تاریخ انتشار:
گفت و گو با رئیس اسبق سازمان چای کشور
خطر ورود چای ۱۰ سال مانده به بازار
«احتمال ورود چای سنواتی ۱۰ سال مانده به بازار وجود دارد.»
«احتمال ورود چای سنواتی 10 سال مانده به بازار وجود دارد.» عبدالغفار شجاع رئیس اسبق سازمان چای کشور پس از طرح پر‌سر و صدای موضوع خرید چای‌های سنواتی و حل مشکلات چای کشور توسط شرکت خودروسازی صدرا از این احتمال سخن گفت. 180 هزار تن چایی که طی 10 سال خریداری شده، آنقدر روی دست دولت ماند تا صدرا تصمیم به خرید آن گرفت. اما خرید برای چه منظور؟ سوالی است که هنوز در چارچوب برنامه‌های ارائه‌شده این شرکت اشاره‌ای به آن نشده است. شجاع از شنیده‌ای سخن می‌گوید که چندان موثق نیست. بر اساس این شنیده 15 تا 20 درصد از چای سنواتی به چای تازه تولید‌شده تزریق شده و روانه بازار می‌شود. او از این اتفاق احتمالی به عنوان فاجعه نام می‌برد. مشروح این گفت‌و‌گو در ادامه می‌آید.
شاید بهتر باشد مصاحبه را با خبری که اخیراً در رسانه‌ها البته نه به صورت چندان رسمی منتشر شده است، شروع کنیم. بر اساس شنیده‌ها یکی از شرکت‌ها از مدتی پیش اقدام به خرید چای‌های سنواتی کرده است. شما از این اقدام اطلاع دارید؟
بر اساس آخرین اطلاعاتی که من دارم شرکت خودروسازی صدرا برای خرید چای سنواتی برنامه‌هایی ارائه کرده است. شرکت صدرا پیشنهاد داده در صورتی که امکانات مورد تقاضایش اعطا شود به جای سازمان چای وارد عمل شده و تمام تعهدات این سازمان را انجام دهد.
از جزییات تعهدات شرکت صدرا چقدر مطلع هستید؟
طبق قراردادی که منعقد شده است مقرر شده برگ سبز چای درجه یک را برای سال 1392 به قیمت 1200 تومان و برگ سبز درجه دو را به قیمت 700 تومان در کیلو خریداری کند. این قرارداد که مورد تایید استانداری، سندیکای کارخانجات، اتحادیه چایکاران و نمایندگان مجلس نیز قرار گرفته است برای پرداخت وام و مساعده به منظور انجام عملیات به‌زراعی نیز برنامه‌هایی پیش‌بینی کرده است.
در حال حاضر دولت بهای چین بهاره چایکاران را پرداخت کرده اما طلب چین تابستانه و پاییزه همچنان باقی است. این رقم که به 22 میلیارد تومان بالغ می‌شود، قرار است توسط شرکت صدرا پرداخت شود.
صدرا در مقابل این خدمات چه امکاناتی را تقاضا کرده است؟
در مقابل این شرکت وام قابل توجهی را به مبلغ 20میلیارد تومان با سود سه درصد از دولت درخواست کرده است. همچنین در ازای رسیدگی به وضعیت چای داخل، حواله واردات50 تا80 هزار تن چای را بدون پرداخت عوارض گمرکی دریافت می‌کند. به عبارت دیگر در برابر هر یک کیلو چای داخلی، دو تا سه کیلو چای خارجی می‌توان به کشور وارد کرد.
به نظر شما شرکت صدرا می‌تواند توفیقی به دست آورد، یا تاجر تانزانیایی بدون موفقیت کار را رها خواهد کرد؟
دولت باید جدی‌تر وارد عمل شود. همان‌طور که اشاره کردید در اوایل دهه 80 حوزه هنری به‌رغم دریافت تسهیلات قابل توجه، کاری برای چای داخلی انجام نداد. مدتی بعد آقای نواب مولا تاجر تانزانیایی به درخواست دولت برای بهبود اوضاع چای به ایران آمد اما او هم کاری از پیش نبرد. پس از آن نیز شرکت ایرانیان که وابسته به دولت بود نتوانست بهبودی در روند تولید ایجاد کند. امروز شرکت صدرا پا پیش گذاشته است. هرچند عده‌ای به این شرکت اطمینان زیادی دارند اما به دلیل عدم اجرای اصل آزادسازی چای، ساماندهی این بخش مشکل به نظر می‌رسد.
