دولت از شوک نترسد

غلامرضا مصباحی‌مقدم رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس به جد معتقد است که دولت روحانی باید بهای بنزین و گازوئیل را با یک جهش بالا افزایش دهد چون اثر تورمی آن جهشی نخواهد بود. او برخلاف برخی از نمایندگان مجلس استدلال می‌آورد که مردم آمادگی جهش بالای نرخ حامل‌های انرژی را دارند و اگر دولت روحانی دست به چنین ریسکی بزند هم قیمت‌ها یکباره واقعی می‌شود و هم اثر تورمی به میزان افزایش قیمت‌ها سیر صعودی نداشته و بیش از یک سقف مشخص نیست. او همچنین با بیان اینکه دولت روحانی در مورد تعیین سقف درآمدها با اختلاف نظر جدی مواجه است، می‌گوید اگر مردم به دولت روحانی اعتماد نکنند، فاز دوم با بحران جدی مواجه می‌شود.
آقای رنانی اخیراً در یک مصاحبه عنوان کردند اگر حاکمیت با دولت نباشد از عهده هدفمندی بر‌نمی‌آیند. از حال و هوای مجلس این طور بر‌می‌آید که چنان هوای همراهی با دولت وجود ندارد.

این حرف منصفانه و واقع‌بینانه نیست. مجلس اگر نمی‌خواست با دولت همراهی کند این میزان اختیارات به آنها نمی‌داد تا هر طور که می‌خواهند دست به اصلاح قیمت بزنند. اما خب دولت روحانی و آقایان نوبخت و طیب‌نیا باید از دوره آقای احمدی‌نژاد درس بگیرند. آنها اول تصمیم می‌گرفتند و بعد اعلام عمومی می‌کردند و در نهایت ما نمایندگان مانند مردم از صدا و سیما می‌شنیدیم که چه رخ داده است و چه تصمیمی گرفته شده. الان هم دولت روحانی در گام نخست به حرف مجلس گوش نداد. ما به دولت گفتیم اول سقف تعیین کن بعد بگذار مردم ثبت نام کنند. حالا آقایان استدلال‌شان این است که اول ثبت نام کنند و رقم درآمد را بگویند بعد سقف‌مان را می‌گوییم؛ دلیل می‌آورند این طوری احتمال واقعی بودن درآمدهای احتمالی بیشتر است. البته این حرف شاید صحیح باشد اما از آن طرف هم در دولت اختلاف نظر در مورد تعیین سقف جدی است. به هر حال کاری نکنند که اکثریت مردم شامل یارانه شوند و عملاً باز دولت با کسری مواجه شود. چون خود دولت به خوبی می‌داند بر اساس قانون اساسی مجاز به بررسی حساب‌های بانکی مردم نیست.

شما در جلسه هفته گذشته مجلس عنوان کردید که در مرحله اول اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها قیمت بنزین به یکباره از لیتری 100 تومان به 700 تومان، قیمت گازوئیل از لیتری 16 تومان به 150 تومان و قیمت مازوت از لیتری 9 تومان به 200 تومان افزایش یافت که شاهد کاهش مصرف بودیم؛ و به همین دلیل افزایش بهای حامل‌ها به میزان متوسط 40 درصد را تنها دارای اثر تورمی و بدون اثرگذاری در اصلاح الگوی مصرف دانستید. اما منتقدان دیگری می‌گویند جامعه کشش همین تورم را هم ندارد.

به هر حال تورم با بالا بردن قیمت‌های حامل‌های انرژی زیاد می‌شود. صحبت من این است که اگر بنزین را به میزانی گران کنیم که مردم را وادار به کاهش مصرف نکند، عملاً گرانی بنزین، تورم می‌آورد اما کاهش مصرف را به دنبال ندارد. به عبارتی باید قیمت حامل‌ها به میزانی افزایش یابد که تورم ناشی از آن حداقل یک فایده داشته باشد و آن اصلاح الگوی مصرف باشد. وگرنه دولت عملاً کالا را گران، تورم را هم تحمل می‌کند اما باز در میزان مصرف اتفاقی رخ نمی‌دهد.

آقای مصباحی واقعاً تصور می‌کنید این میزان تبلیغ توانسته مردم را مجاب به انصراف کند؟

من به دوستان دولتی هم گفتم اگر بتوانید 40 درصد مردم را متقاعد کنید که از ثبت نام خودداری کنند، تازه به هدف‌تان یعنی برابری پرداخت یارانه با میزان درآمد حاصله دست پیدا می‌کنید. البته بر اساس اطلاعاتی که از دوره آقای احمدی‌نژاد هم به دست آمده بود متوجه این ضعف در سیستم پرداخت یارانه شده بودیم که ایرانیان ساکن خارج از کشور و همچنین افرادی که شناسنامه باطله یا فوت‌شده دارند هم در این چند دوره ثبت نام کرده و یارانه غیرقانونی گرفته بودند. البته الان هم تا زمانی که دولت سقف درآمد را تعیین نکند، نمی‌توانیم چشم‌انداز روشنی در مورد میزان یارانه‌بگیران داشته باشیم.

