارچوب استاندارد نبود

ایده ساخت و تولید وسیله نقلیه هوایی در دهه 70 پس از اتمام دفاع مقدس ساخته ‌و پرداخته شد. با این استدلال که بالاخره کشور با وجود دارا بودن نیروی انسانی با‌استعداد و جویای علم نیازمند دستیابی به فناوری‌های روز به‌ویژه در زمینه هوانوردی (ساخت و تولید هواپیما) است. اگر چه برخی از کارشناسان معتقد بودند که بهتر است گام‌های نخست را با وسایل پرنده فوق سبک و سبک آغاز کرد و کم و بیش نیز در این زمینه فعالیت‌هایی انجام شد ولی در نهایت تصمیم بر آن شد که در زمینه تولید هواپیمای تجاری با حدود 50 صندلی مطالعه و اقداماتی انجام پذیرد. در این راستا با توجه به تمامی محدودیت‌های زمانی، به انعقاد قرارداد با کشور اوکراین برای ساخت مشترک هواپیمای آنتونف 140 رضایت دادیم که تقریباً طراحی آن آماده بود و فقط نیاز به تکمیل داشت.

مراحل آماده‌سازی مقدماتی با توجه به وجود تاسیسات و ساختمان‌هایی از قبل شروع شد. دست‌اندرکاران ساخت و تولید هواپیما با همکاری طرف خارجی زمینه لازم را برای هماهنگی و نظارت سازمان هواپیمایی کشوری بر اعمال استانداردها فراهم آوردند؛ زیرا هواپیمایی که در چارچوب استانداردها ساخته نشده و گواهینامه‌های لازم را دریافت نکند، امکان بهره‌برداری برای آن ایجاد نمی‌شود.

در هر حال پس از چند سال سختی و مرارت به جهت وجود مشکلات اداری و اجرایی سرانجام فروندهای اولیه آن به ثمر رسید و بعد از بررسی‌ها و بحث‌های کارشناسی و علمی سازمان هواپیمایی کشوری تحت شرایطی گواهینامه‌های مربوطه را صادر کرد.

مسوولان مربوطه برای فروش و بهره‌برداری از این هواپیما با شرکت‌های هواپیمایی متعددی مذاکره کردند که تقریباً در مورد دو شرکت دولتی آسمان و ایران‌ایر تور به نتایج قطعی نیز رسید، ولی در نهایت خریداری و بهره‌برداری از آنها میسر نشد. البته در این میان معامله با یک شرکت خصوصی به نتیجه رسید و برای مدتی دو فروند از این نوع هواپیما در اختیار آنها قرار گرفت و مورد بهره‌برداری بود گرچه در این دوران برای واگذاری و دریافت وام و پرداخت اقساط و نحوه بهره‌برداری و عدم وجود خدمه پروازی دارای گواهینامه برای آن مشکلاتی را تحمل کردند؛ ولی در هر حال گواهینامه قابلیت پرواز هواپیما صادر شد و عملیات انجام گرفت. تا اینکه وزیر قابل احترامی از ادامه فعالیت آن شرکت جلوگیری به عمل آورد. با تعطیلی آن شرکت دیگر هیچ شرکت هواپیمایی حاضر به دریافت آن هواپیماها نشد تا اینکه دست‌اندرکاران تولید تصمیم گرفتند خود فعالیت بهره‌برداری از هواپیماها را آغاز کنند. در نتیجه با وجود محدودیت‌های فراوان و عدم موافقت سازمان هواپیمایی کشوری در آن شرایط، سرانجام در دوره وزارت حمید بهبهانی و رضا نخجوانی به عنوان رئیس سازمان هواپیمایی کشوری توانستند امکان دریافت پروانه بهره‌برداری را فراهم و آن پروانه را در اختیار گیرند. از این تاریخ شرکت تولیدکننده هواپیما بهره‌برداری آن را نیز عهده‌دار بود تا اینکه آن بخش به عنوان شرکت سپاهان فعالیت بهره‌برداری را ادامه داد.

این هواپیما در طول مدت پروازی خود عموماً در مسیرهای جنوب کشور فعالیت داشته است و چون پایگاه اصلی شرکت در استان اصفهان قرار داشته، عمده پروازها از مبداء اصفهان است و در غیر این صورت باید یک پرواز به تهران بیاید و پس از آن از مبداء تهران به سایر مقاصد پرواز داشته باشد و در هر حال با بازگشت از آن نقاط برای انجام بازبینی‌های فنی مجدداً به اصفهان بازگردد. این هواپیما به جهت مشخصات فنی و عملیاتی لازم است تا در مسیرهای کوتاه پرواز داشته باشد زیرا در مسیرهای طولانی زمان پرواز به طول خواهد انجامید و انگیزه برای مسافر نخواهد داشت. بررسی دقیق تاریخی شکل گرفتن تولید و بهره‌برداری این هواپیما نکاتی را یادآوری می‌کند که مناسب است گروه بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری فارغ از وابستگی‌های سازمانی در بررسی‌های خود به آن توجه کنند تا با رفع آن موانع صنعت هوانوردی از چنین وقایع مشابه و از دست رفتن جان انسان‌ها مصون بماند زیرا چنانچه بررسی حوادث و سوانح قبلی این نوع هواپیما به‌خوبی و طبق مقررات انجام می‌پذیرفت و نتایج آن منتشر و در اختیار کارشناسان قرار می‌گرفت شاید شاهد این سانحه ناگوار نمی‌بودیم.