اقلیت‌ها تنها یک بودجه ندارند

بیژن رحیمی‌دانش/کارشناس سابق سازمان برنامه

با اینکه سال‌هاست در بودجه سالانه کشور ردیفی را برای اقلیت‌های دینی و مذهبی در نظر می‌گیرند اما تاکنون هیچ وقت بحثی به صورت جزیی درباره اقلیت‌های خاص و بودجه مورد نیاز آنها نشده است. البته معمولاً برای تامین نیازهای اقلیت‌های دینی در کمیسیون‌های فرهنگی و هنگام بررسی مسائل فرهنگی به آنها توجه می‌شود تا در این بخش به نوعی از آنها حمایت شود. معمولاً در مورد این مسائل است که نسبت به نیاز و بودجه اقلیت‌ها بحث می‌شود و معمولاً این‌طور نیست که در مورد همه مسائل آنها در بودجه به این موضوع توجه کنند و بگویند چون کل میزان مورد نیاز آنها یک مقدار معینی است به همان میزان بودجه برای پاسخ به همه نیازهای آنها در نظر بگیرند. بنده به عنوان فردی که سال‌ها در سازمان برنامه و بودجه مشغول به کار بودم، یادم نمی‌آید که در زمان حضورم در این سازمان در مورد این موضوع به صورت مخصوص بحث شده باشد و کارشناسان در مورد آن نظر داده باشند. این موضوع، مساله خاصی است که به نظر می‌رسد در آینده باید بیشتر مدنظر قرار بگیرد و حتی کارشناسان هم در این مورد بررسی‌هایی داشته باشند. در حال حاضر معمولاً در بخش‌های بودجه عمومی این موارد دیده نمی‌شود که تک‌تک نیازهای اقلیت‌های دینی و مذهبی بررسی شود تا مشخص باشد هر بخشی از نیازهای اقلیت‌ها چه میزان بودجه می‌خواهد، مگر اینکه در مسائل فرهنگی می‌توانند با اختصاص بودجه به این موضوع توجه کنند. با این حال نباید فراموش کرد که در بخش‌های جزیی مانند باشگاه‌های ورزشی یا مثلاً ترمیم برخی جاده‌ها بودجه‌های بخش‌های مختلف به کمک تامین نیاز اقلیت‌ها می‌آید. مثلاً در فدراسیون‌های ورزشی برای باشگاه آرارات هزینه‌ای را در نظر می‌گیرند. اگر بخواهیم این موضوع و این چنین بودجه‌هایی را بررسی کنیم آن وقت می‌بینیم که به طرق مختلف به نیازهای اقلیت‌ها پاسخ داده می‌شود اما آن وقت باید این چنین رقم‌ها را زیرمجموعه کدام بخش بودجه‌ای در نظر گرفت؟ از سوی دیگر برای تامین برخی نیازهای اقلیت‌ها نهادهای مختلف و تشکل‌ها هم می‌توانند اقدام کنند تا مثلاً برای تامین نیاز اماکن مذهبی اقلیت‌ها اقداماتی صورت بگیرد و آن وقت شاید بتوانند این موارد را پیگیری کنند. در عین حال برای پی بردن به رقم‌های واقعی که به اقلیت‌ها اختصاص می‌یابد شاید بهتر باشد که از موافقت‌نامه‌های سازمان مدیریت هم مطلع باشیم تا بتوانیم قاطعانه نظر بدهیم. گاهی معمولاً از این طریق هم بودجه‌ای در نظر گرفته می‌شود. یا در مورد زرتشتی‌ها یا اقلیت‌های ما عنوان خاصی در بودجه نمی‌بینیم و تنها یک کلیت مورد اشاره است، با این حال به هر ترتیب به اشکال خاص این بودجه‌ها داده می‌شود و شاید به صورت خاص نتوانیم محل‌های بودجه را پیدا کنیم. در این‌گونه موارد شاید بهتر باشد سازمان برنامه به صورت خاص پاسخ دهد که چه میزان و چگونه به کدام نهادها اعتبار می‌دهد و مثلاً پاسخ دهد که آیا به کلیساها اعتباری می‌دهد یا اینکه اماکن مذهبی دیگری را هم مدنظر دارد. اما باید در نظر داشت که این مسائل پنهانی نیست و معمولاً چون از محل‌های مختلف این اعتبارها تامین می‌شود بنابراین مشخص است که چگونه و چه میزان به کدام بخش‌ها داده شده است که البته آن زمان هم تنها شاید بتوان بودجه و اعتبارهای مستقیم را متوجه شد. چرا که مثلاً یک هنرپیشه ارمنی یا باشگاه ارمنی می‌تواند به اشکال خاص بودجه‌ای را در بخش‌های مختلف دریافت کند که شاید در محلی به اسم بودجه اقلیت‌ها ثبت نشده باشد. در مورد آمار بودجه مستقیم 5/2میلیاردی سال 1393 برای 192 هزار نفر اقلیت مذهبی به نظرم این میزان، رقم مناسبی است اما معمولاً در این مورد گزارشی نداریم که این میزان می‌تواند پاسخگوی نیازهای اقلیت‌ها باشد یا اینکه بیش از این رقم اقلیت‌ها نیاز دارند. با این حال معمولاً نماینده‌های اقلیت‌ها در مجلس به انحای مختلف این موضوع را پیگیری می‌کنند که ممکن است این همیشه به صورت همین بودجه جداگانه نباشد و مثلاً برای جاده‌سازی یک بخش مختلف هزینه و بودجه‌ای در نظر بگیرند. یا اینکه مثلاً در گذشته مواردی بوده که نشان می‌دهد اقلیت‌ها در بخش‌های مختلفی غیر از بودجه مستقل هم می‌توانند اعتبار دریافت کنند. مثلاً به یاد دارم در دولت آقای هاشمی‌رفسنجانی برای استخر تیم آرارات از ردیف بودجه خود دولت اختصاص داده شد که این اعتبار را شاید نتوان همان اعتبار مستقیم برای اقلیت‌ها در نظر گرفت، اما به هر ترتیب به اقلیت‌ها اختصاص می‌یابد. به همین دلیل است که اشاره دارم بودجه تخصیص‌یافته به اقلیت‌ها در بخش‌های مختلف تنها همان 5/2‌میلیارد‌تومانی نیست که مستقیم در بودجه سالانه در نظر گرفته و به دولت داده می‌شود. در ضمن جمعیت اقلیت‌ها هم به نظر می‌رسد تنها همان رقمی نباشد که در سرشماری سال 85 معادل 192 هزار نفر زرتشتی، مسیحی، کلیمی و سایر ادیان اعلام شده، چرا که این رقم اندکی کم به نظر می‌رسد و احتمالاً این رقم هم تا الان بیشتر شده باشد که در مجموع برای پاسخ به نیازهای همین تعداد هم معمولاً تنها بودجه مستقیم اختصاص داده شده مدنظر نیست و از بخش‌های مختلف برای نیازهای مختلف آنها هم بودجه‌هایی صرف می‌شود.