مشغولیت اشتغال

در واپسین روزهای سال1394، بازار کار به آوردگاه دولت یازدهم و منتقدانش تبدیل شد. مجادله‌ای لفظی بر سر تعداد شاغلان و البته آنها که از زمان آغاز به کار دولت یازدهم، شغل خود را از دست داده‌اند. ماجرا از این قرار بود که پایگاه خبری الف، منتسب به احمد توکلی، یکی از نمایندگان مجلس نهم در گزارشی عنوان کرد که در دولت فعلی، هرماه ۵۳۵۲ نفر شغل‌شان را از دست داده‌اند. این گزارش اما در روزهای بعد با واکنش صریح مسعود نیلی، مشاور رئیس جمهوری در امور اقتصادی مواجه شد؛ نیلی طی نامه‌ای سرگشاده به توکلی با دلیل و برهان اثبات کرد که محاسبات نویسنده این گزارش نادرست بوده است. او در بخشی از این نامه با استناد به گزارش‌های مرکز آمار در مورد خالص اشتغال، یعنی تفاضل شغل‌های ایجاد‌شده و شغل‌های از دست رفته نوشت: «‌در فصل تابستان ۱۳۹۴ نسبت به تابستان ۱۳۹۲، ۲۱۲ هزار نفر (ماهانه۸۸۳۳ نفر افزایش اشتغال) و در فصل پاییز ۱۳۹۴ نسبت به پاییز ۱۳۹۲، یک میلیون و ۱۷۹ هزار نفر به تعداد شاغلان (افزایش ماهانه بیش از ۴۹ هزار نفر) طی ۲۴ ماه گذشته افزوده شده است.» توکلی نیز البته استدلال مشاور رئیس‌جمهوری را از حیث استناد به آمارها و استنتاج وضعیت بیکاری در دولت فعلی «درست» خواند و وقوع این «اشکال» را ناشی از اعتماد به گزارش کارشناسی تهیه و منتشر‌شده در سایت الف برشمرد. اما در نیمه‌های ماه اسفند نیز زمانی که رئیس‌جمهوری به استان یزد سفر کرده بود، در اجتماع مردم این استان، به آمار تعداد شاغلان و شغل‌های ایجاد‌شده اشاره کرد: «‌من قبول دارم کار فراوانی برای اشتغال جوانان باید انجام بدهیم اما من از اقتصاددانان از محققین، دانشجویان، اساتید دانشگاه‌ها خواهش می‌کنم آمار اشتغال پاییز 94 در مقایسه با اشتغال پاییز 92 را نگاه کنند در فاصله این دو سال تعداد شاغلان در کشور یک میلیون و 179 هزار نفر اضافه شده.» دکتر حسن روحانی ادامه می‌دهد: «تقریباً در دو سال گذشته سالی 600 هزار اشتغال درست شده است. البته ما نیاز به اشتغال یک میلیون نفر داریم، نیاز به رونق اقتصادی داریم. به‌رغم همه مشکلات من به شما مردم عزیز ایران و مردم بزرگ و فهیم یزد قول می‌دهم که سال 95 سال رونق اقتصادی ایران خواهد بود.» او البته به‌طور تلویحی به مناقشه رسانه‌ای توکلی و نیلی نیز گریز زد: «...‌اما آنهایی که انصاف را در این روزهای انتخابات با بوق‌هایی که در دست داشتند فراموش کردند به آنها می‌گویم در سال‌های گذشته با اینکه درآمد نفتی ما در سال 120 - 90 میلیارد دلار بود هیچ‌گونه اشتغالی برای جوانان ما درست نکردند.» همان‌گونه که رئیس‌جمهوری تاکید می‌کند، اگرچه گزارش‌های مرکز آمار ، اظهارات مقامات دولتی از وضعیت نیروی کار را تایید می‌کند، اما رسانه‌های منتقد دولت یازدهم، گویی آمارهای اعلامی از اشتغال را در برابر خود قرار داده و همچنان از آن غلط می‌گیرند. برای مثال در نتایج سرشماری نیروی کار در پاییز سال 1393 تعداد شاغلان در سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات در مجموع حدود 21 میلیون و 407 هزار و 997 نفر برآورد شده که این رقم در پاییز سال 1394 به حدود 22 میلیون و 38 هزار و 351 نفر افزایش یافته و تفاضل این دو رقم معادل630 هزار و 354 نفر است. اما منتقدان با این پرسش به گزارش‌های دولتی از اشتغال تشکیک وارد می‌کنند که ظرف دو سال گذشته که فضای کسب و کار در رکود فرو رفته است دولت بگوید شغل‌های از دست رفته به چه میزان بوده است؟ یا پرسش دیگری که این روزها مطرح می‌شود این است که به‌رغم سقوط نرخ رشد اقتصادی، چگونه سالانه حدود 600 هزار نفر به تعداد شاغلان افزوده شده است؟ اما گروه سومی هم هستند که از اساس، به تعریفی که از شاغل- با ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ در هفته که در قانون کار ارائه شده- نقد دارند. در پرده پیش رو به این مناقشه جدید دولت یازدهم پرداخته‌ایم.