انتقال تجربه کارآفرینی

فلورین هلمیش مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری سوئدی پامگرنت در وین اتریش به دنیا آمده است. بعد از اینکه از دانشگاه وین در رشته تحصیلی مدیریت و اقتصاد تجاری فارغ‌التحصیل شد به تحصیل در دوره‌های مدیریت از جمله در دانشگاه بازرگانی لندن (London Business School) ادامه داد. هلمیش بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۰ میلادی به عنوان مشاور اعتبارگذاری در اروپای شرقی فعالیت می‌کرد که طی این مدت در بسیاری از پروژه‌های خصوصی‌سازی در آن منطقه مشغول به فعالیت بود. در سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۵ مسوولیت‌های متعددی در بانک سرمایه‌گذاری رنسانس کپیتال بر عهده داشت، از جمله مدیرعامل و رئیس بخش ارائه سهام در مسکو، لندن و آفریقا. وقتی درباره تجربیات کاری‌اش می‌پرسیم می‌گوید دوران کاری در اروپای شرقی و روسیه به او تجربیات ارزشمندی درباره اقتصادهای در حال رشد و بازارهای نوظهور آموخت و به این ترتیب توانست متخصص سرمایه‌گذاری در این نوع بازارها بشود. هلمیش می‌گوید علاقه زیادی به ایران دارد و تجربیات کاری قبلی‌اش او را به سمت این کشور و زمینه‌هایی که برای سرمایه‌گذاری در آن باز شده، جذب کرده است. درباره سرمایه‌گذاری این شرکت در بخش تکنولوژی ایران با وی گفت‌وگویی کرده‌ایم که می‌خوانید.

خوب است مصاحبه را با نام پامگرنت شروع کنیم، نقطه آغاز این شرکت کجاست؟

پامگرنت یک شرکت سرمایه‌گذاری است که به وسیله «پر برلیوت» کارآفرین معروف سوئدی و تیم او در سال ۱۳۹۳ (۲۰۱۴ میلادی) در دوران تحریم‌ها علیه ایران در سوئد تاسیس شد. من هم از همان ابتدا یکی از سهامداران این شرکت بودم. این تیم سابقه‌ای طولانی و موفق در سرمایه‌گذاری در شرکت‌های در حال رشد در بازارهای نوظهور مخصوصاً در حوزه اینترنت دارد. سرمایه‌گذاری پامگرنت در بخش فناوری اینترنت در ایران متمرکز است. ما معتقدیم این سرمایه‌گذاری بازدهی فوق‌العاده‌ای را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. ما با قبول ریسک و تقدم در سرمایه‌گذاری پیش از دیگران و پیش از برجام، به عنوان یک سرمایه‌گذار پیشگام در موقعیت خاصی قرار گرفتیم. در حالی که مدیریت سرمایه در اقصی نقاط جهان برای دستیابی به سود قابل قبول با چالش روبه‌رو است، ما معتقدیم که برای شرکت‌های کوچک‌تر با سرمایه‌گذاری متمرکز و خصوصی (همچون پامگرنت) امکان این وجود دارد که فرصت‌های سرمایه‌گذاری در برخی حوزه‌های خاص با دورنمای جذاب برای بازدهی سرمایه، فراتر از بازار و فرصت‌های دیگر را، پیدا و عملی سازد.

پس هدف تاسیس سرمایه‌گذاری در ایران بوده است؟

پامگرنت بالاخص با هدف پیدا کردن چنین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ایران و سرمایه‌گذاری در تعدادی از شرکت‌های اینترنتی و انتقال دانش و تجربه مدیریتی به کارآفرینان ایرانی برای کمک کردن به رشد این شرکت‌ها تاسیس شد. ما خودمان هم کارآفرین هستیم و عمده سرمایه‌گذاران ما نیز کارآفرین هستند. ما به سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی که به وسیله کارآفرینان تاسیس و اداره می‌شوند باور داریم.

