فرهنگ ارادت به شکلات خارجی

شاهرخ ظهیری / عضو اتاق بازرگانی ایران و مدیرعامل گروه صنایع غذایی

خوشبختانه به تازگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور برای سلامت شهروندان از طریق مواد غذایی مصرفی آنها برنامه‌ریزی‌هایی کرده و آن را اجرا می‌کند که علاوه بر کمک به ارتقای سلامت آنها به آگاهی در راستای شناخت مواد غذایی سالم، تقلبی و... کمک می‌کند.
مثلاً چندی پیش، همزمان با روز سلامت، در مسیر اجرای طرح تحول سلامت در حوزه غذا، طرح نصب چراغ راهنمایی روی مواد غذایی آغاز شد که این موضوع خود به ارتقای سلامت غذا در جامعه کمک شایانی می‌کند. طبق این طرح قرار است میزان نمک، شکر، چربی و اسیدچرب ترانس هر محصول غذایی روی بسته‌بندی آن ذکر شود و برای هر یک از این مواد نیز رنگ‌های سبز، زرد یا قرمز در نظر گرفته شده است که رنگ سبز نشان‌دهنده مطلوبیت آن ماده غذایی و داشتن نمک، شکر و چربی آن در حد مجاز است، رنگ زرد علامت هشدار برای مصرف است و رنگ قرمز نشان‌دهنده بالا بودن میزان این مواد بیش از حد مجاز است.
طرح نصب چراغ راهنمایی روی مواد غذایی اکنون آغاز شده و قرار است تا پایان سال 13۹۴ همه مواد غذایی که از وزارت بهداشت مجوز گرفته‌اند، آن را به صورت واضح و مشخص روی بسته‌بندی محصولات خود نصب کنند. این طرح به مردم کمک می‌کند که پس از درج این راهنما روی مواد غذایی بتوانند به سادگی و فقط با توجه به رنگ مربوط به آن ماده غذایی، از ترکیبات آن آگاهی یافته و در مورد مصرف آن تصمیم بگیرند.
به هر حال صاحبان صنایع غذایی ناگزیرند برای تولید برخی از محصولات نمک، شکر و چربی آن را افزایش دهند، مثلاً خیارشور محصولی است که باید شور باشد و ناگزیر نمک به کار رفته در آن بیش از حد معمول است و ممکن است به سلامتی افرادی که آن را استفاده می‌کنند آسیب بزند ولی وقتی در اتیکت محصول این موارد ذکر می‌شود آگاه‌سازی لازم برای شهروندان انجام شده و دیگر تصمیم با مشتری است که بخواهد محصولی را که برای سلامتی‌اش مناسب نیست مصرف کند، یا نکند. یا اینکه تصمیم بگیرد چه میزان از محصولاتی را که می‌تواند برای سلامتی‌اش مضر باشد، مصرف کند. من معتقدم نصب این چراغ‌های راهنما، یک گام مهم و پیشرفت بزرگ در حوزه سلامت غذایی است که وزارت بهداشت متولی آن بوده است.
علاوه بر موردی که ذکر کردم، وجود همین چراغ‌های راهنما روی محصولات غذایی این امکان را به مشتریان می‌دهد که کالای اصل را از کالای غیراصل تشخیص دهند. طبعاً پس از اجرای کامل این طرح، آن دسته از محصولات غذایی که دارای این چراغ راهنما باشند، اصل هستند و نداشتن آن دال بر تقلبی بودن محصول صنایع غذایی خواهد بود.

تقلب در صنایع غذایی ایران کمرنگ است
به طور کلی در صنایع غذایی کشور ما ورود و وجود کالاهای تقلبی کمرنگ است. ما اکنون در ایران کارخانه‌های بزرگ تولید محصولات غذایی را داریم که با مجوزهای مربوط کار می‌کنند و بر فرآیند تولید محصولات‌شان نیز نظارت‌های لازم بهداشتی انجام می‌شود. گشتی در فروشگاه‌های مواد غذایی نشان می‌دهد در مراکز توزیع مواد غذایی، محصولات تقلبی بدون برند و نشان‌های لازم استاندارد بسیار معدودند. البته در مواردی، در محصولاتی مانند عسل که به شکل خاصی عرضه می‌شود، می‌توان بسته‌ای بی‌نام و نشان را پیدا کرد و تعدادی از فروشگاه‌ها هستند که این محصولات را بدون مارک و... عرضه می‌کنند. در این مورد نیز تصمیم با مشتری است که اقدام به خرید آن محصول می‌کند یا نه.
ولی به هر حال در کشور ما در هر کاری که ورود کنیم، عده‌ای از افراد خلافکار را می‌بینیم که محصولات تقلبی عرضه می‌کنند. برای جلوگیری از آسیب این خلافکاران به مردم نیز بیش از هر چیزی نظارت دولت مهم است. دولت موظف است نظارت‌های لازم را از طریق کنترل‌ها و بازرسی‌های مربوط انجام دهد تا از عرضه کالای تقلبی به مردم در حوزه مواد غذایی جلوگیری شود.
دو نهاد مهم دولتی هم که بر سلامت مواد غذایی نظارت می‌کنند، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و البته موسسه استاندارد است. نظارت‌های این دو نهاد نیز تاکنون به قدری دقیق بوده که من به عنوان کسی که سال‌هاست در حوزه صنایع غذایی فعالیت می‌کند، می‌توانم بگویم تقلب در این حوزه بسیار کم و تقریباً ناچیز است.
علاوه بر این دو نهاد، بسیاری از کارخانه‌های صنایع غذایی که با مجوزهای لازم فعالیت می‌کنند و البته بسیاری از آنها در صادرات نیز موفق‌اند، اجازه نمی‌دهند عده‌ای جنس تقلبی مشابه آنچه را خودشان با رعایت استانداردهای لازم تولید و به بازار عرضه کرده‌اند، به فروشگاه‌های مواد غذایی ارائه کنند. اغلب این محصولات تقلبی شناسایی شده و اقدامات لازم درباره آنها انجام می‌گیرد.

