تاریخ انتشار:
معاون شرکت بورس تهران می‌گوید، میزان توسعه‌یافتگی بازار به گسترش دامنه نوسان کمک می‌کند
محدودیت‌های معاملاتی باز‌هم کاهش می‌یابد
حذف دامنه نوسان قیمت روزانه همواره مورد استقبال فعالان بازار سرمایه قرار گرفته و بارها از سوی کارشناسان و معامله‌گران بر لزوم حذف یا افزایش دامنه نوسان قیمتی سهام تاکید شده است. گفته می‌شود در بسیاری از بورس‌های کشورهای پیشرفته حد نوسان بالاتری وجود دارد یا ساز و کاری دارند که حد نوسان، دست بازیگرهای بازار را نمی‌بندد.
حذف دامنه نوسان قیمت روزانه همواره مورد استقبال فعالان بازار سرمایه قرار گرفته و بارها از سوی کارشناسان و معامله‌گران بر لزوم حذف یا افزایش دامنه نوسان قیمتی سهام تاکید شده است. گفته می‌شود در بسیاری از بورس‌های کشورهای پیشرفته حد نوسان بالاتری وجود دارد یا ساز و کاری دارند که حد نوسان، دست بازیگرهای بازار را نمی‌بندد. یعنی به محض اینکه قیمت‌ها به حد نوسان تعیین‌شده، می‌رسند مجدداً حراج برگزار می‌کنند و قیمت جدید را بالاتر از حد نوسان تعیین‌شده کشف می‌کنند. بنابراین هیچ‌گاه شاهد این نخواهند بود که حد نوسان باعث قفل شدن معاملات سهام شود. این مسائل باعث شده برداشتن محدودیت‌های معاملاتی از جمله حجم مبنا، دامنه نوسان و گره معاملاتی به مطالبات عمومی فعالان بورس تهران تبدیل شود. به نظر می‌رسد متولیان و تصمیم‌سازان بازار سرمایه از اواخر سال گذشته اقداماتی در جهت پاسخگویی به این مطالبات انجام داده‌اند که در حال حاضر از ابتدای خردادماه امسال نیز سرانجام نهاد ناظر با افزایش یک‌درصدی دامنه نوسان موافقت کرد تا شاید از بخشی از مشکلات بازار سرمایه کاسته شود. به این بهانه با علی‌عباس کریمی معاون توسعه شرکت بورس
تهران به گفت‌وگو پرداختیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
از اوایل ماه جاری سرانجام دامنه نوسان روزانه قیمت سهام البته برای شرکت‌های بورسی یک درصد افزایش یافت و به پنج درصد رسید. این خواسته یکی از مطالبات فعالان بازار سرمایه کشور بود که در سال‌های گذشته مورد توجه قرار نمی‌گرفت. قبل از اینکه به بررسی اثر کاهش محدودیت دامنه نوسان بر بازار بپردازید در این باره بگویید چرا در بازار سهام ما محدودیت‌هایی چون دامنه نوسان قیمت سهام در معاملات وجود دارد؟
از اوایل ماه جاری سرانجام دامنه نوسان روزانه قیمت سهام البته برای شرکت‌های بورسی یک درصد افزایش یافت و به پنج درصد رسید. این خواسته یکی از مطالبات فعالان بازار سرمایه کشور بود که در سال‌های گذشته مورد توجه قرار نمی‌گرفت. قبل از اینکه به بررسی اثر کاهش محدودیت دامنه نوسان بر بازار بپردازید در این باره بگویید چرا در بازار سهام ما محدودیت‌هایی چون دامنه نوسان قیمت سهام در معاملات وجود دارد؟
هدف از تعیین دامنه نوسان برای قیمت اوراق بهادار در بورس‌ها، کمک به کشف قیمت منطقی و منصفانه و نزدیک به ارزش ذاتی بر اساس اطلاعات موجود در بازار و نیز جلوگیری از نوسان شدید قیمت و کنترل تاثیر اخبار و اطلاعات و شایعات بر رفتار سرمایه‌گذاران و همچنین کنترل رفتارهای هیجانی ایشان است. در شرایطی که سرمایه‌گذاران به صورت هیجانی به اخبار، اطلاعات و شایعات واکنش بیش از اندازه منطقی نشان می‌دهند و به عبارتی تحت تاثیر جو روانی بازار قرار می‌گیرند و تصمیمات عجولانه اتخاذ می‌کنند، وجود دامنه نوسان مانع آشفتگی بیش از حد بازار و پیشنهاد قیمت‌های دور از ارزش ذاتی سهام می‌شود. اتخاذ این نوع تصمیمات در میان سرمایه‌گذاران خرد بیشتر است و احتمال زیان این گروه از سرمایه‌گذاران در زمان آشفتگی بازار بسیار بالا خواهد بود. بنابراین دامنه نوسان قیمت در شرایط آشفته، زمان بیشتری برای مشاوره و ارزیابی مجدد اطلاعات در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد.
