تاریخ انتشار:
امید ملکی بیانیه سوئیس را مهم‌ترین دستاورد تیم مذاکره‌کننده ایران می‌داند
بازگشت تحریم‌ها را هزینه‌بر کنیم
پس از توافق جامع، تحریم‌های شورای امنیت و اتحادیه اروپا که بیشتر جنبه اقتصادی دارند لغو می‌شوند. این را امید ملکی می‌گوید. استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل روابط بین‌الملل. او با بیان این مطلب که با توافق جامع هسته‌ای تحریم‌های سوئیفت هم متوقف می‌شود
پس از توافق جامع، تحریم‌های شورای امنیت و اتحادیه اروپا که بیشتر جنبه اقتصادی دارند لغو می‌شوند. این را امید ملکی می‌گوید. استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل روابط بین‌الملل. او با بیان این مطلب که با توافق جامع هسته‌ای تحریم‌های سوئیفت هم متوقف می‌شود، یادآوری می‌کند: یکی از مهم‌ترین اقداماتی که با اجرای توافق جامع صورت می‌گیرد، لغو تحریم‌هایی است که آمریکا برای تنبیه کشورهایی درنظر گرفته است که مناسبات اقتصادی با ایران دارند؛ این تحریم‌ها بسیار تند و هزینه‌بر نیز بود. تحریم‌های مذکور حضور شرکت‌های اروپایی را به عنوان مهم‌ترین شرکای تجاری ایران محدود می‌کرد.
مقامات ایرانی از لغو یکباره تحریم‌های ایران می‌گویند و مقامات آمریکایی بر توقف مرحله‌ای این تحریم‌ها تاکید می‌کنند. این تفاوت برداشت‌ها از بیانیه سوئیس به چه معناست. به جهت بازخورد داخلی است یا فهم مشترکی از این بیانیه وجود ندارد؟
پیش از پاسخ به این سوال ابتدا باید به یک نکته اشاره کنم که در رابطه با هر متنی تفاسیر مختلفی وجود دارد. حتی متون اصلی کشورها مانند قانون اساسی آنها هم برداشت‌پذیر است. حالا این متن که در حد یک بیانیه مطبوعاتی است و قطعاً تفسیربردار است. به علت همین تفسیربردار بودن هم است که برخی اشکالاتی را به آن وارد می‌دانند. نکته بعدی که در اظهارات وزرای خارجه 1+5 کم و بیش بدان اشاره شده است برداشت‌های مختلف از مقوله لغو تحریم‌هاست. اینکه ما فکر کنیم با دستیابی به توافق جامع هسته‌ای بلافاصله تمامی تحریم‌های ما لغو می‌شود، خیر این‌طور نیست. با برداشتن گام نهایی هسته‌ای و توافق ایران و 1+5، تحریم‌های پولی، مالی و نفتی لغو می‌شود اما تحریم‌های اشاعه‌ای و تسلیحاتی قطعاً در فرآیندی زمان‌بر متوقف خواهد شد. فرآیندی که باید توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد بررسی قرار گیرد و در صورت تایید این سازمان بین‌المللی به لغو تحریم‌های این بخش منجر شود.
به هر حال مشکل اصلی مردم ما تحریم‌های اقتصادی است که بر اساس توافق جامع ما شاهد لغو تمامی آنها خواهیم بود.
