در خدمت صنعت

مشکلات اقتصادی که دوران سربازی یک مشمول برای او به ارمغان می‌آورد بسیار زیاد خواهد بود. دوری از بازار کار، بالارفتن سن ازدواج و تغییر جهت مسیر تحصیلی و آینده شغلی فرد تنها بخشی از تاثیرات خدمت سربازی بر یک فرد خواهد بود. از آنجا که با توجه به شرایط کشور، لغو سربازی اجباری حداقل در آینده نزدیک غیرممکن به نظر می‌رسد،‌ فعالان اقتصادی و اجتماعی همواره در پی افزایش کارایی سیستم سربازی (چه برای فرد و چه برای کشور)، طرح‌هایی را ارائه می‌دهند.
اخیراً محسن جلال‌پور در دیدار با استاندار کرمان خبر از طرحی داد که در آن قرار است وضعیت نظام وظیفه مشمولان در راستای بهبود کارایی صنعت و خود فرد مشمول سازمان‌دهی شود. این طرح اتاق بازرگانی ایران که با نام «سرباز صنعت» در حال تهیه است، قرار است در آینده نزدیک برای تصمیم‌گیری به رحمانی‌فضلی، وزیر کشور و جانشین فرمانده کل قوا در نیروی انتظامی ارائه شود. رئیس اتاق بازرگانی در خصوص کلیات این طرح گفت، در این طرح سربازان می‌توانند پس از گذراندن دوره‌های آموزشی به جای تقسیم‌بندی در پادگان‌ها در کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی مشغول شوند تا بتوانند پس از گذراندن دوره خدمت سربازی، کارآفرینی کنند یا در همان کارخانه یا واحد صنعتی فوق جذب و به کار گرفته شوند.
بیش از یک دهه قبل وزارت صنایع و معادن از طریق دفتر آموزش طرحی با نام «سپاه صنعت» را ارائه داده بود. این طرح پس از اجرای موفق در مرحله اول قرار شد تا به مرحله دوم ورود کند اما پس از مدتی این طرح به کلی فراموش شد. هدف از اجرای این طرح ارتقای سطح علمی بخش صنعت و معدن و بهره‌مندی واحدهای نیازمند از نیروهای کارشناسی، کمک به ایجاد زمینه‌های اشتغال این نیروها، ایجاد زمینه‌های لازم برای شکوفایی استعدادهای کارآفرینان و به‌کارگیری مشمولان در طرح نوسازی صنایع و طرح‌های توسعه‌ای بخش صنعت تعریف شد. در کنار این طرح،‌ سرباز امریه نیز در همین راستا وارد سیستم نظام وظیفه شد. سرباز امریه به مشمولی اطلاق می‌شود که پس از گذراندن دوره رزم مقدماتی (دو ماه آموزشی) مابقی دوران خدمت وظیفه خود را در ارگانی دولتی غیر از ارگان‌های نظامی به خدمت مشغول می‌شود. دانشگاه‌ها، وزارت‌های مختلف، و نهادهایی مانند آموزش و پرورش و محیط زیست نمونه‌ای از ارگان‌هایی هستند که اقدام به جذب سرباز امریه می‌کنند. با این حال شمولیت این سیستم بسیار محدود بوده و نسبت سربازان امریه به مشمولان عمومی حتی به درصد هم نمی‌رسد.
منتقدان سربازی اجباری همواره با نکوهش سیستم موجود، خواستار تغییراتی در نظام خدمت وظیفه هستند. هر از چند گاهی ایده‌های مختلفی در خصوص بهبود کارایی سیستم سربازی ارائه می‌شود اما همگی یا افراد زیادی را در بر نمی‌گیرد و یا به دلایلی نافرجام مانده است و این سیستم به ناکارایی خود ادامه می‌دهد. کسر بزرگی از سربازان کشور دارای تحصیلات دانشگاهی هستند و می‌توان از تحصیلات آنها در زمینه‌های مختلف استفاده کرد که یکی از همین بخش‌ها صنعت خواهد بود. نیروی کار ارزان، آرزوی هر کارفرمایی است. شرکت‌های صنعتی و حتی کارگاه‌های کوچک می‌توانند با جذب مشمولان پس از دوره دو‌ماهه آموزشی و پرداخت بخشی از حقوق حداقلی (که به مراتب از حقوق یک سرباز بیشتر است)، هم نیاز خود به یک نیروی کار جوان را برطرف سازند و هم دوره سربازی را برای مشمول بسیار سودمندتر کند. یکی از مهم‌ترین مزایای این طرح این است که در این دوره فرد همانند یک کارآموز هم دو سال زودتر وارد بازار کار شده و هم اینکه شرکت یا کارگاه جذب‌کننده سرباز نیز می‌تواند بعد از پایان دوران خدمت، این نیروی کار آداپته‌شده با محیط کاری خود را استخدام کند. به هر حال باید منتظر ماند و دید که سرانجام این طرح چه خواهد شد و در صورت اجرایی شدنش تا چه حد می‌تواند انتظارات منتقدان سربازی اجباری را برآورده سازد.