تاریخ انتشار:
بازارهای مدرن به‌تدریج جای بازارهای سنتی را در ایران پر می‌کنند
دیجی‌بازارها
انسان مدرن امروزی اگر نتواند مانند چنگیز و اسکندر «جهان‌گیر» ی کند، بی‌گمان نمی‌تواند از فکر «جهان‌شمول» بودن افکار خود بگذرد. اینجاست که وارد عرصه بی‌زمان و مکان به اسم اینترنت می‌شود، ولی رفتارهایش امتداد دنیای حقیقی اوست. انسان حیوانی ابزارساز است. با همین ابزار هم بر طبیعت چیره می‌شود و اعمال قدرت می‌کند.
انسان مدرن امروزی اگر نتواند مانند چنگیز و اسکندر «جهان‌گیر»ی کند، بی‌گمان نمی‌تواند از فکر «جهان‌شمول» بودن افکار خود بگذرد. اینجاست که وارد عرصه بی‌زمان و مکان به اسم اینترنت می‌شود، ولی رفتارهایش امتداد دنیای حقیقی اوست. انسان حیوانی ابزارساز است. با همین ابزار هم بر طبیعت چیره می‌شود و اعمال قدرت می‌کند. مثلاً چرخ امتداد پا و تلویزیون امتداد چشم اوست. در این میان فضای مجازی امتداد شبیه‌سازی‌شده‌ای از زندگی ماست. مثلاً من و شما اگر نتوانیم در بازار تهران حجره‌ای نقلی با چند میلیارد تومان جور کنیم، حتماً در فضای اینترنت که می‌توانیم فروشگاهی باکلاس راه بیندازیم و واسطه فروش آسان و محترمانه باشیم. با این روش نه هزینه خرید و اجاره مغازه می‌دهیم و نه مالیات. این همان کاری است که بقیه دنیا هم روی آن سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند. چون می‌توان به جای کشاندن مشتریان به بازار، بازار را تا اتاق پذیرایی مشتریان امتداد داد. اینترنت علاوه بر وجوه تفریحی و اطلاعاتی (Infotainment) عرصه بسیار گسترده‌ای برای خرید و فروش و خدمات است. چون در این بستر هر کاربر می‌تواند یک مشتری بالقوه خیلی خوب باشد. اینترنت سرعت فرآیندها را
افزایش داده و مرزهای جغرافیایی را در‌نوردیده است و به‌ویژه در انتظارات مصرف‌کننده که نقش عمده‌ای در خرده‌فروشی‌ها دارد، تحولاتی به وجود آورده است. هزینه‌های جست‌وجوی اطلاعات از طریق اینترنت تقریباً به صفر رسیده و بنابراین اگر بخواهید چیزهای معمولی را بفروشید، این خریدار است که همیشه برنده خواهد بود.
به بیان دیگر، طرف‌های فروشنده از نظر قیمت، کیفیت و خدمات با رقبای سختی روبه‌رو هستند. چون موانع ورودی برای کسب و کار الکترونیکی نسبتاً پایین است و مشتریان می‌توانند آنچه می‌خواهند را بر اساس دسترسی آسان به اطلاعات از راه مقایسه به دست آورند. تجارت اینترنتی در دهه ۹۰ در معاملات خرید و فروش سهام آمریکا بسیار رایج شد. خط رقابتی اولیه از حق سرویس دلالی موجود فراتر رفت و بر تمام بنگاه‌های معاملاتی موجود که متضمن هزینه‌های فراوانی بودند، سایه افکند. اگر از طریق یک شرکت واسطه‌ای خرید کنید، لازم است از طریق نماینده آن شرکت وارد معامله شوید. ولی اگر از طریق اینترنت وارد شوید، دیگر نیازی به چنین نمایندگی‌هایی وجود ندارد، در نتیجه شرکت‌های تجاری اینترنتی قادر خواهند بود از حق سرویس خود بکاهند. در جدول می‌توانید سیر تجارت روی وب را به‌طور خیلی خلاصه ببینید.
