گفت‌و‌گو با حمیدرضا احمدی مدیر کانون کارآفرینی درباره کارآفرینی در حوزه وب و موبایل در ایران
کوچک شروع کردیم؛ دید بزرگ داشتیم
دانشجویان با انرژی و آمادگی از دانشگاه بیرون می‌آیند اما یکی از مشکلات سر راهشان خدمت سربازی است. شاید بتوان دوره آن را کوتاه‌تر کرد یا بعد از دوره آموزشی، تحصیل‌کرده‌ها بتوانند وارد شرکت‌های دانش‌بنیان شوند و کار کنند.
کارشناس نرم‌افزار از دانشگاه سیتی‌نیویورک و اکنون مدیرعامل کانون کارآفرینی ایران است. او پس از 9 سال زندگی در نیویورک به ایران بازگشته و در دوران زندگی در نیویورک با استارت‌آپ‌ها آشنا شده است. او می‌گوید: در ابتدا نمی‌دانستم دقیقاً می‌خواهم چه کار کنم تا اینکه فهمیدم استارت‌آپ ویکند قرار است به ایران بیاید. این مساله خیلی برایم جالب بود و در این رویداد داوطلب شدم. آن زمان آقایان ملایری و شایان شلیله گفتند این می‌تواند به موضوعی بدل شود که رویش کار کنیم. آن موقع وارد شرکت خاورزمین شدم، بعد از مدتی متوجه شدیم خاورزمین هم جوابگوی این موضوع نیست. آمدیم و کانون کارآفرینی را راه‌اندازی کردیم. کانون کارآفرینی بسیار جوان است و حمیدرضا احمدی با 32 سال سن معتقد است یکی از پیرترین افراد این کانون است. هم کانون و هم کارکنانش همه جوان هستند و هرچه جلو می‌روند، رشد می‌کنند. با آزمون و خطا جلو می‌روند و مدام با مشکلات کارآفرین‌ها و شرکت‌ها مواجه می‌شوند تا یاد بگیرند چه باید کرد. حال دیگر تقریباً راهشان را پیدا کرده‌اند و چیزی که برایشان خیلی مهم است مشارکت بخش خصوصی است.
از نظر شما کارآفرینی در ایران در سال‌های اخیر رشد و پیشرفت داشته است؟ دلایل این پیشرفت را در چه می‌دانید؟
بله، من فکر می‌کنم آنچه می‌تواند به بزرگ شدن و رشد کسب و کارهای کوچک و متوسط کمک کند استارت‌آپ‌های در حال پیشرفت است. ما هم کارمان حمایت کردن استارت‌آپ‌هاست. هم نسل‌های قبل استارت‌آپ‌ها با مشکلاتی مواجه هستند و هم نسل فعلی و ما سعی داریم آنها را تقویت کنیم و تا جایی که امکان دارد مشکلات‌شان را کنار بزنیم. نسل‌های قبلی را به جدیدها وصل می‌کنیم تا از تجربیات‌شان استفاده کنند.
مدیر پیشین کانون محسن ملایری بود و بعد از ایشان این سمت به شما واگذار شد. کانون با چه فعالیت‌هایی آغاز به کار کرد؟
در واقع اولین پروژه همین استارت‌آپ ویکند بود و بعد دیدیم برگزاری جشنواره و کنفرانس نیز هم‌راستا با کار ماست و برخی مقالات بود که ما می‌خواستیم ترجمه کنیم و با علاقه‌مندان به اشتراک بگذاریم و هیچ جایی برای این کار وجود نداشت. بنابراین باید سایت‌هایی برای این کار راه‌اندازی می‌کردیم. در قدم اول سایت «کاریا» را ایجاد کردیم و «وبنا» را تقویت کردیم که استارت‌آپ‌ها و جشنواره را نیز پوشش دهد. «هم‌فکر» را از ابتدای امسال راه‌اندازی کردیم که آن هم یکی از بزرگ‌ترین کارهایمان بوده است. این سایت‌ها باید کنار جشنواره فعالیت کنند زیرا برگزاری جشنواره به تنهایی کافی نیست و باید جایی باشد که روابط را مدام تقویت کند.
در حال حاضر هم چند استارت‌آپ ویکند آمده‌اند و فعالیت می‌کنند و در شهرهای مختلف برگزار می‌شوند که این خود باعث رشد می‌شود.