پس این پیش‌بینی که دولت عملاً نمی‌تواند امسال هم به بخش تولید و بهداشت یارانه بدهد، دور از واقعیت نیست؟ اگر این طور باشد عملاً فریب مردم رخ داده چون این وعده را می‌دهند که انصراف دهید تا به بخش سلامت و تولید برسیم.

ببینید دولت روحانی عملاً نمی‌تواند تخلف کند و مانند دولت قبل از بانک مرکزی استقراض کند یا در مواردی به طور مستقیم از درآمد حاصل از فروش نفت برداشت کرده و یارانه بدهد. به همین دلیل همه چیز با حساب و کتاب باید جلو برود. اگر الان نیمی از یارانه‌بگیران انصراف دهند، درآمد حاصله بالای 48 هزار میلیارد تومان رفته و می‌توانیم به سلامت و بهداشت و تولید یارانه بدهیم. در غیر این صورت هر درآمدی حاصل شود تنها صرف یارانه نقدی است. دولت اگر بخواهد خلاف نکند، راه دیگری به جز این ندارد. لایحه دولت 62 هزار میلیارد تومان اعتبار برای هدفمندی یارانه‌ها بود که مجلس این عدد را به 58 هزار میلیارد تومان رساند. اگر از این مبلغ 11 هزار میلیارد تومان یارانه نان و دارو را کم کنیم، دولت تنها برای تامین 48 هزار میلیارد تومان اجازه دارد که حامل‌ها را گران کند. ما در دوره آقای احمدی‌نژاد هر سال با کسری بالایی مواجه بودیم. سه سال کسری سالانه 12 هزار میلیارد‌تومانی داشتیم و این یعنی از جیب دولت غیرقانونی برداشت پول می‌شد تنها برای اینکه به مردم یارانه 45 هزار‌تومانی بدهند.

پس در مورد یارانه تولید هم پیش‌بینی می‌کنید عملاً محقق نشود؟

ما انتظار داریم که محقق شود. وزیر صنعت هم به این موضوع اشاره کرده که اگر می‌خواهیم مصرف انرژی کاهش پیدا کند و از طرفی چرخه تولید هم متوقف نشود ملزم هستیم به بخش تولید برای نوسازی کارخانه و اصلاح شیوه تولید یارانه بدهیم.

آقای نیلی گفته‌اند میزان تورم بیش از 10 درصد نیست و میزان متوسط افزایش را هم 50 درصد عنوان کردند. این اعداد عملیاتی است؟

من دلایل آقای نیلی برای ارائه این ارقام را ندارم. اما بر اساس داده‌ها و تجارب خودمان صحبت می‌کنم. همان طور که در مجلس هم گفتم وقتی گاز 16‌تومانی به 70 تومان افزایش پیدا کرد و بنزین 100‌تومانی به 700 تومان و حتی گازوئیل 16‌تومانی به 150 تومان رسید متوسط نرخ تورم حدود 10 درصد زیاد شد. یعنی سال 1389 ملاک مناسبی برای بررسی تاثیر افزایش ناگهانی بهای این کالاها در میزان تورم است. خود دوستان ما در دولت هم قبول دارند که تورمی که دولت احمدی‌نژاد را زمینگیر کرد به خاطر سوءمدیریت خود دولت و نابسامانی در بهای ارز بود و برخلاف برخی پیش‌بینی‌ها گرانی بنزین در سال 1389، تورم افسارگسیخته به دنبال نداشت.

اما اگر تورم به شدت صعودی شود، کنترل از دست دولت خارج می‌شود. دولت روحانی حاضر به چنین ریسکی هست؟

شخصاً فکر می‌کنم همین فکری که شما می‌گویید در دولت هم غالب شده و برخی از تصمیم‌گیران می‌ترسند که دست به چنین جهشی بزنند. البته در مجلس هم هوادارانی دارند. اما اگر آقای روحانی می‌خواهد علمی و کارشناسی، هدفمندی را جلو ببرد، خود به خوبی بر این امر واقف است که یکباره همه چیز گران می‌شود. چه بنزین را هزار تومان کند و چه 1500 تومان. این اعداد را به عنوان مثال طرح می‌کنم. منظورم این است که نباید دولت از شوک تورمی بترسد چون ما عملاً با چنین شوکی مواجه نمی‌شویم.