در ایران نیز توسعه زیرساخت‌های اینترنت و همه‌گیر شدن آن در میان کاربران باعث شد به‌تدریج کاربران به خرید و فروش‌ها و خدمات اینترنتی اعتماد کنند. به همین خاطر هم وقتی پای صحبت صاحبان مهم‌ترین کسب‌وکارهای اینترنتی ایران می‌نشینید، می‌بینید که از همان اول می‌دانستند که با چه عرصه سخت و دیربازدهی سر و کار دارند. در این عرصه ناامیدنشدن و استمرار اهمیت بسیاری دارد.
شاید بتوان این سایت‌های ایرانی را به سه دسته کلی تقسیم کرد.
بازارهای بزرگ مجازی
مهم‌ترین وب‌سایت این حوزه وب‌سایت «دیجی‌کالا»ست. این بازار بر اساس یک نیاز شکل گرفت. نیازی که با ایده‌ای جدید همراه شد و با این وب‌سایت چنان کرد که اکنون 150 میلیون دلار می‌ارزد و ارزشمندترین وب‌سایت ایرانی به انتخاب اکونومیست است. حمید و سعید محمدی در سال ۱۳۸۴ هر دو عکاسی دیجیتال را پیگیری می‌کردند. بعد از جست‌وجو در اینترنت درباره دوربین‌ها، دوربین مورد نظر را از بازار جمهوری تهران خریدند. اما بعد از چند روز پی بردند، لنز روی دوربین دست‌دوم و تعمیری است. این اتفاق ناخوشایند از تجربه خرید به شکل سنتی، که خیلی قابل اعتماد هم نبود، جرقه اولیه تاسیس شرکت دیجی‌کالا بود. اتفاقاً همین اعتماد است که هسته اصلی موفقیت این وب‌سایت را شکل داده است. وقتی وارد این پایگاه اینترنتی می‌شوید، انگار که به مغازه دوست صمیمی خویش وارد شده‌اید؛ همان‌طور که ممکن است فروشنده‌ای منصف از شما بخواهد کالایی را نخرید چون فلان اشکال را دارد، در دیجی‌کالا نیز عده‌ای متخصص در حال ارائه اطلاعات صادقانه به شما هستند. شما به‌راحتی می‌توانید گزینه انتخابی خویش را با بقیه گزینه‌ها مقایسه کنید و بهترین را برگزینید. این وب‌سایت حدود سه میلیون
مشترک دارد و حدود 90 درصد از تجارت الکترونیک در ایران از طریق همین وب‌سایت اعتمادساز انجام می‌شود.
دیجی‌کالا تقریباً همه‌چیز می‌فروشد؛ از گوشی موبایل، تبلت، لپ‌تاپ و انواع رایانه بگیرید تا دوربین دیجیتال، ماشین‌های اداری، کنسول‌های بازی، ساعت، عطر، زیورآلات، کتاب، لوازم‌خانگی، فیلم و سریال و... دیجی‌کالا خدمات پس از فروشی برای کالاهایی که می‌فروشد، ندارد اما خریداران هفت روز فرصت دارند تا اگر کالای خریداری‌شده ایرادی داشت آن را تعویض کنند. بنابراین سیستم خدمات مشتری (CRM) این شرکت با مشترکانش جوری برخورد می‌کند که حتماً برای خرید بعدی باز سراغ همین بازار دیجیتال را بگیرد. هرچند که در این عرصه چندین وب‌سایت دیگر نیز تلاش می‌کنند، ولی دیجی‌کالا با فروش روزانه حدود 5 /1 میلیارد تومان از رقیبان خیلی جلوتر است. از طرف دیگر این شرکت علاوه بر نمایندگی‌های متعدد در شهرهای مختلف، در حال گسترش انبارهای کالای خویش در استان‌های اطراف تهران است و به نظر می‌رسد، بیش از دیگران به پررونق‌تر شدن عرصه تجارت الکترونیک در ایران امیدوار است.