اما اکثر بورس‌های پیشرفته دنیا با مفهوم محدوده نوسان روزانه قیمت سهام بیگانه هستند یا حد دامنه نوسان گسترده‌ای دارند.
به هر حال میزان محدودیت در بازار با میزان دانش مالی سرمایه‌گذاران و حرفه‌ای بودن فعالان بازار، عمق بازار، میزان توسعه‌یافتگی (از جمله ساز و کارهای نظارتی، معاملاتی و افشای اطلاعات) و در مجموع کارایی بازار ارتباط دارد. بنابراین میزان توسعه‌یافتگی بازار و در نتیجه بهره‌گیری از ساز و کارهای نظارتی و معاملاتی و افشای اطلاعات به کاهش محدودیت‌ها و از جمله گسترش دامنه نوسان کمک می‌کند. با این حال بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، دامنه نوسان بازه متفاوت تقریباً در همه بورس‌ها وجود دارد. بر اساس مطالعاتی که در بورس تهران درباره زیرساختارهای بازار از جمله دامنه نوسان انجام شده است همه بورس‌های اوراق بهادار بررسی‌شده، محدوده نوسان قیمت دارند ولی در مقایسه با بورس تهران، دامنه نوسان آنها بیشتر است. علاوه بر این، برخی از این بورس‌ها برای افزایش میزان نقدشوندگی و جلوگیری از کند شدن روزانه انجام معاملات ساز و کارهایی تعریف کرده‌اند که مطابق با شرایط و الزامات خاص دامنه نوسان در طول جلسه معاملاتی قابل افزایش خواهد بود. حتی برخی کشورها در بازار سرمایه‌شان محدودیت‌های بیشتری را بر دامنه نوسان روزانه قیمت سهام اعمال
کرده‌اند.
در مقایسه با بورس‌هایی که محدودیت دامنه نوسان روزانه قیمت سهام دارند بورس تهران در چه وضعیتی قرار دارد؟
در حال حاضر بورس اوراق بهادار ترکیه (بورس استانبول) دارای محدوده نوسان قیمت 10درصدی روی سهام است که در مقایسه با شرایط فعلی بورس تهران، دو برابر است. دامنه نوسان قیمت در بورس توکیو حدود 20 درصد، بورس اوراق بهادار تایوان هفت درصد، بورس آتن 10 درصد، بورس کره 30 درصد، بورس مالزی 30 درصد و بورس سوئد 15 درصد است. اشاره کردم، تقریباً در همه بورس‌های اوراق بهادار از دامنه نوسان روزانه قیمت سهام برای جلوگیری از نوسان شدید و لحظه‌ای قیمت در معاملات روزانه استفاده می‌شود. با این تفاوت که این محدودیت به همراه ساز و کارهایی به کار می‌رود که در شرایط خاص موجب افزایش دامنه نوسان و در نتیجه روان شدن بازار در طول جلسه معاملاتی می‌شود و به صور همزمان از ساز و کارهای نظارتی پیشرفته، مقررات مناسب و دارای ضمانت اجرایی کافی برای جلوگیری از دستکاری بازار استفاده می‌شود. بنابراین وجود دامنه نوسان و سایر ساز و کارهای نظارتی از جمله ساز و کار تعیین قیمت پایانی در بورس اوراق بهادار تهران کاملاً پذیرفته شده است. همان‌طور که در پاسخ سوال قبلی شما گفتم برخی از بورس‌ها برای افزایش میزان نقدشوندگی و جلوگیری از کند شدن روزانه انجام
معاملات ساز و کارهایی تعریف کرده‌اند که مطابق با شرایط و الزامات خاص دامنه نوسان در طول جلسه معاملاتی قابل افزایش خواهد بود.
