بار اشتغال بر دوش بخش خصوصی

از هر پنج شاغل ایرانی، تنها یک نفر کارمند دولت است. این یعنی آن چهار نفر دیگر در بخش خصوصی مشغول به کار هستند. بخشی که از نگاه خیلی از مقامات دولتی و بخش خصوصی کشور در مجموع اقتصاد ایران سهم خیلی کمتری نسبت به بخش دولتی دارند. با این حال آمارهای مرکز آمار ایران نشان از سهم 82‌درصدی بخش خصوصی از بازار کار کشور دارد. با توجه به جمعیت 21 میلیون و 200 هزارنفری شاغلان ایران در سال 1391 می‌توان تخمین زد که در این سال بیش از 17 میلیون و 300 هزار نفر در بخش خصوصی فعالیت می‌کردند. بر این اساس تنها دو میلیون و 100 هزار نفر حقوق‌بگیر دولت بوده و در دستگاه‌های اجرایی دولت شاغل بوده‌اند و بقیه افراد نیز در گروه اظهار‌نشده‌ها هستند. اما موضوع قابل توجه این است که بیشتر کارمندان دولتی از مدرک تحصیلی بالایی هم برخوردارند اما ترجیح داده‌اند در بخش دولتی باقی بمانند. بر این اساس بیش از 70 درصد کارمندان دولت تحصیل‌کرده دانشگاه هستند. از مجموع کارمندان دولت بیش از 20 درصد مدرک فوق‌دیپلم، حدود 42 درصد مدرک لیسانس، بیش از پنج درصد مدرک فوق‌لیسانس و بیش از سه درصد هم مدرک دکترا دارند. همچنین از این تعداد 5/95 درصد تابع قانون استخدام کشوری هستند. اما در مورد نوع مشاغل در بازار کار ایران می‌توان اشاره کرد که در سال 1391 بیش از 64 درصد شاغلان کشور کارگر بودند. این یعنی طبق آمار سال 1391 تقریباً از هر پنج ایرانی، سه نفر کارگر هستند. البته حدود نیمی از این کارگران، کارگران ساده و نیمی دیگر کارگر ماهر و با تخصص هستند. بر این اساس حدود 17 درصد شاغلان کشور کارگر ساده و بیش از 12 درصد کارگران خدماتی هستند. حدود 19 درصد کارکنان شاغل در بخش صنعت و 16 درصد هم کارکنان ماهر کشاورزی و... هستند. بر این اساس کمترین سهم را گروه شغلی قانونگذاران با سهم حدود سه درصد دارند. بقیه مشاغل بازار کار نیز در اختیار شاغلان گروه‌های کارمندان امور اداری، متخصصان،‌ متصدیان اپراتورها و تکنسین‌هاست. البته در تقسیم‌بندی دیگری که کلی‌تر به نظر می‌رسد اشاره شده که تقریباً نیمی از مشاغل کشور در گروه مشاغل خدماتی هستند. سهم خدمات از بازار کار ایران در سال 1391 در حالی 47 درصد اعلام شده که این میزان در بخش کشاورزی حدود 20 درصد و در بخش صنعت 33 درصد محاسبه شده است. در مورد وضعیت بیکاری ایرانیان نیز آن طور که مرکز آمار گزارش داده در سال 1391 تقریباً از هر 10 جمعیت فعال کشور یک نفر بیکار بوده است. این نرخ بیکاری 1/12‌درصدی هرچند نشان از کاهش 2/0‌درصدی این نرخ نسبت به سال 1390 دارد اما در مقایسه با سال 1387 بیش از 7/1 درصد افزایش داشته است. موضوع قابل توجه در این شاخص، نرخ بیکاری گروه جوانان 15 تا 24‌ساله است که بیش از 26 درصد ثبت شده است. این نرخ هر چند در گروه جوانان 15 تا 24‌ساله مرد همان نرخ 26 درصد محاسبه شده اما در بخش زنان این گروه سنی، این نرخ به بیش از 41 درصد رسیده است. این رقم نیز نشان می‌دهد از هر دو زن 15 تا 24‌ساله کشور تقریباً یک نفر بیکار است. توجه به جمعیت فعال کشور نیز نشان می‌دهد در این سال سهم جمعیت فعال از کل جمعیت در سن کار نسبت به سال 1390 معادل 5/0 درصد افزایش داشته است. جمعیت فعال، افراد در سن کاری هستند که جزو گروه‌های محصلان، خانه‌داران و افراد دارای درآمد بدون کار نیستند. سهم این افراد از کل جمعیت در سن کار در سال 1391 به 4/37 درصد رسیده که به این نرخ، نرخ مشارکت اقتصادی نیز می‌گویند. این نرخ در سال قبل از آن کمتر و معادل 9/36 درصد، در سال 1389 معادل 3/38 درصد، در سال 1388 معادل 9/38 درصد و در سال 1387 معادل 38 درصد بود. همچنین براساس این گزارش مرکز آمار ایران، در سال 1391 سه استان لرستان، ایلام و فارس با نرخ‌های بیکاری 20، 17 و 16 درصد بیشترین نرخ بیکاری و استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و خراسان رضوی با نرخ بیکاری به ترتیب شش، هفت و هشت‌درصدی کمترین نرخ بیکاری را به خود اختصاص داده‌اند.‌