مدیرعامل بیمه کارآفرین از راهکارهای ارتقای شفافیت مالی شرکت‌های بیمه می‌گوید
ضعف شفافیت
سمت‌وسوی شفافیت در شرکت‌های بیمه چگونه است؟ گزارشگری مالی در شرکت‌ها در چه سطحی قرار دارد؟ چگونه می‌توان زمینه ارتقای شفافیت در صنعت بیمه را ایجاد کرد؟
■■■
شاهدیم در سال‌های اخیر ضعف شفافیت مالی باعث بروز برخی مشکلات برای شرکت‌های بیمه شده است. چرا در این زمینه با چالش مواجهیم؟
در حال حاضر صنعت بیمه با چالش‌های بسیاری مواجه است. یکی از آنها ضعف در شفافیت مالی شرکت‌هاست. به طور کلی به‌روز نبودن قوانین پایه از جمله قانون بیمه مصوب سال 1316 که در بسیاری از موارد فاقد انعطاف‌پذیری لازم و تحرک متناسب با تحول شرایط محیطی بوده، چالش اساسی صنعت بیمه است. از طرف دیگر عدم اطلاع‌رسانی کافی در مورد انواع بیمه و به ویژه بیمه‌های عمر، عدم شفافیت و ناآگاهی بیمه‌گذاران نسبت به شرایط و مندرجات برخی از بیمه‌نامه‌ها، عدم هماهنگی بین تمامی سازمان‌ها و نهادهایی که در ارتباط مستقیم با صنعت بیمه قرار دارند، مشکلات مربوط به بیمه شخص ثالث اتومبیل که نارضایتی بیمه‌گذاران و شرکت‌های بیمه را باعث شده است نیز از سایر چالش‌های مهم صنعت بیمه هستند. البته این صنعت با چالش‌های درونی هم مواجه بوده که می‌توان به حوزه اتکایی اشاره کرد. به طور مثال بیمه‌های اتکایی اجباری که زمینه فعالیت اتکایی را برای شرکت‌های بیمه محدود کرده و استفاده از ظرفیت بالقوه اتکایی و تشکیل شرکت‌های بیمه اتکایی داخلی را با مشکل مواجه کرده است. وجود مقررات و موانع متعدد جهت جذب نیروی انسانی کارآمد و فقدان ابزارهای مناسب جهت ایجاد انگیزه در کارکنان و افزایش کارایی آنان از دیگر مشکلات این صنعت است. در بخش ساختار بنگاه، هرم مرتفع تصمیم‌گیری در سازمان و تمرکز آن در سطوح بالایی هرم، اختیارات محدود شبکه فروش و پایین‌بودن سطح اطلاعات فنی آنها، تداخل صف و ستاد و سیاستگذاری و اجرا در صنعت بیمه و نبود استانداردهای لازم برای انجام کار در واحدها از جمله چالش‌های این حوزه است. در حوزه آموزش عدم نیازسنجی آموزشی، هزینه‌های اندک در خصوص تحقیقات و فقدان مراکز تحقیقی و پژوهشی مرتبط با مسائل اجرایی، نبود دوره‌های آموزشی بلندمدت، کمبود شدید متخصص آشنا با تجارت الکترونیک، فقدان ارتباط منطقی میان آموزش‌های دانشگاهی رشته‌های بیمه با نیازهای واقعی صنعت بیمه کاملاً چشمگیر بود و این نیز یکی از مشکلات صنعت بیمه است. بر این اساس در حوزه مالی وجود قوانین مالی و نظارتی متعدد با اهداف متفاوت، عدم شفافیت کامل صورت‌های مالی به علت نبود استانداردهای حسابداری روز دنیا به عملکرد نامناسب مالی شرکت‌های بیمه منجر شده و در نتیجه باعث افزایش هزینه تمام‌شده محصولات و تحمیل آن بر بیمه‌گذاران و شرکت‌های بیمه شده است.
