ناتوان در خلق برند

«ماریو بولتی پولگاتو» صاحب برند «جئوکس» یکی از پرآوازه‌ترین برندهای «کفش» برای بازارگشایی به تهران سفر کرد. البته «کفش»‌های ماریو، سال‌هاست که در ایران و برخی مناطق شمالی پایتخت به فروش می‌رسد اما گویی او نیز بسان سایر بازرگانان و سرمایه‌گذاران خارجی با پیشرفت مذاکرات ایران و غرب، سودای تصاحب سهم بیشتری از بازار مصرف ایرانیان را در سر می‌پروراند. پولگاتو در سال 2014 با 9 /1 میلیارد دلار دارایی به عنوان سیزدهمین مرد ثروتمند ایتالیا معرفی شده و در میان ثروتمندان جهان رتبه 764 را کسب کرده است. عزیمت پولگاتو و سایر سرمایه‌گذاران خارجی به ایران اغلب به نیت افزایش سهم بازار و فروش محصولات صورت گرفته است؛ دست‌کم تا زمانی که ریسک کشوری ایران متاثر از ریسک‌های سیاسی و اقتصادی بهبود پیدا نکند، صاحبان سرمایه نسبت به انتقال دانش یا تکنولوژی به ایران تمایل چندانی نشان نخواهند داد. بنابراین در روزهای پیش رو، ایرانیان باید چشم به راه ورود سرمایه‌گذارانی از جنس «پولگاتو» باشند که اغلب با اندیشه اعطای امتیاز نمایندگی فروش یا افزایش تعداد نمایندگی‌ها راهی ایران می‌شوند. فارغ از آنکه گشایش دروازه‌های بازار ایران به روی این برندها و البته سرمایه‌گذاری‌ها تا چه حد می‌تواند برای مصرف‌کنندگان ایرانی مطلوب و سودمند باشد، دغدغه‌ای که بیش از پیش و با افزایش آمد و شدهای تجاری ذهن کارشناسان را به خود مشغول کرده این است که آیا فعالان حوزه مد و پوشاک قادر خواهند بود با رقبای خود به رقابت بپردازند یا این بار نیز بازار را به کالاهای خارجی واگذار خواهند کرد؟ پرسش این است که چرا با وجود مزیت نسبی در تولید پوشاک و کفش، فعالان این حوزه نتوانسته‌اند جایگاه درخوری در بازارهای جهانی برای خود دست و پا کنند یا دست کم قدرت رقابت‌پذیری خود را ارتقا دهند. به چه دلایلی ایران تاکنون نتوانسته است صاحب برندهای مشهور و جهانی در زمینه مد، پوشاک یا کفش باشد؟ البته شاید این انتظارات از کشوری که ارزش صادرات پوشاک در آن سال به سال در حال افت است، انتظار بیهوده‌ای باشد. تولیدکنندگان ایرانی پوشاک و کفش در این سال‌ها حتی نتوانسته‌اند پا را فراتر از بازارهای کشورهای همسایه نظیر عراق، افغانستان و آذربایجان بگذارند و گویی تنها برای این کشورها تولید کرده‌اند. بر اساس نتایج تحقیقی که توسط اتاق بازرگانی ایران صورت گرفته است، سهم صادرات پوشاک از 130 میلیون دلار در سال 1385 به 68 میلیون دلار در سال 1391 کاهش یافته که این روند کاهشی در سال‌های اخیر نیز ادامه یافته است. جالب اینکه در سال 1392 در میان پوشاک صادراتی ایران که با تعرفه مربوط به «لباس، مصنوعات لباس و کشباف» صادر شده است، جوراب و پاپوش جزو مهم‌ترین اقلام صادراتی پوشاک ایران بوده که به عراق صادر شده است. این بدین معناست که توان صادراتی پوشاک ایران به «جوراب» تقلیل پیدا کرده است. وضعیت صادرات کفش نیز تعریف چندانی ندارد؛ به طوری که صادرات این کالا از حدود 149 میلیون دلار در سال 1390 به حدود 110 میلیون دلار در سال 1393 رسیده است. پوشاک ایرانی در حالی به تدریج جایگاه خود را در بازارهای محدود موجود از دست می‌دهد که ارزش صادرات محصولات پوشاک و نساجی کشور ترکیه به عنوان یکی از پنج کشور نخست دنیا در صنعت نساجی به 20 میلیارد دلار رسیده و البته این رقم قرار است در 15 سال آینده به 100 میلیارد دلار برسد. عمده‌ترین دلایلی که عقب‌ماندگی صنعت پوشاک و نساجی ایران را رقم زده، قیمت تمام‌شده بالا، عدم توجه به برندسازی و همچنین عدم توجه به سلیقه مصرف‌کنندگان عنوان شده است. بخشی از این عوامل، از ناحیه سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها بر صنعت پوشاک و مد تحمیل شده و بخشی از آن نیز به فعالان این حوزه بازمی‌گردد. آیا وقت آن فرا نرسیده که هر یک از این بخش‌ها به انفعال خود در برابر تحولات شتابنده جهانی پایان دهند و برای توسعه صنعت پوشاک و مد در ایران آستین‌ها را بالا بزنند؟