گویا خرید چای سنواتی نیز در دستور کار صدراست. در صورتی که این خرید به منظور مصرف یا صادرات صورت گرفته باشد چه خطراتی تهدید‌کننده مردم خواهد بود؟
بله، قرار شده است چای سنواتی نیز خریداری شود اما هنوز چارچوب آن مشخص نشده است. از مجموع 200 هزار تن چای سنواتی بخشی معدوم شده و اکنون 160 تا 180 هزار تن از آن در انبارها باقی مانده است. عمر غالب این چای‌ها نیز بالای 10 سال تخمین زده می‌شود. با توجه به اینکه چای در صورت بسته‌بندی مناسب دو تا سه سال قابلیت مصرف دارد لذا این چای‌ها قابل استفاده نخواهند بود. در صورتی که این چای‌ها به آزمایشگاه برده نشده و قابلیت استفاده آن تایید نشود؛ فروش آن فاجعه‌بار خواهد بود. اما به رغم همه هشدارها گویا صحبت از تزریق 15 تا 20 درصد از چای سنواتی به چای تازه‌تولید وجود دارد، بر همین اساس احتمال ورود چای سنواتی به بازار مصرف زیاد است. ضمن آنکه فروش این چای به کشورهای دیگر به مفهوم بازگشت مجدد آن به کشور است. چرا که کشورهایی چون سریلانکا با خرید چای مانده و اسانس‌زنی و بسته‌بندی، این کالا را به نام چای خود مجدد به ما باز‌می‌گردانند.
پس با این چای باید چه کرد؟
در شرایط فعلی چای سنواتی یا باید برای گرفتن کافئین مورد استفاده قرار گیرد و یا تبدیل به کود شود.
آیا ادامه روند خرید تضمینی چای بی‌کیفیت کنونی، دور ریختن سرمایه‌های کشور قلمداد نمی‌شود؟ چرا دولت روش‌های مناسب‌تر را جایگزین این شیوه حمایتی از چایکاران نمی‌کند؟
در جریان خرید تضمینی نفع یک‌طرفه کارخانجات دیده شده است در حالی که چایکاران با فاصله عمیق هزینه و درآمد مواجه هستند. دولت چای سبز تحویل‌گرفته از چایکاران را به یک‌سوم قیمت به کارخانجات می‌دهد. مبلغ چای واگذار‌شده را نیز پس از فرآوری و فروش چای دریافت کرده و یا در ازای پول، چای فرآوری‌شده را تحویل می‌گیرد. از سوی دیگر کارخانه‌داران در برابر تولید چای داخلی، حواله واردات دریافت می‌کنند. این همه در حالی است که چایکاران بهایی نه متناسب با تورم سالیانه و نه هزینه‌کردشان را دریافت می‌کنند. اگر دولت قصد دارد روند خرید تضمینی را ادامه دهد یا باید قیمت‌ها را منطقی کند و یا بخشی از امتیاز واردات را به چایکاران دهد.
سال‌هاست موضوع اصلاح باغات چای حتی از زمان ریاست شما در سازمان چای نیز مطرح است اما تاکنون این طرح عملی نشده است. موانع چه بوده است؟
در برنامه توسعه سوم پیش‌بینی شده بود که طی پنج سال آزادسازی صورت گیرد و همچنین باغات 100ساله در طول 10 سال با کمک دولت اصلاح و بازسازی شود. از آنجا که باغاتی که کف‌بر می‌شوند بین سه تا هفت سال طول می‌کشد که به بار‌دهی اقتصادی برسد لذا طبق برنامه مقرر کرده بودیم که هر سال 10 تا 15 درصد از زمین هر چایکار اصلاح شود. در صورتی که این برنامه طی مدت تعیین‌شده اجرا می‌شد تمام باغات چای کشور نوسازی شده بود. اما متاسفانه وزیر وقت با ضرب‌الاجل یک‌ساله می‌خواست این عملیات انجام شود که در نهایت نیز بدون موفقیت بر زمین ماند.
محمود حجتی وزیر وقت، چرا تن به اجرای این برنامه نداد؟
در ابتدا تیمی 9نفره متشکل از نمایندگان سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی، وزارت صنایع، بازرگانی، کشاورزی، استانداری گیلان و مازندران روی جوانب مختلف این طرح کار کردند اما در موقع اجرا برخی از تشکل‌های چای وزیر را تحت‌تاثیر قرار دادند و باعث عقیم ماندن آن شدند. اکنون به ضرس قاطع می‌گویم وزیر آن زمان مقصر اصلی تمام بدبختی‌های کنونی چای است.