بازار واسطه‌های تخفیف
چانه زدن یکی از لذت‌های خریدهای بازاری است. به همین خاطر نیز همیشه فروشندگان مبلغی را برای چانه‌زنی کنار می‌گذارند تا ما از گرفتن آن لذت ببریم. همین لذت بهانه شکل‌گیری شرکت‌هایی اینترنتی تخفیف‌گیری شده است. یکی از مهم‌ترین شرکت‌ها در این حوزه تخفیفان است که نازنین دانشور ایده آن را ارائه کرده. این شرکت‌ها به‌ظاهر برای مشتریان تخفیف می‌گیرند ولی در عمل واسطه معرفی کالا و خدمات هستند. تخفیفان یا نت‌برگ نسخه ایرانی سایت معاملات روزانه Groupon است. گروپان بازاریابی بر مبنای تخفیف را جا انداخته است و این نوع بازاریابی یک‌قدم فراتر از بازاریابی فروش گروهی است. یعنی در عین حال که تعداد مشتریان را افزایش می‌دهد، ولی دست او را برای راحتی در دریافت خدمات بازتر می‌کند.
بازارهای بی‌واسطه
در همه سایت‌های بالا واسطه‌ای وجود دارد. واسطه‌ای مانند دیجی‌کالا یا نت‌برگ و تخفیفان. واسطه‌هایی که خدمات و محصولات را از فروشنده به خریدار منتقل می‌کنند. اما برخی دیگر از سایت‌ها هم هستند که بازاری بی‌واسطه برای خرید و فروش هستند. سایت‌هایی که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد می‌فروشند؛ آن هم مستقیم و بدون واسطه. سایت‌هایی مانند «شیپور» و «دیوار» از جمله این سایت‌هاست. سایت‌هایی که بیشتر شبیه سمساری‌های مجازی هستند. از اجناس نو و دست اول تا اجناس دست‌دوم در آن پیدا می‌شود. از مبل استیل 12میلیونی تا سرهمی نوزاد که فقط شش هزار تومان می‌ارزد. در این سایت‌های مجازی مشتریان می‌توانند در یک زمان کوتاه و بدون صرف هیچ هزینه‌ای و بدون حضور واسطه‌ای جنس خود را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند و آن را به قیمت بفروشند. این موضوعی است که در ورودی یکی از سایت‌های مجازی خرید و فروش اجناس نوشته شده است. کاربران به این سایت‌ها علاقه بسیاری دارند. دلیل آن هم عرضه بی‌واسطه محصولات است. سمساری‌ها خریدار هر جنسی نیستند. از طرفی این افراد اصولاً جنس شما را نصف قیمت می‌خرند و اجناس را با دو برابر قیمت خریداری‌شده به خریدار
می‌فروشند. در این میان یکی فروشنده کالا ضرر کرده و دیگری خریدار و کسی که این وسط سود برده سمسار است. اما سایت‌های بی‌واسطه جایی است که شما کالای خود را به قیمت می‌فروشید و می‌خرید. یکی دیگر از مزایای خرید و فروش این سایت‌ها این است که فروشندگان می‌توانند کالاهایی را به پول تبدیل کنند که در سمساری‌های واقعی این امکان وجود ندارد. مانند فروش یک قندان بلور به قیمت ۱۲ هزار تومان، فروش شش عدد استکان بلور به قیمت ۱۰ هزار تومان. فروش لباس سرهمی نوزاد با قیمت شش هزار تومان. ست کیف و کفش صورتی با قیمت ۶۰ هزار تومان. کت‌وشلوار دامادی با قیمت ۲۰۰ هزار تومان. این وب‌سایت‌ها اگرچه تا حدودی شبیه آگهی‌نامه یا همان جمعه‌بازارهای چاپی روزنامه‌ای مانند همشهری است، اما به چند دلیل از نیازمندی‌های چاپی جلوتر است؛ اولاً نیازی نیست آگهی‌دهنده پولی برای فروش کالایش پرداخت کند. از طرف دیگر، جست‌وجو برای یافتن جنس یا خدمات دلخواه بسیار ساده‌تر از نسخه‌های چاپی است. در حقیقت شما همیشه یک سمساری آنلاین در جیب‌تان دارید که هرگاه اراده کنید می‌توانید از ملک و املاک، تا اتومبیل، لباس و کیف و کفش را از این سمساری مجازی بیرون بکشید. حتی
این سایت‌ها کمی فراتر رفته‌اند و در میان بازار پرتنوع‌شان بخش نیازهای اجتماعی دارند و برخی برای یافتن یک همسفر برای کوهنوردی یا رفتن به سینما و تئاتر یا سفر خارجی در آن آگهی یافتن دوست می‌دهند. چیزی که در هیچ سمساری و سایت خرید و فروش دیگری یافت نمی‌شود. همین تنوع خدمات و رایگان بودن آن است که سایت‌هایی مانند شیپور و دیوار را این روزها محبوب کرده. از دیگر وب‌سایت‌های ایرانی موفق در عرصه فروش خدمات می‌توان به این موارد نیز اشاره کرد.