طبیعی است که تحریم‌های اقتصادی برای مردم ما مهم و حیاتی است. اما نمی‌توان گفت این تحریم‌ها مهم‌تر از موضوعات دیگر است هر چند شاید مقدم‌تر باشد. ما نمی‌دانیم چه موضوعاتی در کلام میان تیم مذاکره‌کننده کشورمان و مقامات ارشد نظام رد و بدل شده است اما از این موضوع آگاهی داریم که رهبر انقلاب در یکی از ملاقات‌های عمومی خود گفتند مذاکره‌کنندگان ما تلاش می‌کنند حربه تحریم را از دست دشمن بگیرند. این موضوع بسیار مهمی است و به نظر می‌رسد دستور کار اصلی دیپلمات‌های ایرانی بوده است. مبحث دیگری که نباید به راحتی از کنار آن گذر کرد نیز این است که توافق ما و گروه 1+5 باید به گونه‌ای به نگارش درآید که احتمال برگشت‌پذیر بودن تحریم‌ها را به نزدیک صفر برساند از این‌رو باید برگشت‌پذیر بودن تحریم‌ها برای طرف مقابل هر چه بیشتر هزینه‌بر شود. معتقدم این موضوع مهم‌تری نسبت به لغو تحریم‌های اقتصادی است. با توافق جامع ما سانتریفیوژهایمان را در فردو حفظ کرده‌ایم. این سایت از ابتدا نیز سایت غنی‌سازی نبوده است اما زمانی که ما سانتریفیوژهایمان را در فردو حفظ می‌کنیم یعنی اینکه اگر طرف مقابل پیشگام برهم زدن توافق شد ما هم می‌توانیم اجرای
آن بخش از توافق را متوقف کنیم. این موضوع مهمی است و به نظر می‌رسد تا حدی می‌تواند حربه تحریم را از دست دشمن خارج کند. اینکه طی یک توافقنامه کلیه تحریم‌ها لغو شود امری میمون و مبارک است اما اگر از فردای توافق این تحریم‌ها برگشت چه؟ ما هنوز از یاد نبرده‌ایم که بسیاری از حقوقدانان بر این موضوع تاکید داشتند که انتقال پرونده ایران از آژانس به شورای امنیت اقدامی غیرحقوقی بوده است، اما این اتفاق افتاد حالا اگر این روند یک‌بار دیگر تکرار شود و کشورهایی بخواهند قطعنامه شورای امنیت را نقض کنند، در آن صورت باید چه کنیم؟ آن وقت تکلیف ما چیست؟ به علاوه و بر همین اساس معتقدم تنها با خروج ایران از شمولیت قانون تحریم‌ها، تمامی مشکلات اقتصادی ما حل نمی‌شود.
بنابراین دیدگاه مثبتی نسبت به بیانیه سوئیس دارید؟
من نسبت به این توافق خوش‌بین هستم و خوشبختانه شرایط هم تاکنون بسیار خوب پیش رفته است. اما مهم‌تر از نفس این بیانیه موفقیت تیم دیپلماسی جمهوری اسلامی در عرصه جهانی است که قدرت‌های بزرگ آن را جهان هژمونیک می‌خوانند. ایران توانست بحث‌های خود را در فضایی آنارشیک به پیش ببرد و به نتایج دلخواهش کم و بیش نیز دست پیدا کند. به نظر یک بازخوانی تاریخی از توافق ژنو لازم است که انجام شود. بعد از امضای این توافقنامه نخستین واکنش از سوی شخص وزیرخارجه آمریکا در ژنو ابراز شد که اعلام کرد ایران به هیچ‌وجه حق غنی‌سازی ندارد، این در حالی است که در توافق ژنو به صراحت بر حق غنی‌سازی ایران تاکید شده بود. این یک مانور دیپلماتیک بعد از امضای توافق ژنو بود در حالی که بعد از آن در تمام ادوار مذاکرات تا همین بیانیه اخیر سوئیس غنی‌سازی در ایران به عنوان یک حق به رسمیت شناخته شده است. باید این واقعیت را پذیرفت که سیاست داخلی کشورها بخش عمده‌ای از بحث‌های سیاسی آنها حتی در عرصه بین‌المللی را تشکیل می‌دهد. طرفین مذاکرات همواره تاکید کرده‌اند که تا وقتی که همه موضوعات مورد توافق قرار نگرفته باشد در مورد هیچ موضوعی توافق نشده است. علاوه
به این باید توافق مذکور به تصویب شورای امنیت سازمان ملل نیز برسد. ما دیپلماسی چندجانبه‌ای را آغاز کرده‌ایم. مشکل ما هم آمریکایی‌ها نیستند. درست است که آمریکایی‌ها سنگین‌ترین وزنه مذاکرات را دارند و تاثیرگذاری زیادی بر روند تحریم‌ها داشته‌اند اما مطمئن هستم که کاری نمی‌کنند که به منافع ملی‌شان ضرر بزند.
