صنعتی که لاغر شد

مهم‌ترین ویژگی صنعت ایران در سال 1391 کاهش 53‌درصدی تعداد واحدهای صنعتی است که راه‌اندازی شده‌اند. این کاهش نسبت به سال 1390 در حالی است که هر کدام از واحدهای صنعتی سالانه 1/4 میلیارد تومان می‌توانند ارزش ‌افزوده به اقتصاد ایران اضافه کنند. میزان ارزش ‌افزوده هر کدام از شاغلان این بخش نیز سالانه 2/50 میلیون تومان است. با وجود چنین پتانسیلی در بخش صنعتی ایران اما آمارهای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد تعداد پروانه‌های بهره‌برداری صادره برای واحدهای جدید راه‌اندازی‌شده در سال 1391 نسبت به سال قبل از آن دو هزار و 180 واحد کمتر بوده است. در حالی که در سال 1390 بیش از 6292 پروانه جدید صادر شده بود اما در سال 1391 در مجموع 4112 پروانه صادر شد که مقایسه این دو رقم حاکی از کاهش 53‌درصدی در صدور پروانه‌های جدید بخش صنعت است. این افت در حالی بوده که تا سال 1390 بهره‌وری کارگاه‌های صنعتی (نسبت ارزش ‌افزوده به تعداد کارگاه) 1/4 میلیارد تومان بود که در آن زمان نسبت به سال 1389 بیش از 29 درصد رشد داشت. در واقع با وجود میزان بهره‌وری و ارزش ‌افزوده قابل توجه در بخش صنعت اما تعداد واحدهای جدید راه‌اندازی‌شده در این بخش در سال 1391 وضعیت چندان مناسبی نداشت و حتی نسبت به سال قبل از آن هم کمتر شد. در همین حال بخشی از آمارهای منتشر‌شده مرکز آمار ایران که مربوط به سال 1390 است نشان می‌دهد از سال 1390 افت در میزان سرمایه‌گذاری بخش صنعت شروع شده بود. بر این اساس میزان سرمایه‌گذاری در کارگاه‌های صنعتی دارای 10 نفر کارکن و بیشتر، حدود 8/6 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال 1389 بیش از 16 درصد کاهش داشت. در مجموع با احتساب سرمایه‌گذاری‌هایی هم که در سال 1390 انجام شد، تعداد واحدهای صنعتی به 14 هزار و 962 کارگاه رسید که این رقم در سال 1390 نسبت به سال 1389 بیش از دو درصد کاهش داشت. این کاهش تعداد واحدهای صنعتی در تعداد شاغلان این بخش نیز خودش را نشان داده است. در سال 1390 در مجموع یک میلیون و 242 هزار نفر در این بخش شاغل بودند که این رقم نسبت به سال 1389 حدود یک درصد کاهش داشته است. اما موضوع قابل توجه این است که مالکیت 98 درصد از کارگاه‌های صنعتی در اختیار بخش خصوصی و دو درصد در اختیار بخش عمومی بوده است. شاید همین حضور بخش خصوصی هم بوده که همچنان در این حوزه ارزش ‌افزوده روندی صعودی دارد. توجه به جزییات ارزش افزوده 62 هزار میلیارد‌تومانی سالانه نشان می‌دهد بیشترین ارزش افزوده کارگاه‌های صنعتی در واحدهای 100 نفر کارکن و بیشتر است که سهم بیش از 85‌درصدی از کل ارزش افزوده صنعت دارد. همچنین حدود 9 درصد از ارزش ‌افزوده در واحدهای صنعتی برای واحدهای 10 تا 49 نفر کارکن است و شش درصد دیگر ارزش ‌افزوده این بخش برای واحدهای 50 تا 99 نفر است. از سوی دیگر در بین استان‌های کشور سه استان تهران با 8/11 هزار میلیارد تومان ارزش ‌افزوده، استان اصفهان با 8/8 هزار میلیارد تومان و استان خوزستان با 4/7 هزار میلیارد تومان بالاترین ارزش ‌افزوده فعالیت صنعتی کارگاه‌های صنعتی دارای 10 نفر کارکن و بیشتر را داشته‌اند. از نظر بهره‌وری کارگاه‌های صنعتی نیز سه استان بوشهر، خوزستان و کرمان بیشترین بهره‌وری را داشته‌اند. میزان بهره‌وری کارگاه‌های صنعتی این سه استان به ترتیب 2/53 هزار میلیارد، 3/18 هزار میلیارد و 1/15 هزار میلیارد تومان گزارش شده است. در مجموع نیز میزان بهره‌وری نیروی کار در کارگاه‌های صنعتی (نسبت ارزش ‌افزوده به تعداد شاغلان) در سال 1390 معادل 2/50 میلیون تومان و میزان بهره‌وری تولید در کارگاه‌های صنعتی (نسبت ارزش ‌افزوده به ارزش ستانده) معادل 24/0 درصد بوده است. بر اساس این گزارش هر چند میزان بهره‌وری نیروی کار نسبت به سال قبل از آن افزایش داشته اما بهره‌وری تولید کاهش داشته است.