ارتباط یا انزوا؟

«اگر پیوند اقتصاد ما به اقتصاد جهانی مستحکم شود، دشمن نمی‌تواند به راحتی ما را از پا دربیاورد، تحریم کند یا آزار برساند.» روحانی این عبارات را روز پنجشنبه گذشته، زمانی که در جلسه شورای اداری استان چهارمحال و بختیاری حضور یافته بود بر زبان راند تا گفتمان «تعامل با جهان» این بار با واژگان و ادبیات جدیدی به گوش ایرانیان برسد. آیا آن‌گونه که رئیس‌جمهوری می‌گوید، پیوستن به اقتصاد جهانی موجب مصونیت اقتصاد ایران می‌شود یا آسیب‌پذیری آن را افزایش می‌دهد؟ دکتر روحانی البته پیش از آنکه در سخنانش با این صراحت، موضوع «تعامل بین‌المللی» را به «امنیت» یا «مصونیت» گره بزند این‌گونه زمینه‌چینی می‌کند: «...همه قبول دارند اگر یکی دو قدم دیگر در سیاست خارجی برداریم به طور کامل دروازه‌ها گشوده خواهد شد و خواهید دید که ایران یکی از مراکز مهم سرمایه‌گذاری در این منطقه خواهد شد... تعریف ما از اقتصاد مقاومتی این است که در اقتصاد به نقطه‌ای برسیم که دیگران نتوانند به راحتی ما را اذیت کنند و همچنین دشمن نتواند به راحتی ما را تحریم کند...» به نظر می‌رسد او با ایراد این سخنان قصد دارد افکار عمومی و البته منتقدانش را برای برداشتن «یکی دو قدم در سیاست خارجی» و همچنین «گشوده شدن دروازه‌ها» آماده کند. او احتمالا می‌داند، عده‌ای که از سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، صرفاً سیاست «درون‌گرایی» را قرائت کرده‌اند، از آزادسازی و البته پیوستن به روند جهانی شدن برآشفته خواهند شد. درحالی‌که در برخی از بندهای «سیاست‌های اقتصاد مقاومتی» به صراحت نسبت به «گسترش خدمات تجارت خارجی» و همچنین «توسعه پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و جهان» اشاره شده است. دکتر روحانی اکنون روی مواضعی تکیه دارد که اقتصاددانان و صاحب‌نظران روابط بین‌الملل در سال‌های گذشته و در روزهایی که غرب به دنبال وضع تحریم‌های شدیدتر علیه ایران بود بر آن تاکید می‌ورزیدند. اندیشمندان حوزه اقتصاد بر این باورند که هرچه تعامل اقتصادی میان ملت‌ها بیشتر شود روابط بین‌المللی صلح‌آمیزتر می‌شود. ضمن آنکه دلیل اصلی شکل‌گیری بسیاری از نهادهای بین‌المللی، از جمله نهادهای وابسته به سازمان ملل و اساساً خود سازمان ملل این است که روابط اقتصادی توسعه پیدا کند و توسعه مراودات اقتصادی کشورها، موجب صلح‌آمیز شدن روابط می‌شود. اکنون دولت و اقتصاددانان درباب اینکه هم‌پیوندی با سایر اقتصادها منجر به افزایش ضریب امنیت اقتصادی ایران شود، اتفاق نظر دارند؛ پرسش این است که ایران چگونه می‌تواند ارتباطات فعلی خود را تقویت کند یا حتی به دنبال برقراری ارتباطات جدید باشد. البته ایران سال‌هاست که برآن است، از طریق پیوستن به سازمان جهانی تجارت، پیوند خود را با اقتصاد جهانی استحکام ببخشد اما پرونده الحاق ایران به این سازمان بین‌المللی، گره‌های بسیاری دارد که گویی قرار است تا ابد کور بماند. موسی غنی‌نژاد، یکی از اقتصاددانان برجسته کشور در این باره می‌گوید: «در گذشته، به توصیه چپگرایان حاضر در بدنه دولت، که معتقد بودند پیوستن به این سازمان به مصلحت نیست، این امکان را از دست دادیم. در سال‌های 1374 یا 1373 فضا برای الحاق به این سازمان مساعد بود، اما فرصت را از دست دادیم. در واقع اگر عضو این سازمان بودیم، می‌توانستیم تحریم‌کنندگان را تحت‌فشار قرار دهیم.» از سخنان رئیس‌جمهوری نیز این‌گونه استنباط می‌شود که او از طریق جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی به دنبال تحکیم روابط اقتصادی ایران است. اما آیا محیط کسب‌وکار و البته فضای سیاسی ایران برای جذب این سرمایه‌ها مهیاست؟ در پرونده پیش رو، الزامات این هم‌پیوندی مورد بررسی قرار گرفته است.