چرا پامگرنت به بازار ایران علاقه‌مند شده است؟

ما معتقدیم که فرصت رشد اقتصادی بی‌سابقه‌ای پیش روی ایران است. ایران با جمعیت بیش از 80 میلیون نفر که درصد بالایی از آنها تحصیل‌کرده هستند و همچنین ضریب بالای استفاده از اینترنت که نزدیک به 60 درصد است، بزرگ‌ترین بازار تجارت الکترونیک در خاورمیانه را داراست. همچنین ایران یکی از 20 اقتصاد برتر دنیاست و به ‌این‌ علت مسلماً پتانسیل بالایی در رشد و بهره‌وری اقتصادی در این نوع سرمایه‌گذاری‌ها وجود خواهد داشت. با توجه به پیش‌بینی رشد تولید ناخالص ملی (GDP) این کشور بین 5 تا 8 درصد برای چند سال آینده، که بسیار بالاتر از میانگین جهانی رشد تولید ناخالص ملی است، می‌توان ایران را یکی از بهترین کشورهای مساعد برای سرمایه‌گذاری در دنیا دانست. «رنسانس کپیتال»، که قبلاً در آن کار می‌کردم جزو اولین بانک‌های سرمایه‌گذاری بود که به بازار ایران علاقه‌مند شد و چندین گزارش اقتصادی جامع از پتانسیل سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی در کشور ایران از جمله بازار اینترنتی و تجارت الکترونیک منتشر کرده است

فقط روی بازار ایران متمرکز هستید یا در کشورهای دیگر هم سرمایه‌گذاری می‌کنید؟

از یک طرف، همان‌طور که متذکر شدم، ایران فرصت سرمایه‌گذاری منحصربه‌فردی برای سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود. ما سابقه طولانی و موفقی در سرمایه‌گذاری در اقتصادهای در حال رشد داریم که آماده جذب سرمایه همراه با دانش و تجربه هستند. تحریم‌ها علیه ایران پیش از برجام باعث شده بودند که بیشتر سرمایه‌گذاران از سرمایه‌گذاری در این کشور پرهیز کنند. در جایی که سرمایه‌گذاران تهدیدها را می‌دیدند ما فرصت‌ها را دیدیم. از طرف دیگر، از آنجا که سرمایه‌گذاری ما در ایران پیش از توافق هسته‌ای شروع شده بود، ما ملزم بودیم مراقب تحریم‌ها مخصوصاً تحریم‌های آمریکایی‌ها باشیم و به شدت در این مسائل دقت کنیم. بنابراین چاره‌ای نداشتیم به جز اینکه شرکتی مجزا صرفاً برای سرمایه‌گذاری در ایران تاسیس کنیم. این نیاز حتی بعد از توافق هسته‌ای نیز به دلیل ادامه تحریم‌های آمریکا همچنان پابرجاست. در آخر باید متذکر شوم، که تشدید مقررات و سختگیری‌ها، که مشخصه بازارهای پر‌ریسک و نوع سرمایه‌گذاری جسورانه هستند، دسترسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بزرگ را به این سرمایه‌گذاری‌های پربازده محدود می‌کند. مقررات مربوط به کاهش ریسک باعث می‌شوند بسیاری از فرصت‌های واقعی برای سرمایه‌گذاری مناسب، از حوزه کار صندوق‌های بزرگ‌تر بیرون بماند و به همین علت این صندوق‌ها در حال حاضر قادر به سرمایه‌گذاری در ایران نیستند. اما پامگرنت با برخورداری از سرمایه‌گذارانی که آزادی بیشتری برای سرمایه‌گذاری خطرپذیر در بازارهای پرریسک‌تر دارند، توانایی سرمایه‌گذاری در ایران را دارد.

سرمایه‌گذار یا سهامدار آمریکایی هم دارید؟

خیر، به هیچ وجه. ما هیچ سهامدار یا سرمایه‌گذار آمریکایی نداریم. در بیانه رسمی شرکت پامگرنت (که در وب‌سایت این شرکت هم موجود است) تاکید شده که هرگونه خرید سهم از طرف افراد یا شرکت‌های آمریکایی در پامگرنت ممنوع است. همچنین تمامی مراحل سرمایه‌گذاری این شرکت در شرکت‌های ایرانی مطابق با قوانین کشورهای ایران، سوئد و اتحادیه اروپا انجام گرفته است. ما سیاست بسیار سختگیرانه‌ای برای پذیرش سهامدار داریم که باعث می‌شود با هیچ‌گونه سهامدار آمریکایی همکاری نکنیم. فرآیند پذیرش ما بسیار دقیق و جامع است و اغلب شرکت‌های سرمایه‌گذاری از این حجم کار اداری برای پذیرش سهامدار، شناخت آنان و ارزیابی‌های مربوط به کسب مجوز سرمایه‌گذاری از مقامات اتحادیه اروپا عاجز هستند. اما در نهایت همین سختکوشی‌هاست که ما را از دیگران متمایز می‌کند.