با این اوصاف شفافیت و نظارت درون‌بنگاهی در صنعت بیمه چگونه اجرا می‌شود؟
پاسخ دادن به این پرسش کمی مشکل است چون معمولاً اطلاعات مالی شرکت‌ها محرمانه است اما چنانچه مدیران ارشد شرکت‌های بیمه در رشته‌های مالی و بیمه‌ای کار کرده باشند قطعاً به این موضوع با‌اهمیت جهت شفافیت و نگاه درون‌سازمانی توجه خاص خواهند داشت. شرکت‌های بیمه به موازات نظارت بیمه مرکزی ایران به خاطر ماهیت سهامی عام دارای حسابرس و بازرس قانونی که مورد تایید سازمان بورس و جامعه حسابداران رسمی باشد نیز هستند. بنابراین علاوه بر نظارت درون‌سازمانی مدیریت شرکت‌های بیمه تحت نظارت برون‌سازمانی مانند بیمه مرکزی و سازمان حسابرسی نیز هستند که نظارت آنها بر اساس استانداردها و قوانین تجارت و مالیاتی صورت می‌گیرد. این در حالی است که بازرس قانونی علاوه بر ارائه گزارش به صاحبان سهام، گزارش سالانه شرکت و اشکالات برون‌سازمانی را به مدیرعامل ارسال و مدیرعامل این گزارش را در هیات‌مدیره برای حل مشکلات و شفافیت بیشتر مطرح می‌کند و به اجرا درمی‌آورد که در صورت شفافیت درون‌سازمانی مشکلات حل می‌شوند.
آیا سابقه داشته تاکنون گزارش شرکت‌ها از شفافیت مالی کافی برخوردار نباشند؟
توجه کنید عدم ضعف در شفافیت تنها خاص شرکت‌های بیمه در کشورمان نیست. طی چند سال اخیر مشاهده شد حتی در شرکت‌های بزرگ آمریکایی و برخورداری از حسابداران معتبر بین‌المللی گزارش‌های ارائه‌شده خلاف واقع به سهامداران ارائه شده و موجب کاهش ارزش سهام و حتی ورشکستگی شرکت‌های فوق شده بود که حاصل آن ایجاد یک نوع کنترل و نظارت داخلی بود که در اکثر کشورها به سرعت مرسوم شد. به همین خاطر کنترل و نظارت داخلی یا حاکمیت شرکتی علاوه بر بررسی‌های موردی و میدانی، تئوری حاکمیت سهامی را انجام می‌دهد. حاکمیت شرکتی عبارت است از مجموعه‌ای از مسوولیت‌ها و اقدامات به عمل آمده به وسیله هیات‌مدیره و مدیریت اجرایی با هدف جهت‌دهی استراتژیک به منظور حصول اطمینان از دستیابی به اهداف، قطعیت در اعمال درست و مناسب مدیریت ریسک و بررسی و به کارگیری مسوولانه منابع سازمانی. بر این اساس حاکمیت شرکتی دربرگیرنده اصل خدشه‌ناپذیر ضرورت حسابدهی مدیران و حساب‌خواهی سهامداران که دارای دو وجه متعادل نسبت به یکدیگر مطابقت(Conformance) و اجرا (Performance) است.
اصول حاکمیت شرکتی چگونه می‌تواند زمینه‌ساز نظارت و کنترل دقیق در شرکت‌های بیمه باشد؟
مقوله حاکمیت سهامی زمینه‌ساز تمایل به ایجاد ارزش و سوق دادن کسب و کار همراه با ضرورت برقراری نظارت و کنترل دقیق است. حاکمیت شرکتی دارای دو زیرمجموعه فرآیند نظارت و فرآیند اجراست که هیات‌مدیره، کمیته حسابرسی، مدیران غیراجرایی و مدیریت ریسک عوامل فرآیند نظارت را تشکیل داده و همچنین برنامه‌های استراتژیک، سیستم‌سازی سازمان استراتژیک، مدیریت ریسک استراتژیک و توسعه مستمر نیز اجرای فرآیند اجرا را تشکیل می‌دهند که نتیجه فرآیند نظارت اطمینان‌بخشی در حسابدهی و حاصل فرآیند اجرای به‌کارگیری خلق ارزش است. در این فرآیند کمیته حسابرسی مقوله نوینی برای نظارت موثر در بعد حاکمیت سهامی به ویژه در نظر داشتن گزارش مالی و گزارش‌های اطمینان‌بخشی استقرار می‌یابد و در نهایت فرآیند کامل حاکمیت سهامی منجر به ایجاد آسایش خاطر مدیریت در حسابدهی است.
