گفت‌وگو با عضو هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی
بنزین پتروشیمی مشتری خارجی دارد
در حالی که شرکت پخش و پالایش اعلام کرده می‌خواهد بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها را از چرخه تولیدات داخلی خارج کند و از سویی مسوولان سازمان محیط زیست می‌گویند اصلاً آنچه پتروشیمی‌ها تولید می‌کردند، نامش بنزین نبود و تنها یک ماده قابل سوخت با کیفیت پایین بود عبدالحسین بیات عضو هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گفت‌وگو با تجارت فردا به طور مفصل با تشریح هر یک از فاکتورهای چالش‌برانگیز در کیفیت بنزین پتروشیمی‌ها می‌گوید نه‌تنها بنزین تولیدی واحدهای پتروشیمی کیفیت بالایی داشته بلکه مشتری خارجی هم دارد.
در حالی که شرکت پخش و پالایش اعلام کرده می‌خواهد بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها را از چرخه تولیدات داخلی خارج کند و از سویی مسوولان سازمان محیط زیست می‌گویند اصلاً آنچه پتروشیمی‌ها تولید می‌کردند، نامش بنزین نبود و تنها یک ماده قابل سوخت با کیفیت پایین بود عبدالحسین بیات عضو هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گفت‌وگو با تجارت فردا به طور مفصل با تشریح هر یک از فاکتورهای چالش‌برانگیز در کیفیت بنزین پتروشیمی‌ها می‌گوید نه‌تنها بنزین تولیدی واحدهای پتروشیمی کیفیت بالایی داشته بلکه مشتری خارجی هم دارد. به گفته عبدالحسین بیات این بنزین تولیدی پالایشگاه‌ها بوده که به دلیل قدیمی بودن پالایشگاه‌ها تولید می‌شده و بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها با این بنزین بی‌کیفیت پالایشگاهی ادغام می‌شده تا کیفیت بنزین پالایشگاه‌ها قابلیت استفاده در خودروها را پیدا کند. او از آزاد‌سازی پتروشیمی‌ها استقبال می‌کند و می‌گوید اگر قراردادهای کنونی که پایانش انتهای سال جاری است تمدید نشود، پتروشیمی‌ها از فروش بنزین خود به مشتریان خارجی یا تولیدات دیگر و جایگزین کردن بنزین استقبال می‌کنند.
آقای بیات این روزها در مورد بنزین پتروشیمی‌ها و تاکید برای خروج آنها از چرخه تولید بنزین کشور صحبت می‌شود. به نوعی که گویی بدترین و بی‌کیفیت‌ترین بنزین تولیدی توسط همین پتروشیمی‌ها بوده و قرار است شهرها از آن نجات پیدا کنند تا آلودگی هوا کم شود. اگر به طور شفاف صحبت کنیم، آیا بنزین تولید پتروشیمی قابلیت ارتقای کیفیت را نداشت؟
در نیمه دوم سال 89 به علت تحریم‌های کشور بحث واردات بنزین کشور تقریباً از 23 میلیون لیتر به 2/0 میلیون لیتر در روز کاهش پیدا کرد. این در حالی بود که ذخایر استراتژیک کشور در کالاهای راهبردی که بنزین یکی از آنهاست رو به کاهش بود. تصور کنید در چنین شرایطی واردات قطع شد و بنزین تولید پالایشگاه‌ها کفاف مصرف داخل را نمی‌داد؛ اگر تدبیری اتخاذ نمی‌شد با یک بحران جدی مواجه می‌شدیم و بخش عمده‌ای از پمپ بنزین‌ها تعطیل می‌شدند و وضعیت اجتماعی حادی ایجاد می‌شد. دولتمردان کشورهای تحریم‌کننده، تصور می‌کردند این صحنه را در ایران خواهیم داشت. به همین دلیل از پتروشیمی‌ها خواسته شد اقدام به تولید بنزین کنند و وارد این چرخه شوند.