این امکان هست که ترکیب سهامداران را بگویید؟

بیش از ۲۰۰ سرمایه‌گذار در پامگرنت سرمایه‌گذاری کرده‌اند. ما ساختار و ترکیب جغرافیایی سرمایه‌گذاران‌مان را روی وب‌سایت منتشر کرده‌ایم. تمام سرمایه‌گذاران ما اروپایی هستند و ترکیب آنها از نظر جغرافیایی به این صورت است: ۵۰ درصد از سوئد، ۱۸ درصد از انگلیس، ۱۷ درصد اروپای شرقی و مرکزی، ۱۲ درصد از سوئیس و اتریش و سه درصد از سایر کشورها. شرکت پامگرنت همچنان که قبلاً گفته شد در حال ارائه سهامش در بورس سوئد است. به همین دلیل اطلاعات شفاف مربوط به این شرکت و سهامداران و میزان سهام آنان در اختیار عموم قرار گرفته است.

آیا تحریم‌های آمریکا علیه ایران در سرمایه‌گذاری‌های پامگرنت در ایران تاثیری داشته یا خواهد داشت؟

اگرچه عمده تحریم‌های آمریکا همچنان پابرجا هستند، برنامه سرمایه‌گذاری ما هرگز وابسته به وضع یا رفع آنها نبوده است. به عنوان یک شرکت اروپایی،‌ ما مستقیماً تحت تاثیر تحریم‌ها قرار نگرفته‌ایم ولی این تحریم‌ها در تمایل دیگران به سرمایه‌گذاری در ایران قطعاً تاثیر منفی دارد. در نتیجه ضریب ریسک سرمایه‌گذاری، که به هر حال در ایران بالا بود،‌ باز هم بالاتر می‌رود. تاکید می‌کنم که ما اروپایی هستیم و بیلان مالی بسیار خوبی داریم که ما را در موقعیت مناسبی برای سرمایه‌گذاری در بازار ایران قرار می‌دهد. ما همچنان بر انتقال دانش و تجربه برای حمایت از کارآفرینان ایرانی متمرکز هستیم.

ظاهراً شرکت شما در حال طی مراحل ورود به بورس سوئد است، اهمیت ورود به بازار بورس در چیست؟ آیا تغییری در مدل‌های شما ایجاد می‌کند؟

مهم‌ترین فایده ورود به بازار سهام دست پیدا کردن به طیف وسیع‌تری از منابع مالی است، منفعت دیگر وارد شدن به بورس این است که شرکت ملزم می‌شود ساختار مدیریت سازمانی و شفافیت تراز جهانی داشته باشد. ما در حال انجام تمام فرآیندها و ارائه اطلاعات لازم خودمان هستیم، تا به عنوان یک شرکت سهامی عام وارد بورس شویم. در پامگرنت ما تجربه بسیاری در ارائه اولیه سهام (IPO) داریم. من شخصاً بیش از 300 تجربه ارائه سهام به بورس (IPO) را در پرونده کاری خودم در بسیاری از بازارهای در حال رشد دارم که به معنای کار نزدیک با بازار بورس محلی و بانک‌های ملی کشورهای مربوطه است. اما عوامل زیادی قبل از ورود به بورس باید در نظر گرفته شوند که مهم‌ترین آن آمادگی بورس است. همه اینها برای بازار نوپا و رو به رشد اقتصاد اینترنتی و تجارت الکترونیکی در ایران خبری خوش است، که با فراهم شدن منابع جدید سرمایه عمومی ارتباط خود را با بازار جهانی و ورود شرکت‌های جدید به بورس محلی تقویت کند.