آپارات؛ یوتیوب ایرانی
آپارات یکی از سایت‌های به اشتراک‌گذاری ویدئو در ایران است. همان وب‌سایتی که بیلبوردهای تبلیغاتی‌اش در سطح شهر پخش‌اند و از مردم عادی می‌خواهد که با به نمایش گذاشتن استعدادهای خویش فیل هوا کنند. این پایگاه تا آنجا که ممکن است فضایی خانوادگی و اخلاقی دارد. بنیانگذار آن، محمدجواد شکوری مقدم، مدیر اجرایی شرکت مادر آپارات، صبا ایده است که پشتیبان سایر شرکت‌های نوپای موفق در ایران مانند کلوب و میهن‌بلاگ است. کلوب یک شبکه اجتماعی فارسی‌زبان با بیش از سه میلیون کاربر است و میهن‌بلاگ خدمات میزبانی بلاگ رایگان انجام می‌دهد. هر روز پنج میلیون ویدئو در آپارات مشاهده می‌شود و ماهانه بیش از ۱۵۰ میلیون بازدیدکننده دارد.
کافه بازار؛ اپ‌استور ایرانی
کافه بازار فعالیت خود را با تیم کوچکی از جوانان به سرپرستی حسام آرماندهی آغاز کرد و هم‌اکنون نزدیک به ۱۰۰ نفر از افراد متخصص و دارای دانش فنی متناسب با علم روز دنیا تیم کافه بازار را همراهی می‌کنند. ۲۲ درصد از جمعیت کشور از نرم‌افزار کافه بازار استفاده می‌کنند. صفحه اول کافه بازار هر هفته بیش از ۲۰ میلیون بازدید دارد و سایر صفحه‌های داخلی کافه بازار ۹۰ میلیون بار در هفته دیده می‌شوند. پارسال توسعه‌دهنده‌ها ۱۲ میلیارد تومان از کافه بازار درآمد داشته‌اند. به گزارش اکونومیست کافه بازار با ارزش تقریبی 20 میلیون دلار، دومین شرکت برتر اینترنتی ایران است.
تغییرات پرشتاب فناوری با زندگی انسان چنان می‌کند که برای زندگی در این کوران فناوری شما چاره‌ای جز خرید از راه وب ندارید. برهم خوردن زمان و مکان با آدم‌ها چنان می‌کند که بتوانند در روستای خویش از آخرین مدل برند فلان کارخانه کت و شلوار بخرند. استفاده از اینترنت در فعالیت‌های تجاری همیشه این مزیت را دارد که در آن چیزها را در یک فاصله نزدیک به شما قرار خواهد داد، چیزهای خیلی دور از شما را به شما نزدیک و همه آنها را با هم روی یک صفحه در مقابل شما قرار خواهد داد. اگر از طریق ای‌میل با همکاران‌تان در ارتباط باشید، دیگر هیچ اختلافی میان شما و همکاران‌تان که در یک طبقه پایین‌تر از همان ساختمان هستند، با همکاران دیگرتان که در نیویورک هستند، وجود ندارد. همین به‌هم‌ریختگی زمان و مکان تجارت الکترونیک را به سمتی می‌برد که کارشناسان فقط می‌توانند درباره آن ایده‌پردازی‌های آینده‌پژوهانه داشته باشند. در جدول زیر به اختصار برخی از این پیش‌بینی‌ها را برمی‌شماریم.
دیدگاه تان را بنویسید