برخی از دست‌اندرکاران این بخش معتقدند مشکلات فعلی چای کشور از زمان ریاست شما آغاز شد. آیا این نقد را می‌پذیرید؟
زمانی که طرح اصلاح و بازسازی باغات با مخالفت وزیر مواجه شد من از ریاست سازمان چای استعفا دادم. زمانی که دیدم برای 60 هزار خانواری که ارتزاق‌شان به این محصول وابسته است نمی‌توانم کاری انجام دهم، ترجیح دادم نمانم.
شما چطور به ریاست این سازمان انتخاب شدید؟ پیش از این انتخاب سابقه فعالیت در این حوزه را داشتید؟
من در رشته کشاورزی تحصیل کردم. پیش از بر عهده گرفتن سمت ریاست سازمان چای، دو دوره عضو کمیسیون کشاورزی و رئیس این کمیسیون بودم. در ضمن خودم گیلانی هستم و مهم‌تر از همه آنکه طرح برنامه پنج‌ساله آزادسازی چای را در کمیسیون کشاورزی طرح و پیگیری کردیم. با این سابقه فعالیت بود که وزیر سه بار به من پیشنهاد ریاست سازمان را داد که در نهایت پذیرفتم.
دوره شما چه مدتی به طول انجامید؟
یک سال در این سازمان فعالیت کردم.
عملکرد رئیس فعلی سازمان چای را چطور ارزیابی می‌کنید؟
پس از استعفای من عملاً تمام تشکیلات و مقررات سازمان چای منحل شد. رئیس پس از من نیز در واقع مسوول تسویه حساب‌ها شد. بعد از یک دوره انحلال احیای دوباره سازمان نیز دردی از دردها دوا نکرد. چرا که تنها تابلوی اداره کل چای عوض شد و به سازمان تغییر نام داد بدون داشتن هرگونه اختیار عمل و امکاناتی. به واقع می‌توان گفت تشکیل دوباره این سازمان سیاسی بود. آقای محرر شدیداً گرفتار مسائل نقدینگی است. نیروهایش را محدود کردند و هیچ بودجه‌ای در اختیارش قرار نمی‌دهند تا مطالبات را پرداخت کند.
وضعیت پرداخت مطالبات در دوره شما چگونه بوده است؟
پس از آنکه قیمت تضمینی در شورای اقتصاد تعیین می‌شد، رقم را در کل تولید ضرب می‌کردیم و کل اعتبار مورد نیاز را در دو یا سه مرحله گرفته و به چایکاران پرداخت می‌کردیم. البته در آن زمان هم تاخیرات وجود داشت اما به شدت تاخیرات کنونی نبود. در آن زمان همچنین تسهیلاتی را برای به‌زراعی به چایکاران پرداخت می‌کردیم و برای بازسازی کارخانجات نیز ارقامی در نظر می‌گرفتیم. یک مقداری چای از هند وارد می‌کردیم و به کارخانه‌دار می‌دادیم تا به صورت مخلوط با چای داخل یا جداگانه به فروش رسانند.
وضعیت واردات و قاچاق چای چگونه است؟
قاطعانه می‌گویم سالانه 100 هزار تن چای به کشور وارد می‌شود و 40 هزار تن از این میزان نیز به صورت قاچاق به بازار راه پیدا می‌کند.
در حال حاضر بسیاری از باغات چای به دلیل عدم صرفه اقتصادی در حال تغییر کاربری است. برای حل بحران فعلی چه راهکاری وجود دارد؟
امروز 77 هزار هکتار باغ چای به 20 هزار هکتار رسیده و تولید 65 هزار‌تنی نزدیک به 25 هزار تن شده است. به دلیل عدم صرفه اقتصادی باغات در حال رها شدن و تغییر کاربری است. به نظرم بهترین راهکار تشکیل شرکت مشترکی بین اتحادیه چایکاران و سندیکای کارخانجات چای است. این رقمی که دولت با سود سه درصد به شرکت صدرا پرداخت می‌کند، رقم بزرگی است که می‌تواند مشکلات را مرتفع کند. این رقم باید برای بازسازی باغات قدیمی، بالا بردن تولید در هکتار و نوسازی کارخانجات صرف شود.
دیدگاه تان را بنویسید