شایعاتی طی ماه‌های اخیر در مورد شما در شبکه‌های اجتماعی و از سوی برخی جریانات وجود داشته از جمله اینکه آیا پامگرنت به هیچ شکل یا نحوی با دولت سوئد یا آمریکا در ارتباط است؟

خیر. پامگرنت یک شرکت سهامی عام است (که هنوز سهام آن برای عموم در بورس ارائه نشده است) و هیچ ارتباطی به هیچ شکل و شیوه‌ای با هیچ دولتی از جمله دولت سوئد یا ایالات متحده ندارد. ما کارآفرین و اهل تجارت هستیم. مبنای سرمایه‌گذاری ما حمایت از کارآفرینان ایرانی در بخش خصوصی و انتقال دانش و تجربه مدیریتی به آنهاست. ما در کنار سرمایه‌گذاران ایرانی قرار گرفته‌ایم و از همان ابتدای کار در نقش سهامدار اقلیت بوده‌ایم و به همین نحو هم ادامه کار خواهیم داد.

در مورد سهم گرفتن از دیجی‌کالا چطور؟ در این سرمایه‌گذاری سهمی از دیجی‌کالا گرفته‌اید؟

خیر، هیچ سهمی از دیجی‌کالا به پامگرنت منتقل نشده است و قرار نیست منتقل شود.

آیا اینکه گفته شده بود روس‌ها صاحب پامگرنت هستند و دیجی‌کالا را خریده‌اند، صحت دارد؟

خیر، روس‌ها هیچ سهامی در دیجی‌کالا خریداری نکرده‌اند. همان‌طور که گفتم سرمایه‌گذاران روسی بخش بسیار کوچکی (کمتر از دو یا سه درصد) از سهامداران پامگرنت را تشکیل می‌دهند. سرمایه‌گذاران روسی چالش‌های اقتصادی و فرصت‌هایی را که در ایران وجود دارند خیلی خوب درک می‌کنند، زیرا خودشان تجربه‌های مشابهی در کشورشان داشته‌اند.

درباره روش سرمایه‌گذاری در ایران توضیح می‌دهید؟

ما کارآفرین هستیم، بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاران ما هم خودشان کارآفرین هستند و ما به سرمایه‌گذاری روی کارآفرینان باور داریم. ساختار سرمایه‌گذاری و DNA ما این‌طور است. باور ما این است که کسب‌وکار خوب و سرمایه‌گذاری خوب در تفاهم متقابل میان سرمایه‌گذار و کارآفرین،‌ اعتماد و همکاری و انتقال دانش از طریق تعهد فردی شکل می‌گیرد. این بدان معناست که نقطه مشترک مدیریت ما و افرادی که روی کار ما سرمایه‌گذاری می‌کنند و کسب‌وکاری که ما روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنیم، احترام متقابل و اشتیاق برای موفقیت افراد و کسب‌وکارهاست. تیم ما طی چند دهه سرمایه‌گذاری موفق در بازارهای نوظهور، به تجربه این شیوه سرمایه‌گذاری را آموخته است. روش کار ما این است که روی شرکت‌های در حال رشد در بازار فناوری اینترنت، سرمایه‌گذاری کنیم. بنیانگذاران و مدیران ارشد ما همه از دارایی خودشان در این شرکت سرمایه‌گذاری کرده‌اند. حالا که بسیاری از تحریم‌ها از بین رفته‌اند،‌ شرکت‌های سرمایه‌گذاری اتحادیه اروپا و سرمایه‌گذاران خانوادگی هم می‌توانند سرمایه‌گذاری در ایران را مدنظر قرار دهند. برخلاف بسیاری از مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذاری، ما با رعایت بستر قانونی و استانداردهای بالا برای سرمایه‌گذارانمان یک مدل سرمایه‌گذاری شفاف و موثر و با ساختاری ارائه می‌کنیم که تضمین می‌کند کمترین میزان سرمایه شرکت صرف مخارج جانبی آن شود. این همسویی منافع یعنی ما در ریسک و موفقیت با کارآفرینان و سرمایه‌گذارانمان شریک هستیم. تصمیمات ما درباره سرمایه‌گذاری از یک فرآیند سختگیرانه سرچشمه گرفته و از سوی مدیران شرکت اعمال می‌شوند. مدیران به هیات مدیره پاسخگو هستند. تمایز کنترل مدیران از مالکیت سرمایه‌گذاران امری متداول در شرکت‌های سرمایه‌گذاری است و در مورد ما هم هیچ سهامدار عمده‌ای کنترل شرکت را در دست ندارد. بالاترین میزان سهام سهامداران ما ۱۰ درصد است و بقیه سهام ما در میان 200 سهامدار پخش شده است.