بنابراین بر بازخورد داخلی اظهارات مقامات مذاکره‌کننده تاکید می‌کنید؟
همان‌طور که وزیرخارجه کشورمان نیز گفته ممکن است هر یک از وزرای عضو حرف‌هایی بزنند که خوراک داخلی داشته باشد؛ مهم بیانیه است.
آمریکایی‌ها سیستمی را در وزارت خزانه‌داری خود دارند که بر اساس آن برخی از شرکت‌های خارجی را از اعمال تحریم‌های ایران مستثنی می‌کنند. این امکان وجود دارد که شرکت‌های نفتی آمریکایی نیز با سیستم افک قادر به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ایران باشند؟
اینکه فکر کنیم با انعقاد توافق جامع هسته‌ای امکان نادیده گرفتن افک وجود دارد خیر این‌طور نیست. بر اساس بیانیه سوئیس تنها تحریم‌های ثانویه‌ای که ناشی از برنامه هسته‌ای ایران هستند لغو خواهد شد اما یادمان نرود که ما از سال ۱۹۹۵ تحت تحریم‌های آمریکا قرار داریم. این همان تحریم‌های داماتو است که پس از توافق جامع نیز پا برجا می‌ماند. بنابراین نباید فکر کنیم توافق جامع منجر به لغو سیستم افک می‌شود. افک اداره‌ای در وزارت خزانه‌داری آمریکاست که بر روند همه تحریم‌های ایالات متحده علیه کشورها نظارت می‌کند.
بر این اساس تنها تحریم‌های داخلی آمریکا می‌ماند؟
بله، همین‌طور است. پس از توافق جامع تحریم‌های شورای امنیت و اتحادیه اروپا که البته بیشتر جنبه اقتصادی دارند بلافاصله لغو می‌شود و مهم‌ترین آنها هم سوئیفت است. یکی از مهم‌ترین تحریم‌هایی که با اجرای توافق جامع لغو می‌شود، تحریم‌هایی است که آمریکا برای تنبیه کشورهایی که مناسبات اقتصادی با ایران دارند در نظر گرفته بود و بسیار تند و هزینه‌بر نیز بود. این تحریم‌ها بود که حضور شرکت‌های اروپایی را به عنوان مهم‌ترین شرکای تجاری ایران محدود کرد.
دولت آمریکا امکان ایستادگی در برابر کنگره این کشور را دارد؟ اوباما قول داده است با توسل به قانون امنیت ملی این کشور اجرای تحریم‌های کنگره را در فواصل زمانی 180 روز به 180 روز به عقب بیندازد.
من این بحث را بیشتر جنجال رسانه‌ای می‌دانم که در عمل موفقیت چندانی هم نداشت. شروع این جریان‌سازی با نامه معروف 47 سناتور آمریکایی بود. اما به نظر من حداقل به سه دلیل می‌توان گفت آمریکایی‌ها دست به نقض توافق نخواهند زد: اول اینکه جمهوری اسلامی ایران برای جلوگیری از فرار رو به جلو کشورها پیشنهاد تصویب توافقنامه جامع هسته‌ای را در شورای امنیت سازمان ملل مطرح کرده است و پس از تصویب در این مکان طرفین ملزم به اجرای آن هستند و در غیر این صورت قطعنامه‌های شورای امنیت را نقض کرده‌اند. دوم اینکه نظام سیاسی ایالات متحده نظامی ریاستی است و این اولین توافقنامه‌ای نیست که رئیس‌جمهور آمریکا در طول تاریخ دیپلماسی آمریکا آن را امضا کرده است و در برهه‌هایی به مراتب خطیرتر این کار انجام شده و به نقض توافق منجر نشده است. نکته سوم هم اینکه هیچ دولتی در آمریکا دلیل موجهی برای جدایی از هم‌پیمانان عمده اروپایی خود ندارد. نقض توافق توسط آمریکایی‌ها تبعات بین‌المللی زیادی خواهد داشت که به نظر نمی‌رسد عقلانیت منفعت‌محور آمریکایی چندان میلی به آن داشته باشد.
دیدگاه تان را بنویسید