سازوکار صندوق

ساختار صندوق‌های بازنشستگی و سطح پوشش جامعه یکی از معیارهای مهم در ارائه خدمات تامین اجتماعی به مردم در هر کشور است. در تمامی کشورها صندوق‌های بازنشستگی دولتی و خصوصی وجود دارد و افراد بعد از اینکه سال‌های معینی کار کردند می‌توانند از خدمت پرداخت دستمزد ماهانه این صندوق‌ها بهره‌مند شوند. اما سطح پایین دستمزدها و خدمات اندک آنها به بازنشستگان سبب شده است تا از برخی از کشورها به عنوان بدترین کشورها برای پیر شدن نام ببرند و برخی کشورها را به عنوان بهترین کشورها برای بازنشسته شدن معرفی کنند. مطالعات نشان می‌دهد در اغلب کشورهای اروپای غربی سیستم حمایت از بازنشستگی بسیار توسعه‌یافته است و مردم بعد از سال‌ها کار و تلاش می‌توانند دوره بازنشستگی را با فراغ بال سپری کنند ولی مطالعه وضعیت صندوق‌ها در این کشورها به دلیل تفاوت بالای اقتصاد ایران و آن کشورها کمکی در جهت بهبود ساختار صندوق‌های بازنشستگی در ایران نمی‌کند. به همین دلیل به سراغ کشوری می‌رویم که ضمن قرار گرفتن در میان 10 کشوری که بیشترین حمایت از سالمند را دارد ولی اقتصادش بر مبنای درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز اداره می‌شود و در سال‌های اخیر با چالش‌هایی کم و بیش مانند ایران روبه‌رو بوده است. کشوری که در سال‌های اخیر با تحریم‌های اقتصادی روبه‌رو شد و مشکلات مالی ناشی از افت قیمت نفت سبب شد تا درآمد صادراتی دولت کم و حتی با کسری بودجه هم روبه‌رو شود. این کشور، روسیه است که اقتصادی نفت‌محور دارد ولی به دلیل اهمیتی که برای حمایت از مردم سالمند و ناتوان در کشور قائل است، صندوق بسیار توسعه‌یافته و کارآمد دارد و منابع و مصارف این صندوق همواره به گونه‌ای بود که زمینه را برای بیشتر شدن میزان سرمایه و کارایی آن فراهم کرده است. روسیه کشوری پهناور و سردسیر در اروپاست که با ایران مرز آبی دارد و اتفاقاً یکی از دوستان ایران در عرصه سیاست بین‌الملل است. تعاملات اقتصادی ایران و روسیه در سال‌های اخیر بسیار گسترده بوده است و بعد از امضای برجام هم اخباری در مورد توسعه روابط اقتصادی و تجاری دوجانبه مخابره شده است. بنابراین مطالعه نظام بازنشستگی در کشوری که چنین قرابتی با ایران دارد می‌تواند راهکارهایی اصولی و قابل اجرا در جهت اصلاح ضعف‌های ما در نظام بازنشستگی کشوری ارائه دهد. روسیه در میان 10 کشوری قرار دارد که برترین سیستم بازنشستگی را در جهان دارند و بزرگ‌ترین شرکت ارائه‌دهنده خدمات بازنشستگی در روسیه «صندوق بازنشستگی فدراسیون روسیه» است که یک صندوق کاملاً دولتی است و تامین مالی آن هم از طریق حق بیمه‌ها و سرمایه‌گذاری این منابع مالی در بخش‌های مختلف انجام می‌شود. این صندوق روز ۲۲ دسامبر سال ۱۹۹۰ میلادی توسط دولت وقت تاسیس شد و کارگران و کارمندان تمامی بخش‌ها و صنایع فعال در روسیه به خصوص شرکت‌های دولتی در این صندوق عضویت دارند. لازم به ذکر است که روسیه هم مانند تمامی کشورهای نفت‌خیز دنیا اقتصادی دولتی دارد و نفت و گاز در این کشور به عنوان سرمایه ملی و تحت نظارت دولت مدیریت می‌شود. در میان مهم‌ترین کارهایی که این صندوق انجام می‌دهد می‌توان به پرداخت مستمری بازنشستگی به بالغ بر ۴۰ میلیون نفر در روسیه اشاره کرد. از طرف دیگر پرداخت مستمری‌های ماهانه به سربازان جنگ، افرادی که دارای ناتوانی جسمی هستند و افرادی که در جنگ‌های مختلف دچار آسیب‌های فیزیکی شدند، قهرمانان شوروی سابق و قهرمانان کشور روسیه از دیگر خدماتی است که از سوی این صندوق پرداخت می‌شود. دولت در سال ۲۰۱۰ میلادی تغییرات اساسی در صندوق بازنشستگی دولتی روسیه ایجاد و بیمه سلامت اجباری دولتی را برای همه ساکنان روسیه اضافه کرد. از طرف دیگر با تغییراتی زمینه را برای کاهش نسبی حق بیمه پرداختی توسط مردم فراهم کرد. این تغییرات سبب شد تا رضایت مردم روسیه از نظام بازنشستگی در این کشور بیشتر شود و روسیه برای پنجمین سال متوالی در فهرست برترین کشورهای دنیا از نظر نظام بازنشستگی قرار گیرد. حال در نظر داریم مطالعه‌ای در مورد ساز و کار این صندوق و پیش‌بینی‌های ارائه شده در مورد عملکرد آینده آن انجام دهیم تا زیر‌بنایی برای اصلاح صندوق‌های بازنشستگی در کشور ایجاد کنیم.