به هر حال محدودیت دامنه نوسان باعث کاهش نقدشوندگی بازار می‌شود اما از طرفی ابزاری برای جلوگیری از رفتارهای هیجانی است. به نظر شما کدام در اولویت است؟ ارتقای نقدشوندگی یا کنترل هیجانات؟
در صورت حضور ساز و کار مناسب برای افشای اطلاعات و نظارت بر آن، انتظار می‌رود قیمت‌ها در محدوده ارزش ذاتی سهم حرکت کنند و معاملات با قیمت‌های نزدیک به آن انجام شود. نوسان شدید و غیرمتعارف قیمت تنها می‌تواند از اطلاعات با اهمیت موجود در شرکت ناشی شود. در مورد چگونگی برخورد با افشای این نوع اطلاعات و معاملات سهام در صورت وجود آن، راهکارهای معینی در چارچوب مقررات مشخص شده است. بر اساس این مقررات وجود اطلاعات بااهمیت به توقف نماد به صورت کوتاه‌مدت و بازگشایی آن بدون دامنه نوسان قیمت یا با دامنه نوسان بازتر از دامنه نوسان قیمت معمول منجر می‌شود. بنابراین دامنه نوسان قیمت مناسب مانع نقدشوندگی سهام نمی‌شود، در حالی که می‌تواند رفتار هیجانی سرمایه‌گذاران را کنترل و از زیان سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای جلوگیری کند.
با این اوصاف، مطابق قواعد ساده مالی، شرکت‌ها به میزان تعدیل سود خود باید افزایش قیمت پیدا کنند اما محدودیت دامنه نوسان از این امر جلوگیری می‌کند. چگونه می‌توان این محدودیت را برداشت به نحوی که بازار به کارایی بالاتری دست یابد؟
اگرچه در شرایط متعارف اقتصادی انتظار می‌رود ناشران در پیش‌بینی فعالیت‌های خود دقت کافی داشته باشند و ناچار به تعدیل‌های قابل توجه نشوند، اما در شرایط کنونی در صورت تعدیل قابل توجه در سود ناشر، نماد معاملاتی شرکت متوقف شده و پس از اعلام و افشای اطلاعات به بازار، جلسه حراج بدون دامنه نوسان قیمت برگزار می‌شود و طی این جلسه قیمت جدید سهم بر اساس عرضه و تقاضا بازار کشف و مبنای دامنه نوسان جدید قرار می‌گیرد. بنابراین دامنه نوسان قیمت مانع تعدیل قیمت سهم به دلیل تعدیل‌های با اهمیت در نتایج عملکرد شرکت نمی‌شود.
چرا دامنه نوسان سهام در بورس تهران از سال 78 تاکنون بارها مورد تغییر قرار گرفته و چرا تاکنون به جمع‌بندی واحدی در این مورد نرسیده‌ایم. اگرچه به تازگی یک درصد دامنه نوسان افزایش یافته است؟
حدود نوسان قیمت اوراق بهادار در بورس تهران در آخرین تغییرات از ابتدای خردادماه سال جاری از چهار درصد به پنج درصد افزایش یافته است. از سال 1384 به این سو، حدود نوسان قیمت از دو درصد در سال 1384 به پنج درصد در سال جاری افزایش یافته است. این تغییرات قطعاً مطابق با شرایط بازار سرمایه صورت گرفته است. در شرایطی که مسوولان بازار سرمایه لازم بدانند که افزایش دامنه نوسان قیمت به تمامیت و منصفانه بودن بازار کمک می‌کند اقدام به این امر می‌کنند و بالعکس. بررسی‌ها نشان داده است که بورس‌های اوراق بهادار دنیا نیز بنا بر مقتضیات زمانی و اقتصادی اقدام به تغییر در زیرساختارهای بازار سرمایه و از جمله حدود نوسان قیمت می‌کنند. مثال بارز برای تایید این موضوع بورس اوراق بهادار تایوان است که حتی برای دوره‌های زمانی بسیار کوتاه‌مدت هفت و 10 روزه حد پایین نوسان قیمت را برای حفاظت از سرمایه‌گذاران و کنترل هیجانات از هفت درصد به 3 /5 درصد کاهش داده است و پس از پایان آن دوره حد پایین نوسان به هفت درصد افزایش یافته است. بنابراین قوانین جاری بازار سرمایه و به خصوص قوانین مربوط به زیرساختارها در شرایط اقتصادی و سیاسی مختلف تغییر خواهد
کرد و جمع‌بندی در مورد آن موضوعیت ندارد.