آیا «هم‌فکر» توانسته بستر مناسبی برای پیدا کردن بنیانگذار شرکت یا سرمایه‌گذار باشد؟
هم‌فکر مطمئناً برای بنیانگذار خیلی ارزشمند است. خیلی وقت‌ها از همین هم‌فکر تیم‌های خوبی تشکیل شده‌اند و خیلی وقت‌ها هم به ما مستقیماً گزارش تشکیل تیم‌شان را نمی‌دهند. اما به‌طور کلی تیم‌های زیادی از اینجا باهم تشکیل شده‌اند زیرا چندین بار یکدیگر را دیده‌اند، تفکرات‌شان مشابه هم بوده و تشکیل تیم داده‌اند. یکی از کمک‌های دیگری که هم‌فکر می‌کند این است که خبر خیلی سریع‌تر منتشر و به اشتراک گذاشته می‌شود و در اسرع وقت همه از اتفاقات مطلع می‌شوند.
شاید دو سال قبل که شروع کردیم استارت‌آپ‌ها خیلی جدی گرفته نمی‌شدند. تنها در شبکه‌های اجتماعی برخی اخبار را می‌دیدیم و کسی فکر نمی‌کرد در ایران هم بشود استارت‌آپی راه‌اندازی کرد اما همین که در حال حاضر جمعی را هر هفته می‌توانی ببینی که افراد دیگری نیز مانند تو هستند و به این نوع کسب و کار علاقه‌مندند، ایمانت نسبت به راهی که انتخاب کرده‌ای محکم‌تر می‌شود و روحیه‌ات را حفظ می‌کنی. راه‌اندازی استارت‌آپ جرات و جسارت زیادی می‌خواهد، مخصوصاً آنهایی که استارت‌آپ‌های اول را راه‌اندزی کردند خیلی جرات داشتند زیرا هیچ محیط مثبتی وجود نداشت و همه چیز علیه آنها بود. هیچ جامعه‌ای برای حمایت از آنها وجود نداشت، البته الان وضعیت مقداری بهتر شده است.
استارت‌آپ ویکند چه نوع رویدادی است؟
استارت‌آپ ویکند یک رویداد سه‌روزه است و هدفش این است که افراد ایده‌ها را در ذهن‌شان نگه ندارند. هر سه ماه یک‌بار یک استارت‌آپ ویکند برگزار می‌کنیم. روز اول حدود 100 شرکت‌کننده می‌آیند و هرکس ایده‌ای دارد روی سن می‌رود و ایده‌اش را مطرح می‌کند و بعد خود شرکت‌کنندگان رای‌گیری می‌کنند که کدام ایده‌ها برتر بوده‌اند و 10 ایده جذاب اول را انتخاب می‌کنند و 10 گروه حول آن 10 ایده تشکیل می‌شود و اصطلاحاً یارگیری می‌کنند. در روزهای بعدی تمام روز روی این ایده‌ها کار و یک خروجی اولیه تهیه و با مشتریان مصاحبه می‌کنند. خوشبختانه در محیط وب و موبایل می‌شود به سرعت یک محصول اولیه ساخت. بعد آن ایده را در اختتامیه ارائه می‌دهند و هرچه بیشتر از مشتریان بالقوه بازخورد مثبت‌تر گرفته باشند به عنوان تیم‌های اول انتخاب می‌شوند.
تفاوتی که هم‌فکر با استارت‌آپ ویکند دارد در چیست؟
هم‌فکر هم‌راستا با استارت‌آپ ویکند است اما به لحاظ اجرایی کاملاً عکس یکدیگرند. استارت‌آپ ویکند مقدمه و ثبت‌نام و دعوت از مربیان دارد، اجرایش مقداری سخت و هزینه‌بر است اما هم‌فکر به لحاظ اجرایی عکس این است. کار اجرایی ندارد تنها ارسال یک خبر که کجا برگزار می‌شود و تنها دو ساعت است و البته مداوم‌تر است، لذا تاثیر خوبی دارد.
نقش کانون کارآفرینی در برگزاری استارت‌آپ‌ها چیست؟
ما در واقع برگزارکننده کشوری هستیم. ما ابتدا استارت‌آپ ویکند را به ایران آوردیم و 10بار در تهران برگزار کردیم. سعی‌مان بر این بوده است که برند استارت‌آپ ویکند همیشه معتبر بماند. از یک ماه دیگر اصطلاحاً مشعل استارت‌آپ ویکند را به کسانی می‌سپاریم که می‌خواهند روی جامعه تاثیر بگذارند و محیط کارآفرینی را بزرگ‌تر بکنند. سعی می‌کنیم تمام تجربه‌مان را به تیم‌های بعدی منتقل کنیم و ما تنها نقش حمایتی داشته باشیم.