قاچاق شکلات و سس خارجی
خوشبختانه قاچاق محصولات غذایی نیز در ایران بسیار کمرنگ است. این موضوع نیز دلایل متعددی دارد. یکی از دلایل آن این است که معمولاً بهترین نوع مواد غذایی در ایران تولید می‌شود و قاچاقچیان تمایل چندانی ندارند که اقدام به وارد کردن محصولات غذایی بکنند که جنس مشابه و البته مرغوب آن در بازارهای مواد غذایی ایران وجود دارد.
البته در برخی موارد نادر محصولات غذایی از جمله شیرینی و شکلات و سس‌های خارجی -البته نه سس‌های فرسایشی مانند مایونز که احتمال خراب شدن آنها بسیار بالاست بلکه سس‌هایی مانند کچاپ و سس گوجه‌فرنگی- به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند و البته چون این محصولات متعلق به برندهای معروف خارجی هستند، در داخل نیز افرادی مشتری این محصولات بوده و آنها را مصرف می‌کنند. قاچاق شیرینی و شکلات که قاچاق آن از بنادر آزاد انجام می‌شود، از مواردی است که انجمن شیرینی و شکلات در ایران نیز مدام از آن شکایت می‌کند و خواستار ساماندهی وضعیت قاچاق این محصول است.
جلوگیری از قاچاق محصولات غذایی نیز بر عهده دولت است. باید اقدامات لازم برای جلوگیری از ورود غیرقانونی مواد غذایی انجام شود. البته خوشبختانه دولت وقت در این زمینه اقدامات لازم را انجام داده است و من دیده‌ام که مسوولان بارها اعلام کرده‌اند که در زمینه قاچاق مواد غذایی به صورت سفت و سخت در حال پیگیری هستند و من امیدوارم این پیگیری نتیجه‌بخش باشد و مسوولان در زمینه جلوگیری از قاچاق محصولات غذایی موفق باشند.
از سوی دیگر باید در نظر داشت که به طور کلی قاچاق مواد غذایی در ایران بازار خوبی ندارد و مردم ما برای خرید انواع محصولات غذایی خود به این قبیل اجناس تمایلی نشان نمی‌دهند. چون اکنون کیفیت محصولات داخلی بسیار بالاست. علاوه بر بالا بودن کیفیت این محصولات، قیمت نیز متغیر بسیار مهمی است که بر تصمیم مشتریان تاثیرگذار است. البته در میان انواع محصولات غذایی، شکلات، موردی است که نوع خارجی آن در ایران مشتری دارد و در واقع ایرانیان شکلات خارجی دوست دارند.
من فکر می‌کنم چنین وضعیتی نتیجه ذهنیت و فرهنگی است که متاسفانه از پیش وجود داشته که شکلات خارجی را به ایرانی ترجیح داده و آن را خوشمزه‌تر از شکلات‌های ایرانی می‌داند. این در حالی است که وضعیت شکلات ایرانی دیگر مانند قبل نیست و محصولات بسیار ارتقا یافته‌اند. ما در خصوص شکلات، می‌بینیم که کیفیت بسیاری از محصولات کارخانه‌های شکلات‌سازی ایران از جمله کارخانه‌های شکلات‌سازی تبریز مانند «شیرین‌عسل»، بسیار بالاست و با محصولات کارخانه‌های معتبر خارجی دنیا مقایسه می‌شود. همچنین هزینه صرف‌شده برای خریدن این شکلات‌ها برای مصرف‌کنندگان نیز به مراتب کمتر از شکلات خارجی خواهد بود و از سوی دیگر نیز بسته‌بندی این محصولات ارتقا یافته و می‌توانم بگویم از نظر بسته‌بندی نیز بسته‌بندی محصولات شکلات ایرانی با شکلات خارجی رقابت می‌کند. نگاهی به آمار میزان بالای صادرات شکلات ایرانی به خارج از کشور نشان می‌دهد که صاحبان صنایع در این مورد موفق عمل کرده‌اند و این محصولات نیز در کشورهایی که صادر می‌شوند بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند و در بسیاری از موارد با قطعیت می‌توان گفت شکلات ایرانی خوشمزه‌تر، شیک‌تر، ارزان‌تر و مرغوب‌تر از انواع محصولات شکلات‌های خارجی و حتی شکلات‌های برندهای مطرح دنیاست.