چرا در ایران تصمیم به سرمایه‌گذاری در «سرآوا» گرفتید؟

از دید ما، سرمایه‌گذاری جسورانه (VC) که بدون هیچ تضمین و ودیعه‌ای صورت می‌گیرد، در تمام دنیا یک سرمایه‌گذاری پر‌ریسک محسوب می‌شود که نیاز مبرم به دانش و تجربه محلی و آشنایی با بازار آن کشور دارد. در ایران، با در نظر گرفتن پیچیدگی‌های مربوط به تحریم‌ها، مرحله رشد اولیه صنعت اینترنت و نوپا بودن اکوسیستم استارت‌آپی این ریسک به مراتب بالاتر از دیگر کشورهای در حال رشد است. سرآوا به عنوان یک شرکت سرمایه‌گذاری ایرانی، با تجربه و دانش بازار محلی و تیم قوی سرمایه‌گذاری و حمایت مربیان مجرب داخلی و داشتن پورتفولیوی سرمایه‌گذاری گسترده، بهترین امکان سرمایه‌گذاری در این صنعت را برای سرمایه‌گذاران خارجی از جمله پامگرنت فراهم می‌سازد، زیرا ریسک سرمایه‌گذاری ما را به مراتب کاهش می‌دهد. از طریق سرمایه‌گذاری در سرآوا، هیچ سهامی از شرکت‌های پورتفولیوی سرآوا به ما منتقل نمی‌شود و ما به عنوان شریک، پشتیبان سرآوا می‌شویم و موفقیت ما منوط به اعتماد به مدیریت سرمایه‌گذاری سرآوا، روش سرمایه‌گذاری این شرکت و شفافیت عملکرد سرآوا می‌شود. از طرف دیگر، سرآوا، مانند هر شرکت سرمایه‌گذاری دیگری نیاز به جذب سرمایه داخلی و خارجی حمایتی دارد. به دنبال چنین سرمایه‌ای، مثل دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، دسترسی به دانش و تجربه مدیریت جهانی که برای رشد و گسترش سرمایه‌گذاری‌های محلی لازم است نیز فراهم می‌شود. بنابراین ما دارای روش‌های سرمایه‌گذاری مشترکی هستیم و به واقع شرکای مکمل هم به حساب می‌آییم. بعد از آشنایی با سرآوا، تصمیم گرفتیم تمامی سرمایه‌گذاری خود را در حوزه اینترنت و تجارت الکترونیک از طریق سرآوا انجام دهیم. این تصمیم بدون شک، بر مبنای شفافیت و سابقه سرمایه‌گذاری سرآوا به عنوان یکی از تواناترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری ایران در این حوزه صورت گرفت. ما این تصمیم را در سال 1393 گرفتیم و از آن زمان هم میزان سرمایه‌گذاری خود را در سرآوا افزایش داده‌ایم. قابل توجه است که از همان ابتدا ما قول دادیم که به کارآفرینان و موسسان شرکت‌های استارت‌آپی داخلی دانش و تجربه مدیریتی منتقل کنیم و تاکنون هم به قول خود پایبند مانده‌ایم.

علاوه بر سرمایه‌گذاری در سرآوا سرمایه‌گذاری‌های دیگری هم در ایران داشته‌اید؟

پیش از آشنایی با سرآوا ما چند سرمایه‌گذاری مستقیم دیگر در حوزه اینترنت و تجارت الکترونیکی انجام داده‌ایم. با این حال، سرمایه‌گذاری‌های ما فقط محدود به اینترنت و تجارت الکترونیکی نمی‌شود. مثل هر شرکت سرمایه‌گذاری دیگری، پامگرنت پورتفولیوی سرمایه‌گذاری متنوعی دارد تا ریسک سرمایه‌گذاران خود را کاهش بدهد. دیگر سرمایه‌گذاری‌های ما یا به صورت مستقیم انجام می‌شوند یا از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری دیگر.