اما با کیفیت پایین؟
من دقیقاً با عدد و سند و مدرک نشان می‌دهم بنزین پتروشیمی‌ها چطور بالاتر از کیفیت پالایشگاه‌های کشور بود و متاسفانه در جو رسانه‌ای عکس آن گزارش شد. در مورد بنزین پتروشیمی چند نکته کلیدی وجود دارد. در پتروشیمی واحدهای آروماتیک داریم؛ لذا مشابه آنچه در پالایشگاه‌هاست فرآیند تولید بنزین داریم. اما بعد از تولید بنزین یکسری مراحل فرآیندی داریم که در طبقه‌بندی محصولات پتروشیمی جای دارند؛ پس فرآیند تولید بنزین در پتروشیمی‌ها شبیه همان فرآیند تولید در پالایشگاه‌هاست. اما بنزین پتروشیمی‌ها نسبت به پالایشگاه‌های قدیمی چون بعد از انقلاب ساخته شدند، دانش فنی به‌روز‌تری دارند.
اما به عنوان نمونه میزان اکتان پایین بنزین یکی از مواردی است که گفته می‌شود سبب افزایش مصرف سوخت و آلایندگی بیشتر می‌شود.
دقیقاً، اما مشکل بنزین پتروشیمی نبود. بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها درجه آرام‌سوزی و اکتانش بالاتر از بنزین تولیدی در پالایشگاه‌های قدیمی است. درجه آرام‌سوزی در بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها حداقل 95 است و تا 110 هم آمار رکورد تولیدش است. اما در برخی از پالایشگاه‌های ما بنزین‌هایی تولید می‌کنند که درجه آرام‌سوزی آن پایین است و اگر اکتان‌افزا نداشته باشیم و درجه اکتانش را به 87 و 86 نرسانیم همان بنزین هم در خودروها قابل کاربرد نیست. در پالایشگاه‌های قدیمی معمولاً درجه آرام‌سوزی50 تا 60 است که باید برسد به 86 یا 87 تا در اتومبیل‌ها مورد استفاده قرار بگیرد. در پالایشگاه‌های جدید این نقیصه برطرف شده و بسیاری از طرح‌های بهینه‌سازی انجام شده است. برای رفع مشکل پالایشگاه‌های قدیمی، شرکت پخش و پالایش مجبور است بین بنزین تولیدی پالایشگاه‌های جدید یا بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها با بنزین پالایشگاه‌های قدیمی اختلاط انجام دهد تا بنزین پالایشگاه‌های قدیمی کیفیت لازم را پیدا کند. پس اصلاً
مشکل بنزین پتروشیمی پایین بودن عدد اکتانش نیست. در واقع بنزین سوپر است. بنزین وارداتی هم همین مشکل را داشت و با بنزین داخلی ترکیب می‌شد. به همین دلیل است که ما ادعا داریم با این درجه آرام‌سوزی بنزین پتروشیمی استاندارد یورو4 را هم حتی رد می‌کند.
یعنی بنزین پتروشیمی‌ها به طور مستقیم وارد بازار نمی‌شود؟
خیر، این حرف‌هایی که بعضاً زده می‌شود هیچ کدام دقیق و واقعی نیست. چون اصلاً بنزین پتروشیمی‌ها مستقیم نمی‌تواند در بازار استفاده شود. درجه آرام‌سوزی‌اش بالاست و باید این بنزین به شرایط نرمال برسد.
یعنی بنزین پتروشیمی شما وارد پالایشگاه‌ها می‌شود؟
در تولید یکسری ذخیره‌سازی میانی داریم، یکسری ذخیره‌سازی نهایی. از بنزین تولیدی نمونه آزمایشگاهی گرفته می‌شود و از لحاظ کیفیت تولید کنترل و تست می‌شود و اگر نتایج مثبت بود اجازه ارسال آن ذخیره میانی به ذخیره نهایی داده می‌شود و شرکت ملی پخش و پالایش، محصول را از ذخیره نهایی تحویل می‌گیرد و از طریق کشتی در عسلویه و در ماهشهر از طریق خط لوله انتقال به پالایشگاه آبادان ارسال می‌کنیم. در پالایشگاه‌ها بنزین پتروشیمی و پالایشگاه توسط سازمان پخش و پالایش مخلوط می‌شود و به بنزین قابل مصرف در بازار تبدیل می‌شود. در این مرحله هم نمونه‌برداری انجام می‌دهند که استانداردهای مصرف داخل کشور که وزارت نفت تدوین کرده است رعایت شده باشد.