درست است که پنج استارت‌آپ ویکند قرار است در ایران برگزار شود؟
بله، قرار است پنج استارت‌آپ ویکند در ایران برگزار شود. ظرفیت برگزاری این استارت‌آپ‌ها نیز موجود است و همیشه بلیت‌ها به فروش می‌رود. اتفاق خیلی خوب دیگر هم این است که دانشگاه‌های خوب پیشقدم می‌شوند و بحث دیگری که وجود دارد تجاری‌سازی است که دانشگاه‌ها هم در حال برنامه‌ریزی برای آن هستند. این بسیار خوب است که دانشگاه‌ها میزبان این فعالیت‌ها باشند و بتوانیم دانشجویان را از همان دوران دانشجویی به این سمت ببریم که فقط داشتن ایده مهم نیست و تا زمانی که با مشتری صحبت نکنید و ندانید مشتری از شما چه می‌خواهد، ارزشی نخواهد داشت.
چه مزیتی برای دانشجویان یا کسانی که در استارت‌آپ ویکند شرکت می‌کنند، وجود دارد؟
به نظر من مزیتی که می‌تواند برای دانشجو داشته باشد این است که به دانشجو دید بهتری می‌دهد. حتی دانشجویان و صاحبان ایده در ابتدا بسیار نگران دزدیده شدن ایده‌شان بودند اما رفته‌رفته که استارت‌آپ ویکند جلو رفت این سوال محو شد. ما به دانشجویان آموزش داده‌ایم آن قدر که تصور می‌کنید ایده اهمیت ندارد بلکه زمانی ایده مهم می‌شود که روی آن با مشتری به نتیجه برسید. در حقیقت بیشترین مشکلات ما هنگامی است که با مشتری صحبت نکرده‌ایم و کاربردش برای مشتری مشخص نیست.
خروجی‌های استارت‌آپ ویکند تا چه حد موفق بوده‌اند؟
برای ما یعنی کانون کارآفرینی خروجی همان جامعه‌ای است که تشکیل می‌شود و مشاوره مربیان و کارگاه‌های آموزشی علم تجاری‌سازی. تیم‌هایی هستند و بوده‌اند که از استارت‌آپ ویکند تشکیل شده‌اند اما درصدشان بسیار پایین است.زیرا این یک رویداد سه‌روزه است و بعد از رویداد احتیاج به برداشتن قدم‌های بعدی است. معمولاً تیم‌ها ابتدا خیلی انرژی دارند اما به دلیل مشغله‌های دیگری که دارند ابتدا هفته‌ای یک بار جلسه می‌گذارند بعد کم می‌شود و رفته‌رفته جلسات دو هفته‌ای برگزار می‌شود و بعد به طور کل تعطیل شده و از هم جدا می‌شوند.
برای حل این مشکل چه باید کرد؟
برای حل این مشکل شتاب‌دهنده‌ها وجود دارند. طبق آماری که استارت‌آپ ویکند جهانی منتشر کرده است 14 درصد از تیم‌هایی که در استارت‌آپ ویکند تشکیل شده‌اند، وارد شتاب‌دهنده‌ها می‌شوند. شتاب‌دهنده‌ها کمک می‌کنند تیم‌هایی که از استارت‌آپ ویکند بیرون می‌آیند، اعتبارسنجی شوند و امکاناتی نظیر سرمایه اولیه و مکانی برای کار در اختیار آنان قرار می‌دهند که برای کسب و کار خودشان راه‌اندازی اولیه را بدون مشکل پشت سر بگذارند.
کسانی که در استارت‌آپ ویکندها شرکت می‌کنند تقریباً ثابت هستند یا تغییر می‌کنند و افراد جدید وارد می‌شوند؟
همیشه حدود 40 درصد شرکت‌کنندگان از میان افراد فنی هستند یعنی کسانی که اهل برنامه‌نویسی هستند و به نوعی با اینترنت سر و کار دارند. البته اینها قشر ثابت هستند ولی افراد ثابت نیستند و عوض می‌شوند. خیلی به ندرت اتفاق افتاده که افرادی در چند استارت‌آپ ویکند شرکت کنند که آن هم برای شبکه‌سازی بوده است. 60 درصد دیگر افرادی از قشرهای مختلف مثلاً رادیولوژیست یا خانم خانه‌دار هم داشته‌ایم. همه کسانی که فکر می‌کنند یک تجربه خوب دارند و احساس می‌کنند استارت‌آپ و تکنولوژی مورد نظر آنها می‌تواند مشکلی از جامعه حل کند در برنامه‌های ما شرکت می‌کنند.
