بیداد اختلاف طبقاتی

موسسه پیو در گزارشی که اخیراً منتشر کرده، به بررسی طبقات مختلف درآمدی در سطح جهان پرداخته است. داده‌های مورد استفاده در این گزارش که مربوط به پایان سال 2011 (آخرین آمار جامع موجود در این زمینه) است، نشان می‌دهد در این مقطع تنها 13 درصد مردم جهان جزو طبقه متوسط محسوب می‌شوند و خلاف تصور رایج اکثریت، حدود 56 درصد از کل مردم جهان در طبقه با درآمد اندک قرار می‌گیرند. این گزارش همچنین برآورد کرده است که 15 درصد مردم جهان فقیر هستند، 9 درصد در طبقه با درآمد بالای متوسط قرار دارند و تنها هفت درصد از مردم جهان ثروتمند هستند. در این گزارش (که البته بر اساس مقیاس جهانی و نه مقیاس کشورهای توسعه‌یافته تعریف شده است) افرادی در طبقه متوسط درآمدی قرار می‌گیرند که درآمد روزانه‌ای بین 10 تا 20 دلار در روز به ازای هر عضو خانوار داشته باشند (در بررسی‌ها برابری قدرت خرید و تورم کشورها با آمار رسمی لحاظ شده است). به این معنا که یک خانوار چهارنفره با درآمد بین 14600 تا 29200 دلار در سال جزو طبقه متوسط محسوب می‌شود. درآمد کمتر از دو دلار در روز (به ازای هر عضو خانوار) فقیر، بین 2 تا 10 دلار درآمد پایین، بین 20 تا 50 دلار درآمد بالای متوسط و درآمد بیش از 50 دلار در روز جزو طبقه با درآمد بالا به شمار می‌آید. البته تهیه‌کنندگان گزارش نیز‌، معترف هستند که همگن‌سازی کل جمعیت جهان اگرچه به داشتن دیدی کلی کمک می‌کند اما باعث ساده‌سازی بیش از حد و به خطا افتادن نیز می‌شود. به عنوان مثال در بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین، که حتی توسعه‌یافته نیز تلقی نمی‌شوند‌، درآمد کمتر از دو دلار در روز اصلاً معنی و مفهومی ندارد و در این کشورها افراد با حدود 10 دلار درآمد فقیر محسوب می‌شوند و طبق نظرسنجی از شهروندان این کشورها شروع طبقه متوسط درآمدی در این کشورها از حدود 16 دلار درآمد در روز است. در مورد کشورهای توسعه‌یافته، تفاوت میان مقیاس‌های کشوری و جهانی شدیدتر هم می‌شود. به عنوان مثال در آمریکا افراد با درآمد کمتر از 5 /11 دلار در روز فقیر محسوب می‌شوند‌. به این معنا که اکثر فقرای نیازمند کمک آمریکایی، در مقیاس جهانی در طبقه متوسط درآمدی قرار دارند. این وضعیت نکته مهم‌تری را پیش می‌آورد. اگر کشورهای متوسط و توسعه‌یافته تا این حد از متوسط جهانی بالاتر هستند، وضعیت در کشورهای فقیر تا چه اندازه نامناسب است؟ به نظر می‌رسد جواب، «بسیار نامناسب» باشد. در هند که جزو بازارهای نوظهور هم تلقی می‌شود خط فقر هنوز هم زیر دو دلار است (داده‌های این گزارش همان‌طور که پیشتر گفته شد مربوط به سال 2011 است اما خط فقر هند در سال 2014 نیز، کمتر از دو دلار در روز تعریف شده بود). اما چرا طبقه متوسط درآمدی اینقدر مهم است ؟ این افراد که با درآمد بالای10 دلار در روز به ازای هر نفر زندگی می‌کنند در هر جامعه‌ای، معمولاً موتور محرکه جامعه به سمت بهبود اقتصادی و دموکراسی و بالا رفتن سطح آموزش و‌... هستند. افزایش این بخش از جامعه به‌طور معمول ثبات اقتصادی و سیاسی را که لازمه رشد بیشتر است به ارمغان می‌آورد و می‌تواند منجر به خروج عده بیشتری از طبقه پایین درآمدی یا بهبود اوضاع فقرا شود. اما اگرچه تعداد افراد طبقه متوسط درآمدی در سطح جهان در حال افزایش است و از 399 میلیون نفر در سال 2001 به 784 میلیون نفر در سال 2011 رسیده است، اما نابرابری توزیع این عده در میان کشورهای جهان باعث شده است بسیاری کشورها از این افزایش بی‌نصیب مانده و هنوز ضریب جینی بالایی را تجربه کنند.