برخی مدعی هستند آلودگی هوای کلانشهرها به خاطر بنزین پتروشیمی‌هاست؛ بنزین پتروشیمی‌ها به کدام استان‌ها فرستاده می‌شود؟
معمولاً به دلیل هزینه حمل و نقل سعی می‌شود بنزین در همان استان‌ها و استان‌های همجوار تولید و مصرف شود. بنزین پالایشگاه تهران در استان تهران و همجوار مصرف شود و بنزین پالایشگاه آبادان در استان‌های همجوار و در مورد بندرعباس هم همین طور.
یعنی بنزین پتروشیمی‌ها به تهران نمی‌رسد و آلودگی هوای تهران ربطی به بنزین پتروشیمی‌ها ندارد؟
دقیقاً، بنزین پتروشیمی به پالایشگاه آبادان و بندرعباس می‌رسید و اصلاً به پالایشگاه تهران هیچ وقت بنزین پتروشیمی تحویل ندادند. لذا بحث‌های غیرفنی که گفته می‌شود آلودگی هوای تهران به خاطر بنزین پتروشیمی است، با واقعیت مطابقت ندارد. از طرفی شرکت پالایش و پخش اصلاً زیر بار نمی‌رود بنزینی را که استاندارد نباشد تحویل بگیرد و تمام استانداردها و معیارها هم توسط وزارت نفت ابلاغ می‌شود. می‌خواهم یک نکته دیگر را هم اضافه کنم. در حال حاضر برخی از واحدهای پتروشیمی، که در ماه‌های ابتدایی 20 میلیون لیتر را روزانه تولید می‌کردند، میزان تولیدشان به بیش از مصرف داخل رسیده و به همین دلیل الان بنزین برخی از پتروشیمی‌ها به کشورهای همسایه صادر می‌شود و تاکنون گزارشی مبنی بر گله‌مندی مشتری‌های خارجی نداشتیم. در حالی که خیلی از کلانشهرهای خارج ایران، آلودگی هوایشان از آلودگی تهران بیشتر است.
یعنی الان پتروشیمی‌ها صادرات بنزین دارند و در صورت حذف از زنجیره تولید داخل، اقدام به صادرات بیشتر بنزین می‌کنند؟
همیشه تقاضای پتروشیمی‌ها این بوده است که آزاد شوند. چون ما صادرات پتروشیمی‌ها را به مصرف داخل تبدیل کردیم. البته از آن طرف هم ارز می‌دادیم و بنزین وارد می‌کردیم اما خب پتروشیمی همیشه تمایل داشته تا سقف صادراتش را حفظ کند. الان مشتری‌های خوبی برای بنزین تولید پتروشیمی داخلی وجود دارد و این توانمندی در اختیار تولید‌کننده‌های بنزین در پتروشیمی است که اگر تولید محصولات آروماتیکی صرفه داشته باشد آن مسیر را طی می‌کنند اما اگر فروش بنزین در برهه‌هایی برایشان صرفه اقتصادی نداشته باشد، تولید بنزین و فروش به مشتری خارجی را انتخاب کنند. لذا این چند سال تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی سبب شده یک گزینه جدید هم پیش رو داشته باشند و انعطاف‌پذیری پتروشیمی‌ها بالا رفته است.
در مورد بنزن هم گفته می‌شود باز بنزن تولیدی پتروشیمی‌ها از میزان بنزن بالایی برخوردار است و این یکی از عامل‌های اصلی آلودگی هوا به خاطر بنزین‌های تولیدی واحدهای پتروشیمی است.
بنزن یکی از مواد مصرفی مهم در پتروشیمی‌هاست و برای ما ارزش بالایی دارد. پس تمام تلاش‌مان را می‌کنیم تا بنزن موجود در بنزین تولیدی را استحصال کنیم. چون در غیر این صورت واحدهای پتروشیمی مجبور بودند تعطیل شوند، حتی بیش از گذشته بنزن استحصال می‌کنیم. به گونه‌ای که بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها کاملاً در طبقه‌بندی «بدون بنزن» قرار می‌گیرند.
میزان بالای گوگرد تولیدی در بنزین پتروشیمی‌ها چطور؟
در مورد درصد گوگرد هم عدد هر چه بوده با استانداردی که شرکت پخش و پالایش داده، انطباق دارد. حتی می‌توانیم بگوییم الان بنزین‌های پالایشگاه گوگرد بالاتری دارند. اتفاق ناگواری که رخ می‌دهد این است که بنزین پتروشیمی‌ها با گوگردی که وزارت نفت به عنوان استاندارد اعلام کرده تولید می‌شوند اما وقتی بنزین پتروشیمی‌ها با بنزین پالایشگاه‌ها که گوگرد بالایی دارند ترکیب می‌شود میزان گوگرد نهایی بنزین به میزان بالایی، افزایش پیدا می‌کند؛ به عبارتی اختلاط انجام می‌شود و این تنظیمات در پالایشگاه‌هاست. البته این طور هم نمی‌شود که از یک پمپ بنزین نمونه بگیریم و بگوییم این بنزین پتروشیمی است.
تا اینجای گفت‌وگو شما تمام ادعاهای مطرح‌شده در مورد کیفیت پایین بنزین‌های پتروشیمی‌ها را رد کردید. با این اوصاف اگر پتروشیمی‌ها آزاد شوند که باید استقبال کنید نه مخالفت؟
پتروشیمی‌ها اگر در واقع آزاد شوند شک نداشته باشید که صرفه اقتصادی‌شان به مراتب بیشتر از این می‌شود که به شرکت ملی پخش و پالایش، بنزین بفروشند؛ چون مشتری داخلی ملاحظات خاص دارد و بسیاری از پتروشیمی‌ها در زمان قرارداد با شرکت پخش و پالایش برای فروش بنزین، هنوز دولتی بودند. اما بعداً خصوصی شدند ولی تعهدات را انجام دادند اما الان علاقه‌مند هستند که اگر کشور مشکلی نداشته باشد و عدم نیاز داخل وجود داشته باشد، بیشتر در بازارهای بین‌المللی حضور داشته باشند و محصولات‌شان را بفروشند. مطمئن باشید مشتری‌های خوبی هم دارند و اصلاً جای نگرانی نیست.
پس ترجیح این است که واردات داشته باشیم اما پتروشیمی‌ها به تولیدات اصلی خود بپردازند؟
بحث خودکفا شدن در هر مقوله‌ای به ویژه تولید بنزین و کالاهای راهبردی سرنوشت‌ساز است و باید زیر‌ساخت‌هایش را به وجود آورد و با حضور پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای -زیر‌ساخت‌ها - این ظرفیت وجود دارد. شما دقت کنید که در مقاطعی کلاً واردات بنزین قطع شد و کشور هم اصلاً آسیب ندید. البته آن زیر‌ساخت‌ها آن زمان ضعف داشت اما الان با این اقدامات موفقیت‌آمیز دیگر تثبیت شده است و دیگر جزو لیست تحریم و فشار نمی‌تواند قرار بگیرد. اما مساله دوم؛ به‌رغم خودکفا بودن، باید مباحث صرفه اقتصادی را لحاظ کنیم که رنگ و بوی سیاسی هم ندارد. به عبارتی این آزاد‌سازی پتروشیمی‌ها می‌تواند از لحاظ اقتصادی صرفه بیشتر داشته باشد. یعنی اگر می‌بینیم واردات بنزین و صادرات پتروشیمی‌ها کنار هم صرفه بیشتر‌ی دارد، عقل و شرع می‌گوید همین راه را انتخاب کنیم و دلیل ندارد چون خودکفا هستیم، واردات نکنیم. مثلاً قبل از تحریم محصولاتی از پتروشیمی صادر می‌شده و همان محصول وارد می‌شده است چون همان محصول را از یک کشور دیگر که
شناخته‌شده نبودند ارزان‌تر می‌خریدیم و همان محصول خودمان با برند ایران را گران‌تر می‌فروختیم. البته در مواردی دیگر بعد از خودکفایی اصلاً دیگر واردات نداریم. مثلاً الان در بخش کود اوره واقعاً خودکفا شده‌ایم. از سال 89 سالانه نیاز یک میلیون و 600 هزار تن از محصولات داخلی تامین می‌شود و حتی صادرات هم داریم. لذا الان یک گرم هم وارد نمی‌کنیم.
