مَرکب‌های «مرگ سیاه»

هنوز هم در سطح شهر تهران تاکسی‌هایی مسافر جابه‌جا می‌کنند که با پیچ‌گوشتی شیشه پنجره‌هایشان را محکم کرده‌اند و با زنجیر فلزی صندلی‌هایشان را نگه می‌دارند؛ خودروهای مستهلکی که طبق اذعان شهردار همین شهر، «روزانه دو برابر وزن خود آلاینده تولید و در شهر منتشر می‌کنند». 9 دی سال جاری، محمدباقر قالیباف، شهردار تهران، در جلسه هم‌اندیشی با خبرنگاران، با اعلام این موضوع که «وسایل نقلیه موتوری به عنوان منابع متحرک عامل تولید حدود 75 درصد آلودگی هوای تهران هستند»، اظهار کرد: «حدود هفت هزار تاکسی پیکان (کاربراتوری) در پایتخت تردد دارند که روزانه دو برابر وزن خود آلاینده تولید و در شهر منتشر می‌کنند. هر یک از این تاکسی‌ها روزانه حدود دو هزار و 400 کیلوگرم آلاینده تولید و وارد هوای تهران می‌کنند.» اما چه تدابیری اندیشیده شده برای مقابله با تولید آلاینده به وسیله دستگاه‌هایی که قرار بوده ابزار جابه‌جایی مسافر باشند، ولی به ماشین‌های پمپاژ ذرات معلق به هوای شهر تبدیل شده‌اند؟ البته تاکسی‌ها و به طور کلی خودروها تنها متهمان آلوده کردن هوای تهران نیستند. صنایع آلاینده هم در این میان نقشی دارند، اما به نظر می‌رسد این نقش به خصوص با توجه به تمرکز ویژه مقامات دولتی، دستگاه‌های مسوول و اسناد بالادستی کشور، تا حدود زیادی کمرنگ شده است. افشار فتح‌اللهی، معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران، در گفت‌وگو با ایسنا ادعا می‌کند: «صنعت آلوده در شهر تهران نداریم و همه صنایع به صورت آنلاین پایش می‌شوند و میزان خروجی آلاینده‌های آنها را سازمان محیط زیست کنترل می‌کند.» او تاکید می‌کند: «سهم صنایع از آلودگی هوای تهران در شرایط عمومی حداکثر پنج درصد است.» در عین حال و با وجود این ادعا، باز هم شاهدیم که در لایحه احکام مورد نیاز اجرای برنامه پنج‌ساله ششم توسعه، به اخذ عوارض از واحدهای تولیدی آلاینده هم اشاره شده است. این اخذ عوارض از صنایع آلاینده در شرایطی صورت می‌گیرد که متهمان اصلی آلودگی هوای تهران یعنی تاکسی‌ها نه تنها بدون پرداخت عوارض، بلکه با دریافت یارانه سوخت، به جابه‌جایی مسافر و آلوده کردن هوای تهران مشغول هستند.

آن طور که ایسنا گزارش داده، وحید حسینی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، ضمن تاکید بر اینکه «80 درصد آلایندگی هوای تهران مربوط به خودروهای دیزلی، خودروهای کاربراتوری و موتورسیکلت‌هاست»، اظهار می‌کند: «در حال حاضر، 17 هزار دستگاه تاکسی فرسوده در تهران مشغول به کار هستند.» اما با این تاکسی‌های فرسوده که میزان تردد هر کدام‌شان در سطح شهر تهران و البته شهرهای دیگر از سایر خودروها هم بیشتر است، چه باید کرد؟ در این رابطه، روز سوم بهمن‌ماه، محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، از طرح نوسازی ناوگان و جایگزینی 90 هزار تاکسی فرسوده رونمایی کرد و از تخصیص اعتبار 165 میلیارد‌تومانی برای اجرای این طرح خبر داد. آن طور که گفته شده، قرار است در این طرح 90 هزار دستگاه خودرو سمند و پژو 405 دوگانه‌سوز، جایگزین تاکسی‌های فرسوده ناوگان حمل و نقل شهری شوند. نوبخت در رونمایی از این طرح، به اهمیت بهبود وضعیت محیط زیست و مبارزه با آلودگی هوا اشاره کرده است، اما چقدر می‌توان به اثرگذاری این طرح در کاهش آلودگی هوا امیدوار بود، آن هم در شرایطی که خودروهای جایگزین نیز توسط ایران خودرو تولید خواهند شد و خودروهای پرمصرفی به حساب می‌آیند؟ آیا این طرح می‌تواند به کاهش مصرف انرژی هم کمک کند؟ در شرایطی که رغبت مردم به استفاده از وسایل نقلیه شخصی رو به افزایش است، آیا این طرح می‌تواند مردم را به استفاده کمتر از خودروهای شخصی تشویق کند؟ اساساً استفاده بیشتر از تاکسی‌ها می‌تواند در کاهش آلودگی نقش مهمی داشته باشد.