چه مشکلاتی سر راه جوانانی است که می‌خواهند یک استارت‌آپ راه‌اندازی کنند؟
دانشجویان با انرژی و آمادگی از دانشگاه بیرون می‌آیند اما یکی از مشکلات سر راهشان خدمت سربازی است. شاید بتوان دوره آن را کوتاه‌تر کرد یا بعد از دوره آموزشی، تحصیل‌کرده‌ها بتوانند وارد شرکت‌های دانش‌بنیان شوند و کار کنند. در این صورت هم آن شرکت نفع خواهد برد و هم این فرد برای کار آمادگی پیدا می‌کند.
یکی از مشکلات دیگری که وجود دارد یافتن افراد پویا و فعال است. افرادی که با تکنولوژی به شکل حرفه‌ای در ارتباطند بسیار اندک هستند.
دولت تاکنون از چه طریق و چگونه به شما کمک کرده است؟
خوشبختانه دولت تاکنون به‌خوبی حمایت کرده است. از تابستان یک برنامه را با پارک علم و فناوری پردیس و صندوق فناوری‌های نوین آغاز کرده‌ایم که در نتیجه آن مجموعه‌ای به نام مرکز شتاب‌دهی نوآوری تشکیل شد. این از معدود جاهایی است که دولت، بخش خصوصی و یک انجمن با یکدیگر همکاری می‌کنند. در گذشته تشکیل استارت‌آپ ویکندها با هزینه شخصی برگزارکنندگان تامین می‌شد اما دولت کمک کرد اسپانسر بگیرند و سریع‌تر و بهتر این اتفاق افتاد و دولت خودش نیز به استارت‌آپ ویکندها مقداری کمک مالی می‌کند تا اینکه در سه سال آینده 100 استارت‌آپ ویکند برگزار شود.
آیا میزان حمایت مالی دولت مشخص شده است و انتظار شما را برآورده می‌کند؟
قرار است 100 رویداد برگزار شود که دولت کمک مالی تا سقف 5/14 میلیون تومان برای هر رویداد را پذیرفته است. این میزان کمک نیز با مطالعه و بررسی تعیین شده و نه آن‌قدر زیاد است که تیم‌ها ولخرجی کنند و نه آن‌قدر کم است که نتوانند کارهای لازم را انجام دهند لذا کاملاً متعادل و کافی است.
نقش خودتان در حمایت از استارت‌آپ‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما بیشتر زیرساختی به کارآفرین کمک می‌کنیم. کانون کارآفرینی را کسانی تشکیل داده‌اند که خودشان کارآفرین هستند و در ایران شرکت‌های اینترنتی را تاسیس کرده‌اند و در حقیقت برای کمک به نسل بعدی وارد این عرصه شده‌اند. ما راه را مهیا می‌کنیم و پله‌ها را می‌چینیم تا کارآفرینان جدید با مشکلات کمتری کار خود را پیش ببرند.
کانون کارآفرینی در زمینه سرمایه‌گذاری چه فعالیتی برای استارت‌آپ‌ها انجام داده است؟
ما برگزارکننده کنفرانس‌ها و جشنواره‌ها در ایران هستیم و سرمایه‌گذاران ایرانی یا آنهایی که خارج از ایران هستند با ما ارتباط برقرار می‌کنند و ما کارآفرین و سرمایه‌گذار را به هم متصل می‌کنیم تا با یکدیگر آشنا شوند.
آیا کارآفرینان در ابتدای کار باید به دنبال مجوزها و رعایت قوانین خاصی باشند؟
خیر، اگر تازه در حال شروع کردن، تیم‌سازی و مواردی از این دست هستید به هیچ عنوان نگران قوانین نباشید. به نظر من ابتدا باید مطمئن شوید ایده‌تان مشتری دارد و عملی خواهد شد و مراحل اولیه را طی کنید. بعد از اینکه تا حدی از آب و گل درآمدید به دنبال گرفتن مجوز و نماد الکترونیک و سایر روال قانونی بروید. شرکت‌هایی که اندکی پخته‌تر هستند ممکن است با مشکلات دیگری مانند مالیات روبه‌رو شوند که آن هم با رعایت قوانین حل خواهد شد.
حال کمی از کانون خارج شویم و به جشنواره بپردازیم. جشنواره وب و موبایل از چه سالی و چگونه کار خود را آغاز کرد؟
جشنواره وب را ابتدا آقای شایان شلیله شروع کرده بود، جشنواره موبایل را هم آقای میلاد احرام‌پوش راه‌اندازی کرده بود. بعد به این نتیجه رسیدیم این دو خیلی به هم نزدیک هستند و جشنواره موبایل می‌تواند زیرمجموعه کانون شود و در کنار جشنواره وب برگزار شود. تفاوت‌های زیادی بین جشنواره وب و سایر جشنواره‌ها وجود دارد. مثلاً ما واقعاً کوچک شروع کردیم و با رشد خودمان جشنواره را نیز بزرگ کردیم.
راجع به شبکه‌سازی در جشنواره‌ها و رویدادها کمی توضیح دهید. مفهوم شبکه‌سازی مقداری برای عموم گنگ است.
بله، من خودم هم این احساس را دارم که در رویدادهایی که شبکه‌سازی داریم، افراد یک گوشه می‌ایستند و نمی‌دانند باید چه کاری انجام دهند. قبل از اینکه بیایند مدام سوال می‌کنند که خروجی شبکه‌سازی چیست؟ باید بگویم خروجی شبکه‌سازی خیلی ملموس نیست اما بخشی از کارآفرینی، کسب و کار در مجهولات است. حال برای خروج از این مجهولات افراد باید با یکدیگر صحبت کنند و با کسانی آشنا شوند که بتوانند این مجهولات را برایشان حل کنند و اصلاً به خاطر همین مجهولات است که شبکه‌سازی مهم می‌شود. تکنولوژی ابعاد مختلفی دارد و لازم است بدانیم وقتی سوالی برایمان پیش می‌آید، سراغ چه کسی برویم لذا شبکه‌سازی که موقعیتی برای یافتن افراد مطلع یا حتی سرمایه‌گذاران است، از مهم‌ترین بخش‌های کار ماست.
تیم داوری را چه افرادی تشکیل می‌دهند؟
در سال‌های گذشته ما برخی استادان دانشگاه، فعالان این حوزه و برخی خبرنگارها را داور قرار می‌دادیم اما امسال 12 هزار سایت شرکت کردند و پنج هزار سایت را که از یک سطحی بالاتر بودند انتخاب کردیم و همه این پنج هزار سایت را به عنوان داور قرار دادیم که به سایت‌های خودشان رای دهند.
حامی اصلی شما شرکت سرآوا بوده است؟
سرآوا اسپانسر سالانه ماست. یعنی یکی از معدود شرکت‌هایی است که از دو سال پیش که ما شروع کردیم پتانسیل شرکت ما را درک کرد. بر اساس گزارش‌هایی که ما می‌دهیم، بودجه‌ای را به کانون تزریق می‌کند.
جشنواره برای شما درآمدزایی هم داشت؟
خیر، بر‌خلاف چیزی که فکر می‌کردیم، حدود 10 میلیون تومان ضرر مالی کردیم. خرج‌ها خیلی زیاد بود، سالن خیلی گران بود و هزینه پذیرایی بسیار زیاد شد. مهمان خارجی هم داشتیم که هزینه‌های زیادی داشتند اما خوشحالیم که تاثیر خیلی خوبی گذاشته است.
در این جشنواره چند مهمان خارجی داشتید؟
11 مهمان خارجی داشتیم البته اکثراً ایرانی‌هایی بودند که خارج از کشور کسب و کار خوب و سطح بالایی دارند. این افراد به دلیل اینکه کشور و منطقه بومی را بهتر می‌شناسند گزینه‌های بهتری برای راهنمایی کارآفرینانی هستند که قرار است در همین منطقه فعالیت کنند و امیدواریم سال‌های آینده نیز بیشتر از همین افراد استفاده کنیم.
از میان این ایرانی‌های خارج از کشور کسی بوده که با دیدن این شرایط و آمادگی که وجود دارد، به ایران برگشته و قصد گسترش کسب و کار خود در ایران را داشته باشد؟
بله، خیلی از این افراد برگشته و مانده‌اند. مثلاً ما فردی داریم که در بیگ‌دیتا و توئیتر کار می‌کرده و الان چند ماه است که به ایران برگشته تا کسب و کار خود را اینجا راه‌اندازی کند. این افراد وقتی به ایران می‌آیند و بازار آماده را مشاهده می‌کنند خیلی تشویق می‌شوند در ایران بمانند و کسب و کاری را در این بازار راه‌اندازی کنند.
دیدگاه تان را بنویسید