نبض حیات

بحران زیست‌محیطی در ایران که بعد از خشک شدن دریاچه ارومیه و بحرانی شدن وضعیت تالاب هامون بیشتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت نه یک بحران برای ایران بلکه بحرانی برای کل منطقه است زیرا زمینه‌ساز بروز چالش‌های اقتصادی و سیاسی زیادی می‌شود و مشکلات زیادی به همراه می‌آورد. البته تنها ایران نیست که با این چالش مواجه است بلکه شمار زیادی از کشورهای خاورمیانه شاهد خشک شدن تالاب‌ها و تخریب تنها هستند که بخشی به دلیل مدیریت نادرست و بخش دیگر به دلیل تغییرات جوی و افزایش دمای زمین است. خاورمیانه در جریان این تغییرات جوی بیشترین افزایش دما را تجربه کرده است و به همین دلیل هم با مشکل بسیار بزرگ و جدی کم‌آبی روبه‌رو است. اما پیش از اینکه به مسائل ناشی از تخریب تالاب‌ها و اثرات ان روی زندگی مردم بپردازیم باید در مورد اهمیت تالاب‌ها برای انسان بیشتر بدانیم. کنوانسیون رامسر که یک کنوانسیون مربوط به تالاب‌های مهم بین‌المللی به ویژه تالاب‌های زیستگاه پرندگان آبزی است در سال ۱۹۷۱ میلادی در شهر رامسر به تصویب رسید. در این معاهده در ابتدا ۱۸ کشور شرکت کرده بودند ولی هم‌اکنون ۱۶۹ کشور دنیا عضو این کنوانسیون هستند. این کنوانسیون در گزارش سالانه خود در مورد اهمیت تالاب‌ها برای زندگی انسان نوشت: تالاب‌ها را می‌توان حامی محیط زیست و حامی انسان دانست. تالاب‌ها در تامین آب سالم برای انسان اهمیت دارد و پسماندهای مخرب را از آب مصرفی انسان‌ها حذف می‌کند. تالاب‌ها محلی امن برای رشد ماهی‌ها هستند و خطرات کمتری ماهی‌های موجود در تالاب‌ها را تهدید می‌کند. در نتیجه ماهیگیری در تالاب‌ها می‌تواند یک منبع درآمد امن برای افراد ساکن در اطراف تالاب باشد و جایی که مردم شغل مناسب و امکان کسب درآمد داشته باشند هم جایی است که زندگی جریان دارد. باید در نظر داشت زمانی که ماهیگیری و کشاورزی در یک منطقه آسیب ببیند، زندگی در آن منطقه آسیب دیده است و این مساله می‌تواند جریان حیات را نابود کند به همین دلیل است که برای حفاظت از تالاب‌ها باید تلاش کرد. تالاب‌ها باعث بهبود تنوع زیستی در منطقه می‌شوند و اگر مدیریت درستی روی تالاب‌ها انجام شود زمینه را برای جذب توریست و کسب درآمد از این صنعت فراهم می‌کند.
اما حفاظت از تالاب‌ها بیش از این که یک برنامه باشد یک هدف اصلی و زیر‌بنایی است زیرا بقای انسان و اجتماع به این تالاب‌ها بستگی دارد. طبق گزارش‌های موجود طی یک دهه گذشته شمار زیادی از ساکنان اطراف تالاب‌ها به دلیل آلودگی‌های این تالاب‌ها و یا از بین رفتن آنها مجبور به مهاجرت شدند و این مهاجرت به شهرهای دیگر خود تبعات اقتصادی و اجتماعی زیادی به همراه دارد. از طرف دیگر تخریب این تالاب‌ها باعث از بین رفتن منبع تامین آب و غذا می‌شود که خود بقای انسان را به خطر می‌اندازد. به همین دلیل است که مساله تالاب‌ها و تلاش برای حل بحران آنها یک اولویت کشوری و ملی است و نه‌تنها نیاز به مطالعات علمی دارد بلکه نیاز به همت فعالان سیاسی و سیاستمداران نیز دارد تا بتواند بحران را پشت سر بگذارد. اما سوال اینجاست که اولین گام برای حفاظت از تالاب‌ها چیست؟ آیا باید از ابزارهای خاص برای حفاظت از آنها استفاده کرد یا اینکه راه‌های ساده‌تری هم وجود دارد؟ آموزش اولین و اصلی‌ترین مساله برای بازسازی تالاب‌هاست. اگر ما به مردم به خصوص افرادی که اطراف تالاب‌ها زندگی می‌کنند آموزش دهیم و آنها را در مورد نحوه نگهداری حفاظت از تالاب‌ها آگاه کنیم گام مهمی در این زمینه برداشته‌ایم. البته گاهی برای حفاظت از این تالاب‌ها باید تصمیمات سختی اتخاذ شود و توانمند ساختن جامعه برای اتخاذ این تصمیمات دشوار هم نیازمند همکاری است. آگاه کردن جوانان در اولویت است. با این کار به جوانان کمک می‌کنیم کمتر از نسل قبل اشتباه کنند و در حفاظت از محیطی که هم خود و هم نسل‌های آینده باید در آن زندگی و تغذیه کنند نقش فعال‌تری داشته باشند.