آیا به پتروشیمی‌ها اعلام شده است که از این پس دیگر به تامین بنزین از سوی آنها نیازی نیست؟ چون آن طور که از صحبت‌های آقای خسروانی و متصدی در این پرونده تجارت فردا، بر‌می‌آید عدم استفاده از تولیدات پتروشیمی‌ها قطعی است.
اخیراً نمی‌دانم چنین دستوری را ابلاغ کردند یا خیر؛ اما قراردادها تا آخر امسال بوده و منطقاً تاریخ قراردادها رو به اتمام است مگر اینکه پخش و پالایش درخواست تمدید بدهد. در این حالت پتروشیمی‌ها دست مدیران را تنگ نمی‌کنند.
شما خودتان با توجه به سوابق‌تان پیش‌بینی می‌کنید این امر عملی باشد؟
من از سال 62 دانشجوی بورسیه دانشگاه نفت آبادان بودم و بیش از 30 سال است که در بدنه نفت فعالیت کردم و با همه جای صنعت نفت چه پتروشیمی و چه صنایع دیگر از دید کارشناسی آشنا هستم و در همه سطوح کار کردم. پالایشگاه‌هایی که گفتید مانند اصفهان و اراک و تهران و ستاره خلیج فارس، طرح‌های توسعه‌ای و بهینه‌سازی دارند و با تاخیر مواجه هستند و باید سرعت به خرج داده شود و طرح‌های بهینه‌سازی‌شان راه‌اندازی شود. اگر راه‌اندازی شوند قطعاً نیاز کشور را تامین می‌کنند اما باز این امر، مستلزم این است که به موازات آن بحث هدفمند‌سازی بنزین هم پیگیری شود. به دلیل اختلاف قیمت داخل و خارج هنوز بحث قاچاق موضوع جدی است و در حامل‌های سوخت غیرقابل انکار است. با این حال اگر پالایشگاه‌هایی که نام بردید با ظرفیت کامل وارد چرخه تولید بنزین شوند، به ویژه ستاره خلیج فارس، حتی مازاد بر مصرف کشور هم بنزین وجود خواهد شد.
در مورد گازوئیل هم همین بحث‌های مطرح‌شده در مورد عدم کیفیت مطرح است. آیا در این مورد هم مدعی هستید که مشکلی متوجه تولیدات پتروشیمی‌ها نیست؟
پتروشیمی‌ها روزانه بین 7 تا 9 میلیون لیتر گازوئیل تولید می‌کنند و کیفیت آن به مراتب بهتر از گازوئیل تولید پالایشگاه است. مثلاً الان پتروشیمی نوری گازوئیل تولید می‌کند اما شرکت ملی پخش و پالایش در تحویل‌گیری گازوئیل بسیار سختگیری می‌کند و اگر ما در محدوده استانداردهای اعلامی‌شان نباشیم از ما نمی‌پذیرند. در این مورد هم ما رغبت داشتیم که گازوئیل کمتری را از ما تحویل بگیرند و مشتری خارجی را تامین کنیم. اما الان حتی پخش و پالایش عنوان می‌کند که می‌خواهند گازوئیل پالایشگاه‌ها را صادر کنند اما گازوئیل پتروشیمی را در داخل مصرف کنند چون کیفیت گازوئیل تولید پتروشیمی بهتر از پالایشگاه است. از 18 خرداد امسال که سهام هلدینگ خلیج فارس عرضه شد، دیگر پتروشیمی دولتی نداریم و همگی در اختیار بخش خصوصی هستند. اما هر کدام از این پتروشیمی‌ها مبتنی بر دانش فنی خودشان محصول تولید می‌کنند. لذا محصول خروجی اگر ویژگی استاندارد نداشته باشد اصلاً مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
از طرفی الان به جایی رسیده‌ایم که نیروهای فنی ما در پتروشیمی‌های داخلی در برخی از کشورهای خارجی واحدهای پتروشیمی‌شان را راه‌اندازی می‌کنند.
دیدگاه تان را بنویسید