قرائت سیاسی

نرخ ارز جدا از اثراتی که بر اقتصاد کشور می‌گذارد، در ایران جنبه سیاسی نیز دارد و گاه به محل مناقشه سیاسیون بدل می‌شود. این مناقشه‌ها و اظهارنظرها خود نیز می‌تواند مجال تلاطم بیشتر ارزی را در بازار فراهم آورد و به کاهش آن کمک چندانی نمی‌کند. جهش صعودی چند هفته قبل نرخ دلار و عبور آن از مرز چهار‌هزار تومان، بسیاری را بر آن داشت تا از طریق آن سیاست‌های دولت در این زمینه را به باد انتقاد بگیرند و بعضی نیز با ذکر دلایلی به دنبال توجیه آن باشند. حال اگر سیستم مدیریت شناور نرخ ارز به درستی کار می‌کرد و اجازه افزایش تدریجی نرخ ارز همگام با نیروهای بازار داده می‌شد، فنر قیمت‌ها در این بازار به یکباره رها نمی‌شد و دولت نیز متهم به چشمداشت به این بازار نمی‌بود. در همین رابطه چندی ‌پیش وزیر اقتصاد با تاکید بر اینکه دولت به‌دنبال افزایش نرخ ارز برای افزایش درآمدهای خود نیست، گفته بود: دولت اگر کمی عقل سیاسی داشته باشد که دارد، می‌داند که در آستانه انتخابات نباید نرخ ارز را بالا برد، زیرا این امر برای عامه مردم بسیار بااهمیت است. با این جمله طیب‌نیا به‌نظر می‌رسد دولت مترصد نگه‌داشتن نرخ ارز و جلوگیری از افزایش آن متناسب با عوامل تاثیرگذار، لااقل تا آستانه انتخابات است. اما رئیس‌کل بانک مرکزی در واکنش به افزایش قیمت دلار در بازار، از ناپایداری نرخ‌ها سخن گفته بود. ولی‌الله سیف با بیان اینکه بنیان‌های اقتصادی، جهش و نوسانات اخیر بازار ارز را تایید نمی‌کند، ماهیت تحولات ارزی را برخلاف سال‌های 1390 و 1391، از جنسی دانسته بود که واجد آثار ماندگار نیستند. به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز ریشه‌ اصلی تحولات بازار ارز که هر چند سال یک‌بار رخ می‌دهد، سیاست دولت و بانک مرکزی مبنی‌ بر لنگر قرار دادن نرخ اسمی ارز است. از تبعات این سیاست این خواهد بود که به میزان تلاش دولت برای حفظ نرخ ارز مشخص، کنترل کمتری بر متغیرهای پولی وجود خواهد داشت. این امر زمینه‌ساز ایجاد تورم و کاهش نرخ ارز حقیقی خواهد شد که افزایش تدریجی تقاضا برای ارز خارجی را در پی دارد. ضمن اینکه رقابت‌پذیری قیمتی صنایع داخلی را نیز کاهش می‌دهد. در نتیجه بعد از چند سال تقاضا برای ارز بیش از توان کنترل بانک مرکزی شده و بازار ملتهب می‌شود. به‌نظر می‌رسد که سیاست مناسب حفظ ثبات نرخ حقیقی ارز است.

به گفته محسن جلال‌پور، رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران، این همه توجه به مقوله نرخ ارز خوب نیست؛ از این جهت که قرائت‌های مردمی از پدیده‌های کاملاً تخصصی در حوزه اقتصاد اگر اشتباه باشد و باعث فشار آوردن و تغییر استراتژی سیاستگذار شود، اقتصاد کشور را از مسیر درست منحرف می‌کند. از این‌رو برای پیشگیری از هرگونه اظهارنظر احساسی و متناقض بهتر است تنها یک نهاد مسوول اظهارنظر در رابطه با بازار ارز باشد که این نهاد، طبق قانون پولی و بانکی، بانک مرکزی است. سیاست‌های بانک مرکزی در مورد بازار ارز باید شفاف و با برنامه‌ریزی باشد. به‌عنوان مثال با وجود تاکید بر تک‌نرخی شدن ارز -‌که برخی از آن به‌عنوان عامل افزایش نرخ دلار در هفته‌های گذشته یاد می‌کنند‌-‌تا پایان سال، هنوز نشانه‌ای از این اتفاق دیده نشده است.