آیا در شرکت بیمه کارآفرین حاکمیت شرکتی ایجاد شده است؟
بیمه کارآفرینی تنها شرکتی است که درصدد اعمال حاکمیت شرکتی است. به این ترتیب شفافیت مالی در گزارش‌ها متبلور و برنامه‌ریزی استراتژیک همراه با مدیریت درست مخاطرات موجب حصول بیشتر اطمینان از به کارگیری بهینه منابع برای خلق ارزش در شرکت می‌شود. حاکمیت شرکتی یک بستر می‌خواهد و تنها با حسابرسی نمی‌توان مدعی اجرای آن شد چرا که حسابرسی اکنون هم در شرکت‌ها اجرا می‌شود. حاکمیت شرکتی موجب اطمینان مدیرعامل در حسابدهی و اطمینان در سهامدار از حساب‌خواهی می‌شود.
شما بارها به صراحت از آزادسازی تعرفه‌های بیمه‌ای انتقاد کردید. علت چیست؟
بله، من مخالف حذف تعرفه‌ها بودم چون بازار در آن مقطع آمادگی آزادسازی نداشت و در بدترین زمان ممکن تعرفه‌ها حذف شدند. اصلاً نظام تعرفه نباید یکباره و بدون آمادگی صنعت بیمه برای اجرای نظارت مالی، حذف می‌شد. پس از چند سال هنوز نظارت مالی به آن معنای واقعی اجرا نمی‌شود و آقای دکتر همتی رئیس‌کل بیمه مرکزی همواره اعلام می‌کنند که دیگر نمی‌شود با سیستم سنتی نظارت را انجام داد و یک نظارت جامع مالی می‌خواهیم. آزادسازی فقط شرایط را سخت کرد، فاصله بین حق بیمه تولیدی و خسارات پرداختی را زیاد کرد، میزان حق بیمه‌ها به پایین‌ترین حد رسید و خسارات افزایش قابل توجهی یافت. ضرایب و نسبت خسارات رشد کرد و بیشتر شرکت‌ها در وضعیت قرمز قرار گرفتند. متاسفانه حذف نظام تعرفه 70ساله یکباره طی یک سال حذف شد و نتیجه‌ای جز نرخ‌شکنی در پی نداشت چون کارشناسان حرفه‌ای در صنعت بیمه به اندازه کافی وجود ندارند و با این کارشناسان حرفه‌ای موجود نمی‌توان به 29 شرکت بیمه سرویس داد. شرکت‌های بیمه برای بقای خود در بازار فقط با ابزار نرخ‌شکنی بازی و زمینه را برای باخت تمام شرکت‌ها فراهم کردند، می‌دانید در بازار دامپینگ، فعالیت برای شرکت‌هایی هم که بخواهند حرفه‌ای کار کنند، آسان نیست. این شرکت‌ها هم در بسیاری از مواقع به خاطر حفظ مشتری خود ناگزیر به کاهش‌های غیراصولی نرخ حق بیمه می‌شوند. در سندیکای بیمه‌گران یکی از دوستان می‌گفت: «بسیاری از شرکت‌ها در بازار بیمه خودزنی می‌کنند.» بازار به هم ریخت و صورت‌های مالی دچار مشکل شد. باید قبل از هر اقدامی بیمه مرکزی آماده نظارت مالی می‌شد و برای این کار نیرو تربیت می‌کرد. باید به موازات آمادگی برای نظارت مالی از کنترل فنی در شرکت‌های بیمه مطمئن می‌شد. در گام بعدی نیز باید با جذب حسابداران مالی در بیمه مرکزی و شرکت‌های بیمه و آموزش مسائل بیمه‌ای آنها برای استقرار در صنعت بیمه و اجرای نظارت مالی آماده می‌شدند.
با توجه به این امر نظارت در بیمه کارآفرین چگونه صورت می‌گیرد؟
برای نظارت جامع در بیمه کارآفرین یک حسابرس عملیاتی داخلی در کنار بازرس قانونی حضور دارد که تحت نظارت کمیته حسابرسی فعال است. همچنین در بخش‌های فنی نیز معاونت فنی به اتفاق مدیران رشته‌های بیمه‌ای بر نحوه صدور بیمه‌نامه از طریق برنامه نرم‌افزاری کنترل دارند. این برنامه نرم‌افزاری به گونه‌ای کاربرد دارد که اگر نرخ ارائه‌شده نرخ فنی نباشد سیستم اتوماتیک‌وار از صدور بیمه‌نامه جلوگیری می‌کند و اجازه صدور نمی‌دهد. مگر اینکه نماینده یا شعبه‌ای که قصد صدور دارد با ارائه دلایل منطقی از مدیر مربوطه آن رشته مجوز کتبی بگیرد. برای رسیدگی به پرونده‌های خسارت نیز کارشناسان شخصاً به شعب شهرستان‌ها رفته و از نزدیک بر روند پرداخت خسارات نظارت دارند. بیمه کارآفرین با دارا بودن 34 شعبه و دو هزار نماینده فعال در سراسر کشور مشغول خدمت‌رسانی است؛ برای تجهیز شعب و واحدهای پرداخت خسارت برنامه‌ریزی انجام دادیم که املاک خریداری شوند زیرا برای تجارتی مانند بیمه‌گری که با ارباب‌رجوع سر و کار دارد تغییر مکان دادن مطلوب نیست و کار نقل و انتقال ساختمان و آماده‌سازی آن برای بهره‌برداری هزینه‌بر است. بنابراین اینک تمام واحدها و ساختمان‌های بیمه کارآفرین جزو دارایی‌های شرکت محسوب می‌شوند و در هر شهری ساختمان‌های بیمه کارآفرین جزو زیباترین ساختمان‌های آن شهر محسوب می‌شوند. خرید ساختمان ارزش افزوده قابل توجهی بر دارایی‌های شرکت ایجاد کرده است ضمن آنکه ساختمان‌های شرکت پاسخگوی نیاز آن تا 50 سال آینده است.
پس از اعلام آمار قابل توجه حجم نقدینگی در کشور از سوی بانک مرکزی، شما پیشنهاد جذب این نقدینگی از طریق بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری را دادید. این موضوع شدنی است؟
صنعت بیمه سال‌هاست برای جلب رضایت مردم تلاش می‌کند، آمارهای مستند بیمه مرکزی نشان می‌دهد که بیمه‌گران در قبال دریافت حق بیمه در موارد لزوم خسارات را پرداخت کردند. طی سال‌های گذشته صنعت بیمه برای برنامه‌ریزی مالی مناسب خانوارهای ایرانی و به منظور رفاه اجتماعی آنان تلاش کرده است و دلیل این ادعا ارائه انواع بیمه‌های عمر در جامعه و آموزش نیروی انسانی متخصص در این حوزه است. شرکت‌های بیمه باید برای رشد و اعتلای فرهنگ بیمه در کشور البته با توجه به گستره وسیع جغرافیایی برای خدمت‌رسانی خود را تجهیز کرده تا روزی فرا رسد که اکثر آحاد جامعه مانند جوامع پیشرفته با بیمه عمر آشنایی داشته و این محصول را در سبد نیازهای ضروری خود جای دهند. بیمه کارآفرین در راستای بهبود کیفیت زندگی در ایران با ارائه طرح بیمه عمر و سرمایه‌گذاری، این خدمت را که در دهه‌های گذشته در کشورمان مغفول مانده بود در سال 1383 با بهره‌گیری از علم روز دنیا به ایرانیان عرضه کرد. بیمه کارآفرین با احداث شعب در نقاط مختلف کشورمان سعی کرده جوانان توانمند کشور را با ارائه آموزش‌های حرفه‌ای به متخصصان زبده بدل کرده و رسالت ارائه خدمات بیمه‌ای به کلیه هموطنان در اقصی نقاط کشور پهناورمان را ایفا کند. این شرکت علاوه بر بهره‌مندی از کادر فنی متخصص، توانسته با آموزش نمایندگان، افرادی خبره را جهت ارائه مناسب‌ترین مشاوره بیمه‌ای تعلیم داده تا جهت توسعه فرهنگ بیمه در جای‌جای کشورمان فعالیت کنند. این شرکت با ارائه خدمات مطلوب و پرداخت خسارت با بهترین کیفیت و در کمترین زمان به بیمه‌گذاران توانسته نیاز جامعه را در هر برهه زمانی شناسایی کند و با ارائه طرح‌های روزآمد، طی سال‌های فعالیت خود گنجینه مشتریان ماندگار و ارزشمند خود را پاس دارد.
انگیزه بیمه کارآفرین برای توسعه بازار بیمه‌های عمر چه بود؟
بازار بیمه عمر در کشور ما همواره بکر بوده و توسعه قابل توجهی نداشته است اما طی سال‌های گذشته بیمه‌گران توانستند طرح‌های خوبی به بازار عرضه کنند و با تربیت و آموزش فروشندگان حرفه‌ای سهم این رشته را از 5 به 13 درصد افزایش دهند که رشد خوبی است اما کافی نیست. بیمه کارآفرین نیز با بهره‌مندی از مدیریت فریدون خلیلی‌فر یکی از بیمه‌گران حرفه‌ای حوزه بیمه‌های عمر از ابتدا گام‌های محکم و مطمئنی برای بیمه‌های عمر برداشت و توانست سهم این رشته را در پورتفوی خود به بیش از 50 درصد افزایش دهد. البته بیمه کارآفرین تنها شرکتی است که حساب‌های مالی بیمه‌های زندگی را از سایر حساب‌ها مجزا کرده و کلاً دپارتمان بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری در بیمه کارآفرین جداست.
دلایل توسعه‌نیافتگی بیمه‌های عمر چیست؟
علل مختلفی دارد که یکی از عوامل مهم توسعه‌نیافتگی این رشته تورم و کاهش ارزش پول است که بیمه‌گذار پس از چند سال سرمایه‌ای را به دست می‌آورد که متناسب با سرمایه‌گذاری او در طول مدت بیمه‌نامه نیست. به همین جهت سهم بیمه‌های زندگی از کل پورتفوی بازار در دهه 80 زیر شش درصد بود.
شما از مدیرانی هستید که همواره اعتقاد داشتید باید دست شرکت‌ها در برنامه‌های سرمایه‌گذاری اندوخته‌های بیمه‌های عمر باز باشد. در این خصوص بیشتر توضیح دهید.
آیین‌نامه سرمایه‌گذاری مصوب شورای عالی بیمه مورد قبول همه بیمه‌گران است و طبق ضوابط آن مسیرهای سرمایه‌گذاری و میزان نقدینگی در سپرده‌های بانکی تعیین می‌شود. البته در دوره‌ای شورای عالی بیمه به این آیین‌نامه نگاه محتاطی داشت و محدودیت‌ها زیاد بود. پیشنهاد داده بودم با تعیین حداقل و حداکثرها دست بیمه‌گران برای سرمایه‌گذاری باز باشد. بالاخره مدیریت‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌ها توان رصد بازارها را دارند و متناسب با آنها اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند. به عنوان مثال زمانی بازار مسکن و ساخت‌وساز بازدهی قابل قبولی داشت و شرایط خوبی برای عایدی بیمه‌گران
از محل سرمایه‌گذاری ذخایر بیمه‌های عمر داشت. بعد از چندی پروژه‌های ساختمانی با رکود مواجه شدند و شرکت‌ها به موقع توانستند منابع سرمایه‌گذاری را به بخش‌های دیگر مانند خرید اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی منتقل کنند. البته بیمه کارآفرین همواره نقدینگی کافی نزد بانک‌ها سپرده‌گذاری کرده است. ضمن آنکه حضور بانک کارآفرین در دایره سهامداری بیمه کارآفرین موجب همکاری بیشتر بین این دو نهاد مالی شد به طوری که بیمه کارآفرین چند درصد از سهام این بانک را خریداری کرد. 
دیدگاه تان را بنویسید