تاثیر میزان دامنه نوسان قیمت در کاهش واکنش بیشتر یا کمتر از اندازه سرمایه‌گذاران را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ آیا افزایش نوسان معاملات بورس قادر است صف‌نشینی‌های بورس را کمرنگ‌تر کند و معاملات روان‌تر انجام بپذیرد؟
مطالعات مختلف در بورس‌های دنیا بیانگر تاثیر دامنه نوسان در جلوگیری از واکنش بیش از اندازه سرمایه‌گذاران در بازار است. این موضوع که حضور دامنه نوسان اندک و نامناسب برای قیمت سهام به تشکیل صف خرید و فروش منجر می‌شود و از رسیدن قیمت سهام در کوتاه‌مدت به قیمت تعادلی جلوگیری می‌کند انکارناپذیر است، اما این ایده که همه مشکلات مربوط به صف و گره‌های معاملاتی و رفع رفتارهای هیجانی سرمایه‌گذاران با حذف دامنه نوسان برطرف می‌شود، درست نیست. بدون تردید باید مجموعه‌ای از اقدامات از قبیل بهره‌گیری از حراج‌های آغازین، نوسان و پایانی بازار، دامنه‌های قیمتی ایستا و پویا و ساز و کار تعیین قیمت پایانی بر اساس شرایط بازار مدنظر قرار گیرد.
آیا تغییر یک‌درصدی دامنه نوسان سازمان بورس را به هدف خود از این عمل می‌رساند و کافی است؟ آیا در موقعیت کنونی که به‌رغم بازار منفی می‌بینیم که هیجان خاصی بر بازار حاکم نیست، نمی‌شد تغییر بیشتری را در زمینه دامنه نوسان انجام داد؟
افزایش یک‌درصدی دامنه نوسان قیمت سهام در شرایط کنونی گام مثبتی به سوی کاهش محدودیت‌های معاملاتی و بهبود ساز و کارهای نظارتی است. بدون تردید هدف سازمان کاهش محدودیت‌های معاملاتی همزمان با افزایش نظارت برای جلوگیری از دستکاری بازار و نیز بهبود افشای اطلاعات و شفافیت بازار به منظور کمک به سرمایه‌گذاران و فعالان بازار در تصمیم‌گیری منطقی و مبتنی بر اطلاعات دقیق است. تغییرات دامنه نوسان قیمت در صورت همراهی با اصلاح سایر زیرساختارهای بازار که ذکر شد به توسعه بازار کمک می‌کند.
در صورت حصول توافق هسته‌ای و تمایل سرمایه‌گذاران خارجی به سرمایه‌گذاری در بورس تهران، آیا اقدامات بعدی در راستای حذف کامل دامنه نوسان است؟
ممکن است حضور سرمایه‌گذاران خارجی حداقل در مراحل اولیه منجر به رفتارهای هیجانی در میان سرمایه‌گذاران شود که این امر ضرورت حضور ابزارهای نظارتی مناسب را افزایش می‌دهد. اما اصلاح ساز و کارهای فعلی و بهره‌گیری از ابزارهای نظارتی جدید که با استفاده از نرم‌افزارهای معاملاتی و نظارتی پیشرفته‌تر از نرم‌افزارهای موجود امکان‌پذیر می‌شود، الزامی است. امروزه در بورس‌های مختلف برای افزایش دسترسی به بازار، افزایش نقدشوندگی، افزایش حجم معاملات و جلوگیری از دستکاری بازار از نرم‌افزارها و ساز و کارهای پیشرفته استفاده می‌شود که این امر امکان کاهش محدودیت‌ها و کنترل‌های نهاد ناظر را فراهم می‌کند.
یعنی در بازار سرمایه ما نیز از روش‌هایی چون برگزاری حراج قیمتی استفاده خواهد شد تا اینکه بخواهیم با محدودیت‌هایی چون دامنه نوسان قیمت‌ها را کنترل کنیم؟
توجه داشته باشیم سامانه معاملاتی بورس تهران یک سیستم کاملاً مکانیزه مبتنی بر سفارش است. در حال حاضر دامنه نوسان روزانه قیمت سهام در بورس تهران پنج درصد تعیین شده است و از این‌رو قیمت سهام یک شرکت در یک روز حداکثر پنج درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل افزایش یا کاهش می‌یابد. همان‌طور که تاکید کردم دامنه نوسان قیمت مانع از نوسانات شدید قیمت‌ها و تلاطم بازار و سبب حمایت از سهامدار خرد می‌شود. با این حال مطالعاتی که در بورس تهران روی زیرساختارهای بازار انجام شده است به تهیه پیشنهاداتی در مورد برگزاری حراج روی سهام برای کشف قیمت در آغاز، پایان و در طول جلسه معاملات، تغییرات در دامنه‌های نوسان پویا و ایستای قیمت، برگزاری جلسه معاملات پایانی و اصلاح روش‌های محاسبه قیمت پایانی منجر شده است که در صورت نهایی شدن به سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید